Ətraflı axtarış
Baxanların
7934
İnternetə qoyma tarixi: 2012/04/09
Sualın xülasəsi
“Quran qiraətinin batini ədəb qaydaları” dedikdə məqsəd nədir?
Sual
“Quran qiraətinin batini ədəb qaydaları” dedikdə məqsəd nədir?
Qısa cavab

Quran Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in əbədi möcüzəsi və böyük Allahın kəlamıdır. Buna görə də islamın əvvəllərindən etibarən müsəlmanların arasında xüsusi ehtiram və dəyərə layiq görülmüşdür. Müsəlmanlar hətta bu asimani kitabın qiraəti ilə əlaqədar Quran ayələrinə və Peyğəmbərin tövsiyə və hədislərinə əsasən öz növbəsində misilsiz olan xüsusi şərtlərə və ədəb qaydalarına riayət ediblər. Bu kimi ədəb qaydaları bu asimani kitabın tilavətinin zahiri ədəb qaydaları adlanır. Amma rəvayətlərə əsasən, Quranın həm zahiri, həm də (bir neçə) batini mənası olduğuna görə onun qiraət qaydaları da bir sıra zahiri ədəb qaydalarına, sonrakı mərhələdə isə batini ədəb qaydalarına malikdir. Bəzi Quran ayələrində, Peyğəmbərin və imamların sözlərində bu məsələyə işarə edilmişdir.

Ətreaflı cavab

Quran tilavətinin ədəb qaydalarını zahiri və mənəvi (batini) ədəb qaydalarına bölmək olar. Öz yerində bəyan olunduğu kimi, zahiri ədəb qaydalarında bir sıra şərtlərə və müqəddimələrə riayət etmək lazımdır.

Ayə və rəvayətlərə diqqət yetirməklə Quranın batini və mənəvi ədəb qaydalarını da əldə etmək olar.  Bir neçə ayədə Quran tilavət edənlərə tövsiyə edir ki, bu asimani kitabı “tərtil”lə oxuyub dərindən düşünsünlər: “Quranı tərtil ilə (kəlmələrini düzgün tələffüz etməklə, aram şəkildə, tərtiblə və dərindən təfəkkür etməklə) tilavət et.”[1] Başqa bir ayədə buyurulur: “Kitab verdiyimiz və onu layiqli şəkildə oxuyanların bu kitaba imanları vardır. Ona kafir olanlar, şübhəsiz ziyankarlardır.”[2]

Bu iki ayədə, habelə bəzi hədis və rəvayətlərdə zahiri tilavət qaydalarına işarə edilir, habelə Quranın tilavətinin mənəvi qaydaları da nəzərdə tutulur. “Bəqərə” surəsinin 121-ci ayəsinin təfsirində imam Sadiq (əleyhis-salam) buyurur: “Quranı layiqincə tilavət edənlər biz Əhli-beytik.”[3]

Təbiidir ki, imam Sadiq (əleyhis-salam) Quran tilavət edənlərin həqiqi nümunələrini bəyan etmişdir, halbuki onun tilavətinin zahiri və batini ədəb qaydalarına riayət edən çoxlu möminlər də “həqiqi Quran qariləri” cərgəsinə çatırlar. Buna görə də “Bu sənə göndərdiyimiz bərəkətli kitabdır ki, onun ayələrində dərindən təfəkkür etsinlər”[4] ayəsinin bəyanında imam Sadiq (əleyhis-salam) buyurur: “Məqsəd odur ki, onun ayələrini diqqətlə oxusunlar, həqiqətlərini dərk etsinlər, hökmlərinə əməl etsinlər, onun vədə və müjdələrinə ümidvar olsunlar, xəbərdarlıqlarından qorxsunlar, əhvalatlarından ibrət alsınlar, əmrlərinə müti olsunlar, nəhylərini qəbul etsinlər. Allaha and olsun! Məqsəd surələrin ayələrini və hərflərini oxuyub tilavət etmək deyil. Onlar Quranın hərflərini (oxuyub) əzbərləmişdirlər, amma onun hüdudlarını pozmuşdurlar. Məqsəd yalnız budur ki, Quran ayələrində dərindən düşünsünlər, hökmlərinə əməl etsinlər. Belə ki, Allah-taala buyurur: “Bu, xeyir-bərəkətli bir kitabdır, onu sənə nazil etmişik ki, ayələrində dərindən düşünsünlər.”[5] Bu nurani hədisə diqqət yetirməklə Quranın batini ədəb qaydalarından bir neçəsinə işarə edirik:

1. Vədə və müjdə ayəsinə çatan zaman ona ümidvar olsun, xəbərdarlıq verilən zaman ona düçar olmaqdan qorxsun; behişt və cəhənnəm ayələrinə çatanda dayanaraq Allahdan behişti istəsin və cəhənnəmdən Ona pənah aparsın.[6]

İmam Əli (əleyhis-salam) həqiqi möminlərin xüsusiyyətləri barədə buyurur: “Onlar gecə çağları ayaq üstündə dayanaraq Qurana məxsus olan ədəb qaydaları ilə onu tilavət edir, təşviq olan ayələrə çatan zaman ona çatmaq ümidi ilə ürək bağlayırlar, şövqün təsirindən əzizinin tezliklə gəlişini gözləyən və gözlərini onun yoluna dikən bir şəxs kimi olur. Qorxudan və xəbərdarlıq edən ayələrə çatdıqda isə bütün vücudları ilə ona diqqət yetirirlər; bədənlərinin dərisi qorxudan titrəməyə başlayır, qəlbləri qorxu hissi keçirir, bədənləri zəifləyir. Sanki, cəhənnəmin nərəsini, onun şölələrinin səsini (eşidirlər), oddan olan zəncirlərin səsləri onların qulaqlarındadır. Üzü üstdə torpağa düşür, göz yaşı axıdır, özlərini (bu əzablardan) xilas etmək üçün Allaha pənah aparırlar.”[7]

2. Quran tilavətinin batini ədəb qaydalarından biri də Quranı başa düşmək, ayələrində təfəkkür edib öyrənmək, ondakı ilahi hökmlərə əməl etməkdir. İmam Sadiq (əleyhis-salam) Əli (əleyhis-salam)-ın belə buyurduğunu nəql edir: “Agah olun! Təfəkkürlə yanaşı olmayan qiraətdə heç bir xeyir yoxdur.”[8]

3. Quran bəşər kəlamı deyil; Xaliqin əzəmətini nəzərə almaqla kəlama təzim edilməsi kəlam sahibinə təzim etməkdir.

4. Tilavətin digər batini ədəb qaydaları təhliyədir: Yəni insan özünü qarşılaşdığı hər bir ayə ilə uyğunlaşdırmasıdır. Əgər peyğəmbərlərin əhvalatlarını oxuyursa, ondan ibrət alsın, əgər Allahın ad və sifətlərini oxuyursa, onların nümunələrində diqqət etsin.[9]

5. Təxliyə – Qurandan hər hansı bir mətləbi öyrənmək istəyən şəxs üçün qiraətin digər qaydasıdır. Qurana müraciət edən bir insan özünü qəlbindəki şübhələrdən və pis fikirlərdən uzaqlaşdırmalıdır ki, onlar Quranı başa düşməyə pis təsir düşməsin.[10]

6. Quran tilavətinin batini qaydalarından biri də xoşagəlməz, rəzalət sifətlərini özündən uzaqlaşdırmaqdır. Xüsusilə təkəbbür, riyakarlıq,[11] həsəd və tamahkarlıqdan uzaq olmaqdır. İnsan bu vəziyyətdə və həmin sifətlərə qarışıq halda Qurana müraciət etsə, Allah kəlamının məna və məfhumu ona aydın olmayacaqdır.

7. Quran tilavətinin ən üstün mənəvi ədəb qaydalarından biri də ruhi və mənəvi paklıqdır. İnsanın ruhu pak olmayınca Quran öz həqiqətini ona göstərməz. Çünki Quran özü buyurmuşdur: لاَ يَمَسُّهُ الاَّ الْمُطَهَّرُِونَ “Ona paklardan başqası toxuna bilməz.”[12] Şairin dediyi kimi: پاك شو اول و پس ديده بر آن پاك انداز “Əvvəlcə pak ol, sonra Qurana pak nəzər sal.”

8. Quranın mənəvi tilavət qaydalarından biri də budur ki, qari Qurana sadəcə bir mətn ünvanı ilə deyil, ruhlara şəfa verən bir təbib nüsxəsi ünvanı ilə baxsın, ruhi paklığı ondan təvəqqe etsin. Rəvayətdə deyilir ki, bəzi insanlar Qurana bu nəzərlə baxır, qəlblərinin şəfasını ondan istəyirlər. Qəlblərinin və ruhlarının şəfasını Quranda axtaran məhz belə qarilərin səbəbi ilə Allah bəlaları və düşmənləri camaatdan uzaqlaşdırar, rəhmət yağışlarını onlara nazil edər.[13]

 


[1] “Müzzəmmil” surəsi, ayə: 4: كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَيْكَ مُبارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آياتِه‏

[2] “Bəqərə” surəsi, ayə: 124

[3] Kuleyni, Məhəmməd ibni Yəqub, “Kafi”, 1-ci cild, səh. 215, "Darul-kutubil-islamiyyə", Tehran, 1365-ci şəmsi il

[4] “Sad” surəsi, ayə: 29

[5] Məkarim Şirazi, Nasir, “Təfsiri-nümunə”, 1-ci cild, səh. 432, "Darul-kutubil-islamiyyə", Tehran, 1374-cü şəmsi il

[6] Məşhədi, Məhəmməd, “Kənzud-dəqaiq və bəhrul-ğəraib” təfsiri, 2-ci cild, səh. 132, Maarif nazirliyinin nəşriyyatı, Tehran, 1368-ci şəmsi il

[7] “Nəhcul-bəlağə”, Sübhi Saleh, səh. 304

[8] “Kafi”, 1-ci cild, səh. 36

[9] Kaşifi Səbzvari, Molla Hüseyn, “Cəvahirul-təfsir”, səh. 270, “Mirasi məktub” nəşriyyatı, Tehran, bi.ta

[10] Yenə orada, azacıq dəyişikliklə.

[11] Hürr Amili, Məhəmməd ibni Həsən, “Vəsailuş-şiə”, 6-cı cild, səh. 182, “Alul-beyt” müəssisəsi, Qum, 1409-cu qəməri il

[12] “Vaqiə” surəsi, ayə: 79

[13] “Kafi”, 2-ci cild, səh. 627

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Qəməri il neçə gündən ibarətdir? Qəməri illərinin günlərinin sayı bir-biri ilə fərqlidirmi? Fərqli olan hallarda nə etmək lazımdır?
    7489 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/11/24
    Qəməri aylarının hamısının günləri bir-biri ilə bərabər və dəqiq şəkildə 29 gün, 12 saat, 44 dəqiqə və 3 saniyədən, yaxud 29,53059028 gündən ibarətdir. Hicri qəməri illərinin hamısının günlərinin sayı bir-biri ilə bərabərdir və 12 ay və ya 354,3670834 günə bərabərdir. Münəccimlər hər ayın günlərini kəsirsiz (tam) ədədlə bəyan etməlidirlər. Onlar ...
  • Görmədiyiniz qızla söhbət etməyin iradı varmı?
    8426 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/10/11
    Müqəddəs İslam şəriəti nəzərindən qızla oğlan arasında evləndikdən qabaq olan hər cür əlaqə, (bir- başa və bir- başa olmayan hər cür əlaqə) əgər (cinsi) ləzzət qəsdi ilə ya o əlaqədə günaha düşmək qorxusu olsa, olmaz və iradı var. Amma təhsil, elm, peşə və işlə bağlı olan əlaqə, əgər ...
  • İblisin əhvalatı həqiqidir, yoxsa təmsil üçündür?
    7918 Təfsir 2010/11/10
    Cavab verməmişdən öncə, qeyd etmək lazımdır ki, əşyaları tərif etməyin yollarından biri, "məsəl" ilə tərif etməkdir. Yəni insanların çoxunun asanlıqla onu anlamaları üçün, əqli həqiqətləri, hissi və toxunula bilən şeylərə oxşatmaqdır. Çünki insanlar hiss olunan şeylərə adət ediblər. Bizim fikrimizcə, Quranın məsəllərində bu üslubdan istifadə olunub. Qurani məcid müxtəlif yerlərdə, ...
  • Terroristlikdə günahlandırılmağından qorxan bir Amerikada yaşayan qadın öz hicabına riayət etməyə bilərmi?
    6258 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/05/19
    Böyük Mərcə təqlidləri bu suala belə cavab vermişlər: Həzrət ayətullah ul üzma Xameneinin dəftəri: Suala əsasən caiz deyil. Həzrət ayətullah ul üzma Məkarim Şirazinin dəftəri: Bu iş hicabı tərk etməyə əsas vermir. Həzrət ayətullah ul üzma Safi ...
  • Əhli-beytin (əleyhimus-salam) yerə məxsus olan məqamları onların mələkuti və cəbəruti məqamları ilə hansı nisbətdədir?
    6761 Nəzəri irfan 2012/04/09
    Məsumların (əleyhimus-salam) rəvayətlərdə də qeyd olunan yüksək məqamlarının bəzisinə diqqət yetirməklə mülahizə edirik ki, maddi dünyanın tutumu məhdud olduğuna görə bu məqamlardan bəziləri bu dünyada gerçəkləşə, büruz edə bilməz və bu dünyaya sığmaz. Məsələn, imamın ilahi sifət olan xilafət ünvanı ilə “bütün vücud aləminə əhatə” məqamı kimi. ...
  • Mərcəi təqlidlərdən hansı biri dırnağın üzərindəki lakı dəstəmaz almağa maneə bilmirlər?
    6317 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/04/16
    Bütün mərcəi təqlidlər dəstəmazın şərtlərində buyurublar: dəstəmazın səhih və düzgün olma şərtlərindən biri budur ki, dəstəmaz üzvlərinin hamısına suyun çatmasında heç bir maneə olmamalıdır. Buna əsasən dəstəmazdan qabaq, dəstəmaz üzvlərinə suyun çatmasına maneə olan bütün maneələr təmizlənməlidir. Bu səbəbə dirnaqda olan lak və maddəyə malik olan rənglər, ...
  • Demokratiya ilə əlaqədar İslamın mövqeyi nədir?
    8187 Nizamlar (Qurluşlar) 2011/04/16
    Demokratiya cəmiyyətin idarə olunması yollarından biridir. Əksəriyyətin rəyinə, fərdi, mədəni və s. azadlıqlara ehtiram qoyulması onun bariz xüsusiyyətlərindəndir. Əksəriyyət həmişə haqq olmağı və əksinə, haqq olmaq əksəriyyəti tələb etməsə də[i] amma əksəriyyət (hökuməti) zühur ərsəsinə çatdıra,[ii] yaxud özünün məqbul ...
  • Şiə məzhəbində namaza təkid və onun fəlsəfəsi nədir?
    7463 Əhkam və hüquq fəlsəfəsi 2012/04/18
    Şübhəsiz ki, İlahi hökmlər dəlil və fəlsəfə əsasındadırlar, amma lazım deyil İlahi əmrlərin hamısında dəlil və fəlsəfə axtaraq. Müsəlman şəxs İlahi göstərişlər qarşısında təslim olmalıdır və bu qəbul və təslim ruhiyyəsi insanın kamil olmasından xəbər verir. Bir sözlə, bəzi İlahi əmrlər ruhum təslim və bəndəlik imtahanı üçündür.
  • İslam dini elm və dinin uzlaşmamasını necə həll edir?
    9551 Təzə kəlam 2011/06/27
    Elm və dinin uzlaşmaması mövzusu zristianlıqdan İslam dininə daxil olan bir mövzudur. Müqəddəs İslam dinində bu məsələnin həlli üçün aşağıdakı qeydlərə diqqət yetirmək lazımdır. 1.     Dindən hər hansı bir nəticəni almaq üçün ilkin ...
  • Şiə nəzərindən məhərrəm ayının pişvazına getməyin mənası vardırmı?
    6386 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/01/18
    Şəhidlərin sərvəri İmam Hüseyn (əleyhis-salam) üçün əzadarlıq və matəm mərasimi təşkil etmək məsum imamların (əleyhimus-salam) tərəfindən təşviq edilən sünnət və qanunlardan biridir. Bu mərasimin əsası məhz onların təşviqi ilə qoyulmuşdur.[1] Amma onun necə keçirilməsinə gəldikdə isə, haram işlərlə yanaşı olmayıncaya qədər heç bir eybi yoxdur. ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164613 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    163434 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119681 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113540 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    110299 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    93927 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54808 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    53874 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46032 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45692 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...