Ətraflı axtarış
Baxanların
5983
İnternetə qoyma tarixi: 2012/02/13
Sualın xülasəsi
Bir şəxs öz malının bir hissəsini vəsiyyət edir, lakin onun miqdarını dəqiq şəkildə təyin etmir. Vəsiyyət olunmuş hissəni – “cüz”ü necə təyin etmək olar?
Sual
Bir nəfər öz malının “bir hissəsi”ni – cüz’ünü vəsiyyət edir, lakin miqdarını dəqiq şəkildə təyin etmir. Rəvayətlərdə bu məsələnin həlli üçün müxtəlif çıxış yolları bəyan olunmuşdur. O cümlədən, buyurulmuşdur ki, “cüz” dedikdə məqsəd onda bir hissədir. Çünki Allah-taala buyurur: فَخُذْ أَرْبَعَةً مِّنَ الطَّیْرِ… “O quşlardan 4 dənəsini tut...” (“Bəqərə” surəsi, ayə: 260) Başqa rəvayətdə də buyurulur: “Cüz yeddidə birdir, çünki Allah-taala buyurur: لَهَا سَبْعَةُ أَبْوَابٍ لِّکُلِّ بَابٍ مِّنْهُمْ جُزْءٌ مَّقْسُومٌ “Onun (cəhənnəmin) yeddi qapısı vardır, hər bir qapı üçün təyin olunmuş (bölünmüş) bir cüz vardır.” (“Hicr” surəsi, ayə: 44) Bu rəvayətlərə diqqət yetirməklə vəsiyyət olunmuş “cüzü” necə təyin etmək olar?
Qısa cavab

Hər iki qisimdən olan rəvayətlərin sənədinin alimlər tərəfindən qəbul olunduğuna diqqət yetirməklə, onların tərəfindən bu iki bəyan arasında ittifaq yaratmaq mümkündür, çünki onlar demişlər:

1. Keçmiş dövrlərdə mal-dövlət sahibləri öz əmlakını müxtəlif hissələrə – bəziləri on hissəyə, bəziləri yeddi hisslərə bölürdülər. Buna əsasən, insanın öz malında vəsiyyət etməsi onun malını necə bölüşdürməsindən asılıdır.

2. Daha güclü nəzər birinci qisimdən olan rəvayətlərə əməl etməkdir. İlkin prinsip mülkün (əmlakın) varislərin ixtiyarında qalmasıdır. Başqa sözlə desək, ilkin prinsip varislər tərəfindən artıq miqdarın ödənməməsidir. “Artıq miqdar” da o zaman gerçəkləşir ki, “cüz”ü yeddidə bir kimi qeyd edən rəvayətlərə əməl etsinlər.

3. Birinci qisimdən olan rəvayətləri vacibə, ikinci qisimdən olan rəvayətləri isə müstəhəbbə yoza, yəni cüzü onda bir hesab edərək vacib miqdarı həmin əsasda götürə bilərik. Amma varislərə müstəhəbdir ki, yeddidə bir deyən rəvayətlər çox olduğuna görə malın yeddidə birini vəsiyyət edilən şeylərdə sərf etsinlər.

Ətreaflı cavab

Əgər vəsiyyətdə anlaşılmazlıq kəlmələrin mənasında olan icmala (anlaşılmazlığa) qayıdırsa, məsələn, bir şəxs malından “bir hissəsini” vəsiyyət etsə və “malımın bir hissəsini filan xeyir işə xərcləyin” desə, danışan şəxsin məqsədini təyin etməklə əlaqədar bir şahid də olmasa, qayda bunu tələb edir ki, bu vəsiyyət nəzərə alınmasın və sanki ümumiyyətlə vəsiyyət etməmişdir. Bundan sonra irs bölməsində olan ümumi qayda-qanunlara müraciət etmək lazımdır. Çünki bu kəlam camaat arasında heç bir müəyyən və konkret məfhumu ifadə etmir.

Amma nəzərə alaq ki, bu bölmədə mövcud olan şəri dəlillər və mötəbər rəvayətlərin bəziləri müəmmalı kəlmələri təfsir edir. Onlara təəbbüdən (qeydsiz-şərtsiz) müraciət etmək vacibdir.[1] Belə vəsiyyətin baş verdiyi halda vəsiyyət edənin malından vəsiyyət olunan şəxsə nə qədər mal çatması ilə əlaqədar iki qisim rəvayət mövcuddur:

Birinci qisim rəvayətlər: Bəzi rəvayətlərdə “cüz” onda bir kimi təfsir olunmuşdur. Yəni gərək əmlakın onda biri vəsiyyət olunan şəxsə verilsin.

İmam Sadiq (əleyhis-salam)-dan soruşdular ki, bir nəfər öz malının “cüz”ünü vəsiyyət edir. Həzrət buyurdu: “Onun nümunəsi onda birdir.” Alimlərin çoxu da bu kimi rəvayətlərə istinad edərək malın cüzünə vəsiyyət edilərkən onda birini vacib hesab etmişlər.[2]

İkinci qisim rəvayətlər: Elə rəvayətlər də vardır ki, “cüz”ə vəsiyyəti yeddidə bir kimi təfsir edirlər. Aşağıdakı hədis kimi: Məhəmməd ibni Əli ibni Məhbub, Əhməd ibni Əbi Nəsir Bəzəntidən nəql edir ki, imam Kazim (əleyhis-salam)-dan “malının bir cüz’ünü” vəsiyyət edən şəxs barəsində soruşdum, həzrət buyurdu: “Onun (cüz’ün) mənası yeddidə birdir. Çünki Allah-taala buyurur: “Onun (cəhənnəmin) yeddi qapısı vardır və hər bir qapısı üçün cəhənnəm əhlindən bir “cüz’ü” ayrılmışdr.”[3] Buna əsasən, gərək cəhənnəm əhli yeddi hissəyə bölünsün ki, şərif ayənin təbiri ilə, hər bir hissə bir cüz hesab olunsun.”

Bəziləri də bu kimi rəvayətlərə istinad edərək malın bir hissəsi vəsiyyət ediləndə “yeddidə biri” vacib bilmişlər.[4]

Hər iki qisimdən olan rəvayətlərin sənədi alimlər tərəfindən qəbul olunduğundan, zahirən birinci nöqtədə bu iki dəstə bir-biri ilə təzadlı görünür. Amma fəqihlər bu qisim rəvayətlər arasında ortaq məxrəc yaratmaqla əlaqədar bəzi nəzərlər vermişlər ki, onların bəzilərinə işarə edirik:

1. Keçmiş dövrlərdə mal-dövlət və əmlak sahibləri öz mal-dövlətlərini müxtəlif hissələrə: bəziləri on yerə, bəziləri yeddi yerə bölürdülər. Buna əsasən, insanın öz malında vəsiyyət etməsi malının necə bölgüsü ilə əlaqədar olurdu.[5]

2. Daha güclü nəzər birinci qisimdən olan rəvayətlərə əməl etməkdir. Çünki ilkin prinsip (mal sahibi dünyadan gedəndən sonra) mülkün (əmlakın) varislərin ixtiyarında qalması və başqa sözlə, varislər tərəfindən artıq miqdarın ödənilməməsidir. Artıq miqdar da o zaman mümkündür ki, “cüz”ü yeddidə bir kimi təbir edən rəvayətlərə əməl etmiş olalar.[6]

3. Birinci qisimdən olan rəvayətləri vacibə, ikinci qisimdən olan rəvayətləri isə müstəhəbbə yoza bilərik. Yəni “cüz”ü onda bir hesab edərək vacib miqdarı həmin əsasda hesablaya bilərik.

Amma varislərə müstəhəbdir ki, (“cüzü” malın yeddidə biri kimi qeyd edən rəvayətlər çox olduğuna görə) malın yeddidə birini vəsiyyət edilən yerlərdə sərf etsinlər.[7]

Diqqət yetirmək lazımdır ki, əgər meyitin vəsiyyət etdiyi sərf olunacaq miqdar malın üçdə birindən artıq olsa, üçdə birdən artıq miqdara vəsiyyət o zaman səhih olar ki, varislər buna razı olsunlar.”[8]

Həzrət Ayətullah Məhdi Hadəvi Tehraninin (damət bərəkatuh) yuxarıdakı suala cavabı belədir: “Meyitin öz malının üçdə birinə qədər vəsiyyət etməsi vərəsənin icazəsi olmadan da qüvvədədir. Onun miqdarını təyin etmək üçün gərək yəqin olunan miqdarla kifayətlənsinlər. Baxmayaraq ki, ehtiyat müstəhəb budur ki, ehtimal verilən çox miqdara əməl etsinlər.”



[1] Musəvi Bocnurdi, Seyid Həsən, “Əl-qəvaidul-fiqhiyyə”, 6-cı cild, səh. 291, “Əl-Hadi” nəşriyyatı, Qum

[2] Şüştəri, Məhəmməd Təqi, “Ənnəc’ətu fi şərhil-Lüm’ə”, 8-ci cild, səh. 230, “Səduq” kitab mağazasının çapı, Tehran, birinci çap, 1406-cı il

[3] Tusi, Əbu Cəfər, Məhəmməd ibni Həsən, “Təhzibul-əhkam”, 9-cu cild, səh. 209, hədis 828, “Darul-kutubil-islamiyyə”, Tehran, dördüncü çap, 1407-ci il. “Hicr” surəsi, ayə: 44

[4] Şüştəri, Məhəmməd Təqi, “Ənnəc’ətu fi şərhil-Lüm’ə”, 8-ci cild, səh. 233, “Səduq” kitab mağazasının nəşri, Tehran, 1406-cı il

[5] Qummi, Səduq, Məhəmməd ibni Əli ibni Babəveyh, “Mən la yəhzuruhul-fəqih”, mütərcim: Ğəffari, Əli Əkbər, 6-cı cild, səh. 50, “Səduq” nəşriyyatı, Tehran, birinci çap, 1409-cu qəməri il

[6] Hilli, Miqdad ibni Əbdüllah, “Kənzul-irfan fi fiqhil-Quran”, tərcüməçi: Bəxşayeşi, Əbdür-Rəhim Əqiqi, 2-ci cild, səh. 585, Qum, birinci çap; Amili, Seyid Məhəmməd Hüseyn Tərhini, “Əzzubdətul-fiqhiyyə fi şərhir-Rovzətil-bəhiyyə”, 6-cı cild, səh. 38, “Darul-fiqhi littibaəti vən-nəşr”, Qum, dördüncü çap, 1427-ci il

[7] Şüştəri, Məhəmməd Təqi “Ənnəc’ətu fi şərhil-Lüm’ə”, 8-ci cild, səh. 233, “Səduq” kitab mağazası, Tehran, İran birinci çap 1406-cı

[8] Xomeyni, Seyid Ruhullah Musəvi, “Tozihul-məsail”, səh. 578, məsələ 2589, birinci çap, 1426-cı qəməri il

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Səcdəyə getdiyimiz zaman hansı üzv əvvəl yerə dəyməlidir?
    6386 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/02/09
    Səcdə namazın vacib hissələrindəndir və vacib və müstəhəm şərait və hissələrə malikdir; o yerlər ki, səcdədə müstəhəb hesab olur, odur ki, kişi səcdəyə getdiyi zaman ilk növbədə əllərini, qadın isə əvvəl dizlərini yerə qoymalıdır.[1]
  • İmam Əli (əleyhis-salam) sübh namazında zərbətlənən zaman İmam Həsənlə Hüseyn orada idilərmi?
    9605 تاريخ بزرگان 2012/03/14
    Əli (əleyhis-salam) zərbətləndiyi zaman Həsənlə Hüseyn (əleyhiməs-salam)-ın onun yanında olması ilə əlaqədar çoxlu rəvayət gəlmişdir. Buna görə də bu bəhsdə bir neçə ehtimal verilir: 1. İmam Əli (əleyhis-salam)-a məsciddən kənarda zərbə vurulmuşdur. Bu ehtimala əsasən demək olar ki, həmin anda Həsənlə Hüseynin Əli (əleyhis-salam)-ın yanında ...
  • Sualın xülasəsi: İmamlar (ə) və alimlər baxımından namazın ilk vaxtında qılınmasının savabını bəyan edin.
    6814 Hədis elmləri 2012/04/18
    Namzın ilkin vaxtında qılınmasının çoxlu sayda savab və təsirləri bəyan edilmişdir. Məsələn: Namzın savabının iki qat olması, İlahi məhəbbətini qazanmaq və s... Alimlər də bu mövzuya diqqət etməklə insanları namzın ilkin vaxtında qılınmasına çağırmışlar. Bunu Allaha yaxınlaşma və seyri sluk üçün ən mühüm əsaslardan hesab ...
  • Seçilmiş dörd qadının və onların atalarının adı nədir?
    14315 تاريخ بزرگان 2011/09/11
    Övliya və saleh insanların arasında elə qadınlar olub ki, bəşərin tarixi boyu, tövhid və İlahi hədəflər yolunda çoxlu fədakarlıq ediblər və onların adı həmişə bəşərin qara tarixində parlayır. Amma İslami rəvayət və mənbələrdə uca dərəcəli, şərəfli və üstün dörd qadının adı qadınların ən üstünü və behişt qadınlarının üstünü olaraq çəkilmiş ...
  • Şəhid Dəstğeybin kitabları etibarlıdırmı?
    8256 تاريخ بزرگان 2011/06/27
    Əzəmətli şəhid Ayətullah Seyyid Əbul- Hüseyn Dəstğeyb Şirazi şiə aləminin alimlərindən və müctəhidlərindən biri olmaqla yanaşı arif bir insan olubdur ki, fiqh, ilahiyyat, əxlaq, irfan və... elmlərdə mütəxəssis olub onun kitabları və əsərləri ümumi şəkildə etibarlı və istifadəyə yararlı eyni zamanda təsirlidir. Əlbəttə bu məsələyə diqqət etmək lazımdır ki, məsum ...
  • Oruc tutumayan müsəlman üçün yemək və içməli su hazırlayıb verməyin hökmü nədir?
    5902 Cürbəcür 2015/05/30
    Əgər oruc tutmayan şəxsin şəri üzürü varsa və ya oruc tutmaq vacib deyilsə (məsələn, xəstəlik üzündən oruc tuta bilmir) bu əməlin iradı yoxdur. Əgər qüdrəti olan halda, qəsdən oruc tutmursa və xeç bir üzrü yoxdursa, bu iş günahdır və imkan həddində o şəxsi orucu tərk etdiyinə görə ...
  • Əbu Əli Sina nə üçün məntiq kitabında sıralamanı əvəz etdi?
    6941 İslam fəlsəfəsi 2011/10/03
    İbn Sina məntiqdə iki növ yenilik etmişdir:1.             Məntiq məsələlərində yenilik2.             Məntiqin yazılış quruluşunda yenilikİkinci növ yenilik məntiqin yazılışında onun iki düşüncə tərzinə dəlalət edir. Birinci düşüncə məntiqin bəzi məsələlərinin ...
  • Həzrət Məryəm (əleyha salam)-ın aləm qadınlarından üstün edilməsinin (ayədə) qeydsiz-şərtsiz olmasına diqqət yetirməklə həmin ayəni rəvayətlə necə məhdudlaşdırmaq olar?
    7192 تاريخ بزرگان 2012/04/09
    “Aləmin” kəlməsinin Qurani-Kərimdə işlədilmə yerlərinə və müfəssirlərin bu barədəki nəzərlərinə diqqət yetirməklə məlum olur ki, bu kəlmə yalnız zamanın bir dövründə olan insanlara məxsus edilir. Əhli-sünnət kitablarının bir çox yerlərində də ayələrə rəvayət vasitəsi ilə qeyd vurulur. Həmçinin həm əhli-sünnət, həm də şiə təfsirlərinin bir çox yerlərində ...
  • Bilmək istərdim sünnülər xüsusiylə də vəhhabilər hansı dəlilə əsasən deyirlər ki, Peyğəmbərlər yalnız vəhy aldıqlarında məsumdurlar nəinki hər bir halda?
    9291 Qədim kəlam 2012/10/09
    Sünnülərdən bəzi tayfaları (Həşəviyyə və Sələfilər kimi) Qurandan dəlil gətirmək həzrət Adəm və onun behiştdən çıxarılmasını bildirən ayələr kimi, dəlil gətirirlər ki, Peyğəmbərlər yalnız vəhy və risalətlərinin təbliği zamanı məsumdurlar və digər hallarda günahkar və səhvə də yol verirlər. O cümlədən, Sələfilər (Vəhhabilər) də bildirirlər ...
  • Əqd xütbəsinin fəlsəfəsin bəyan edin?
    8301 Əxlaq 2011/10/30
    İslam nəzərindənevlənmək ailənin və təbii olaraq ictimaiyyətin təşkili üçün bir müqəddəs əhd və peymandır və bir çox əsərlərə və nəticələrə malikdir o cümlədən: Cinsi meyli təmin etmək, nəslin törənməsi, insanın təkamüli, rahatlıq paklıq və iffət, hisslərin möhkəmlənməsi və bir çox başqa faydalardır. Bu müqəddəs əhdi peyman Allah Taalanın müəyyən etdiyi ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164825 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    164349 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119884 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113939 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    111088 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    94230 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54926 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    54632 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46311 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45920 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...