Ətraflı axtarış
Baxanların
5870
İnternetə qoyma tarixi: 2008/01/03
Sualın xülasəsi
İnsanın öz həyat yoldaşı, övladları və sair insanlarla yaxşı rəftarda olması onların tərəfindən sui-istifadəyə səbəb olmur?
Sual
İnsanın öz həyat yoldaşı, övladı, şagirdləri və başqa insanlarla gözəl əxlaqa davranması və tamamilə gözəl rəftara, güzəştə malik olması onların sui-istifadə etməsinə və insana etinasız olmağına səbəb olmurmu? Ümumiyyətlə, gözəl əxlaqla übühhətə, heybətə və sairə malik olmağı necə cəm etmək olar?
Qısa cavab

Əvvəla, müqəddəs islam dini  bütün insanlarla, o cümlədən həyat yoldaşı, övlad, şagird və s. gözəl əxlaq və rəftarın tərəfdarıdır. Buna görə də Quran ayələrində və məsumların (əleyhimus-salam) rəvayətlərində gözəl əxlaqa və bəyənilən rəftara çoxlu tövsiyələr edilmişdir.

İkincisi: Əhli-beyt (əleyhimus-salam)-ın göstərişlərinə diqqət yetirməklə insani rəftarın əsli və əsası olan gözəl əxlaqa malik olmaqla eyni zamanda insan gərək ehtiyatlı olsun ki, bu gözəl əməldə normal həddən xaric olmasın. Yəni, bu əməldə orta mövqedə olmaq lazımdır ki, başqaları tərəfindən sui-istifadəyə səbəb olmasın. Başqa sözlə desək, haqq-həqiqət ilə yanaşı olan gözəl əxlaq başqalarının sui-istifadəsinə mane olmamalıdır. Əlbəttə, diqqət yetirmək lazımdır ki, kobud rəftar və yaramaz əxlaqın übühhət, heybət və əzəmətlə fərqi vardır. Bu ikisinin arasında fərq qoymaq və nəticə etibarı ilə məhəbbət və gözəl əxlaqın həddini-hüdudunu tanımaq və riayət etmək lazımdır.

Ətreaflı cavab

Müqəddəs islam dininin bariz xüsusiyyətlərindən biri də bütün hallarda orta mövqedə, normal həddə olmaqdır. İqtisadiyyatda, siyasətdə, ictimaiyyətdə, başqaları ilə rəftar və davranışda və s. bu həddə riayət edilməlidir.

İnsanların əksəriyyəti fikirləşir ki, gözəl əxlaq və davranışa sahib olmaq və hazırkı terminlə desək, “ictimai olmaq” bununladır ki, insan hamını özü ilə dost etsin. Misal üçün, bəzi məsihilər öz dinlərini bəşəriyyətə məhəbbət simvolu kimi təqdim və iddia edirlər ki, kamil insan o kəsdir ki, yalnız məhəbbətə malik olsun. Bəzi Hindistan dinləri də sırf məhəbbət qanununun tərəfdarıdırlar.

Halbuki, təkcə məhəbbət və gözəl əxlaq kifayət deyildir, əksinə haqq və həqiqət hissi ilə yanaşı olan məhəbbət başqalarının sui-istifadəsinin qarşısını ala bilər. İslam məhəbbət dinidir və Qurani-məcid Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-i “Bütün aləmlərə rəhmət” ünvanı ilə təqdim etmişdir.[1] Quran mömin şəxslərə də göstəriş verir ki, camaatla gözəl davranıb rəftar etsinlər.[2] Əgər nadan və cahil insanlar onlara ihanət və hörmətsizlik etsələr, onlara göz yumub keçsinlər.[3] Quranın göstəriş verdiyi məhəbbət bu mənaya deyildir ki, qarşı tərəfin istək və meyllərinə uyğun rəftar edək və insanları öz meyllərində tam azad qoyaq, yaxud onların istəklərini təsdiqləyək. Əksinə, islam həmişə həyatın bütün sahələrində haqqa tərəfdarlıq ilə müvafiqdir. Həyat yoldaşı, şagird, övlad və s. ilə münasibətlərdə və rəftarlarda bu prinsipə riayət etməyə tövsiyə edir.

Möminlərin xislətləri sadalanan bəzi rəvayətlərdə deyilir: “Möminin xüsusiyyətlərindən biri budur ki, haqqı hətta düşmənindən belə, qəbul etsin; batili hətta dostundan (təqdim olunsa) belə, rədd etsin.”[4]

İnsan əgər ictimai rəftar və davranışlarda belə əməl edərsə, həm islamın qəbul etdiyi bir üsluba malik olmuş, həm də başqalarının sui-istifadəsinin qarşısını almış olur. Çünki başqaları ya həqiqi istəklər və təvəqqelərə malikdir və onların qəbul edilməsinə haqlıdırlar, ya da öz rəftar və davranışlarında başqasının gözəl əxlaqından sui-istifadə etmək qərarındadırlar və nahaq və yersiz istəkləri tələb edirlər. Sizin haqq əsasında olan rəftar və davranışlarınız ilə öz istəklərinə çatmadıqları halda, misal üçün, əgər bir şəxs sizin gözəl rəftarınızdan istifadə etməklə sizə və ya başqalarına ehtiramsızlıq və təhqir etmək, sizin və ya başqalarının bir haqqını tapdalamaq istəyirsə, hətta sizə ən yaxın insan olsa da belə, gərək onun qarşısında dayanasınız. Bundan əlavə, həqiqi məhəbbət odur ki, insanın xeyri və məsləhəti onda olsun. Çox hallarda tədbir üzündən olmayan, fikirləşmədən əncam verilən gözəl rəftar və məhəbbətlər həmin şəxslə düşmənçiliklə nəticələnir.[5]

İmam Baqir (əleyhis-salam) buyurur: “Ən pis ata o kəsdir ki, övladlarına ehsan və məhəbbətdə həddi keçmiş olsun.”[6]

Əlbəttə, bu iş insanların kobud əxlaqlarına və bəzi hallarda təkəbbür üzündən olan rəftar və davranışlarına səbəb olmamalıdır; əksinə, insan bacardığı qədər gözəl rəftar və davranışa malik olmalı və camaatın istəklərinə müsbət cavab verməlidir.

Deməli, ümumi şəkildə haqq əsasında olan rəftar və davranışlarda normal vəziyyət həmişə dəstəklənir. Bəzi rəvayətlərdə təkid edilir ki, insan özünün tabeçiliyində olan şəxslər ilə (həyat yoldaşı, övlad və s.) mehriban rəftar etməlidir.[7]

İmam Zeynul-abidin (əleyhis-salam) kiçiklərlə rəftar barəsində buyurur: “Kiçiyin haqqı budur ki, elm öyrətdiyin zaman ona rəhm edəsən, xətalarından güzəştə gedib üstünü örtəsən, onlarla müdara edib kömək göstərəsən.”[8]

Hər bir halda münasibətlərdə orta həddə riayət edilməlidir. Aydındır ki, həmişə orta səviyyədə, ifrat və təfritdən uzaq olan bir yolu ayırd etmək asan deyildir və çox hallarda onu tapmaq üçün mütəxəssislərlə məşvərət etmək və onların nəzərlərindən istifadə etmək lazımdır.

 


[1] “Ənbiya” surəsi, ayə: 107

[2] “Bəqərə” surəsi, ayə: 83

[3] “Fürqan” surəsi, ayə: 63

[4] Məclisi, Məhəmməd Baqir,  “Biharul-ənvar”, 64-cü cild, səh. 310

[5] Mütəhhəri, Mürtəza, “Əli (əleyhis-salam)-ın cazibə və dafiəsi”, səh. 10-13

[6] Yəqubi, Əhməd ibni Əbi Yəqub ibni Cəfər ibni Vəhəb, “Tarixi Yəqubi”, 2-ci cild, səh. 320, Beyrut, “Darus-sadir”, bi. ta

[7] Kuleyni, Məhəmməd ibni Yəqub, “Kafi”, 4-cü cild, səh. 11

[8] “Töhəful-üqul”, 1-ci cild, səh. 270, “Camieyi müdərrisin” nəşriyyatı, Qum, 1404-cü hicri qəməri il

وَ اَمَّا حَقُّ الصَّغِيرِ فَرَحْمَتُهُ وَ تَثْقِيفُهُ وَ تَعْلِيمُهُ وَ الْعَفْوُ عَنْهُ وَ السّتْرُ عَلَيْهِ وَ الرِّفْقُ بِهِ وَ الْمَعُونَةُ لَهُ

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Вилајәти-фәгиһин шәраити нәдир?
    7847 Nizamlar hüquq və əhkam 2010/02/06
    Исламда рәһбәрлијин әсаслары бунлардан ибарәтдир: фәгиһлик, әдаләт вә ислам ҹәмијјәтини идарә етмәк гүдрәти. Иран Ислам Республикаснын конститусијасынын 109-ҹу маддәсиндә бу үч шәртә ишарә олунуб.Рәһбәрин шәраит вә сифәтләри:
  • Müsəlmanların tarixi nə vaxtdan başlanmışdır?
    6591 تاريخ کلام 2012/04/09
    Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in besətindən sonra, habelə islamın coğrafi sərhədləri Ərəbistan yarımadasının bir hissəsində olduğu zaman və müsəlmanların əlaqələrinin cüzi və mühüm ümumi hadisələrin az olduğuna görə bir müddət zamanı bilmək üçün tarixin başlanğıcının və hadisələrin baş vermə zamanının müqayisə olmaması heç bir problem yaratmırdı. İkinci ...
  • Quran və rəvayətlərdə həzrət Xızır (ə) barəsində bəhs olunmuşdurmu?
    24494 تاريخ بزرگان 2011/11/21
    Qurani- kərimdə bir başa olaraq həzrət Xəzər (ə)- ın adı gəlməmişdir bəlkə bu ünvanla: " عَبْداً مِنْ عِبادِنا آتَیْناهُ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنا وَ عَلَّمْناهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْماً" [i] ki, onun elm və bəndəlik məqamını açıqlayır və Musa ibni İmranın müəllimi olaraq ondan yad edilmişdir. Bir çox rəvayətlərdə böyük ...
  • Tükümün tökülməsinə görə, yapşqanla başıma parik qoymağa məcbur olmuşam. Mənim dəstəmaz və qüslümün hökmü nədir?
    5355 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/03/11
    Həzrət Ayətullah əl- uzma Hadəvi Tehrani (damət bərəkatuh)- nin cavabı belədir: Əkilmiş tük, təbii inkişaf edən olsa və bədənin hissəsi sayılsa, şəxsin tük, təbii və inkişaf edən olsa və bədənin hissəsi sayılsa, şəxsin tükü hökmündədir. Əkilmiş tük, inkişafsız təbii ya süni liflər ...
  • Qədr gecəsində oyaq qalmağın fəlsəfəsi nədən ibarətdir?
    6633 شهادت امام علی ع 2014/05/18
    Qədr gecəsi, Qurani-Kərimdə məqamına təkid olunmuş ən mühüm zamanlardan biridir və bu gecənin mənəvi məqamı haqqında çox hədislər vardır. Qədr surəsində belə bir xüsusi məqamın səbəbinə o cümlədən, Quranın[1] və mələklərin[2] nazil olması işarə olunur. Quran-Kərimdə bu gecə başdan-başa mənəviyyətlə dolu ...
  • “Аллаһын илк јаратдығы әглдир” – сөзүнүн мәнасы нәдир?
    7127 İslam fəlsəfəsi 2010/10/13
    Фәлсәфи терминолоҝијада әгл (шәриәт вә Гуранда дејилән мәләк дә адландырмаг олар) елә бир субстансијадыр (ҝөвһәрдир) ки, һәм затән (өзлүјүндә) вә һәм дә фелән (ишдә)  мүҹәррәддир. Јәни, затән мадди олмајыб, ишләрини һәјата кечирмәкдә бәдән кими мадди аләтә еһтиајҹы јохдур. Әлбәттә бу там мүҹәррәд варлығы ...
  • Əgər behişt nemətləri yorucu və bezdirici deyilsə, onda behişt əhli bir ləzzətdən necə əl çəkərək başqası ilə məşğul olurlar?
    5630 Qədim kəlam 2012/06/23
    Belə nəzərə çarpır ki, bu sualın mənşəyi bir növ bu dünyanın xüsusiyyətlərini axirət məsələləri ilə müqayisə etmək və dünyanın nöqsan, eyib, xəstəlik, ölüm, süstlük, xoşagəlməz hadisələr və s. xüsusiyyətlərini meyar qərar verməkdir, halbuki Quran və rəvayətlərə əsasən axirət aləminin xüsusiyyətləri bu dünya ilə uyğun gəlmir.
  • Fiqhi hökmlərin fəlsəfəsi haqqında sual etmək olarmı?
    7648 Əhkam və hüquq fəlsəfəsi 2015/08/01
    Bu sualın cavabı aşağadakı mövzuda cavablınır; 1.İlahi hökmlərin həmişə məsləhətlər və fəsadları nəzərə almaqla olduğuna görə heç vaxt hansısa hökm heç bir səbəb olmadan halal və ya haram və vacib ola bilməz. Heç də belə deiyl ki, ilahi hökmlər heç bir meyar və hikmət olmadan bəşəriyyətə gəlmiş ...
  • Rəvayət vardır ki, Allah- Taala Fatimənin paklığına xatir onun övladlarını cəhənnəmə aparmaz. Xahiş edirik onu təhlil edin.
    6043 Hədis elmləri 2012/01/08
    Bu rəvayət şiə və Əhli- sünnə kitablarında vardır və onu nəql edən ravilərin və mənbələrin çoxluğu ona etimad etməyə dəlildir.Amma bu qeyri- müəyyənlik həmişə olubdur ki, bu hədisin genişliyi və əhatə dairəsi hara kimidir? Başqa rəvayətlərə əsasən bu nəticəyə gəlmək olar ki, ancaq həzrət Zəhranın (s.ə.) vasitəsiz övladları o ...
  • Kimlər cənnətə daxil olacaq?
    12008 Qədim kəlam 2011/02/14
    Bir çox Quan ayələrində tədqiqat aparıldığı zaman, bu nəticəni əldə etmək olur ki, cənnət Allahın insanlara verdiyi bir vədədir. Cənnət o insanlara nəsib olur ki, "müttəqi" "mömin" Allahın və onun rəsulunun göstərişlərini tamamlaya yerinə yetirsin. Bu cür insan səadətə çatmış və xoşbəxt insandır. Allahın və həzrət rəsul əkrəmin ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163757 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    158583 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118631 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111664 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    104931 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92425 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54038 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    48841 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44789 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44212 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...