Ətraflı axtarış
Baxanların
6556
İnternetə qoyma tarixi: 2009/11/10
Sualın xülasəsi
вилајәти фәгиһдән мәгсәд нәдир?
Sual
вилајәти фәгиһдән мәгсәд нәдир?
Qısa cavab

Әрәб дилиндә “вәли” сөзүндә үч мәна вар: 1)дост, 2) достлуг,3) көмәкчи. Вилајәт сөзүнә исә бу үч мәнадан әлавә даһа ики мәна вар: 1.Сәлтәнәт вә гүдрәт, 2. Һөкумәт вә рәһбәрлик.

Фигһ термининдә “вилајәт” сөзү ики мәнада ишләнир:

1.         “Мүвәлли әлејһ” (рәһбәри олунан шәхс) өз ишләринин өһдәсиндән ҝәлә билмәсин. Мәсәлән, өлү, дәли, ушаг, вә саир. Бу мәгамларда “вилајәт” сөзү “гәјјумлуг” вә һами мәнасында ишләнир. Бурда мәгсәд фәгәт өз ишләрини өзләри идарә едә билмәјәнләр үзәриндә рәһбәрликдир.

2.         Рәһбәрлик олунан шәхс өзүнү ишләрини идарә етмәк габилијјәти вардыр. Бунунла белә бәзи ишләр вар ки диҝәринин һамичилијнә вә вилајәтинә дә еһтијаҹ вар.бу мәнада вилајәт јәни, ҹәмијјәтин ишләринин идарәси кими мәна олунур ки бу да һәмин сијаси вилајәтдир.

Ətreaflı cavab

“Вилајәт” сөзү әрәб дилинин лүғәтиндә “вәлјун” көкүндән олуб бүтүн лүғәтчиләрин етирафына ҝөрә јалныз бир мәнадә, о да “јахын” мәнасдыр.[1] Бундан әлавә, әрәб дилиндә “вәли”[2] сөзүндә исә үч мәна вар: 1)дост, 2) достлуг,3) көмәкчи. Вилајәт сөзүнә исә бу үч мәнадан әлавә даһа ики мәна вар: 1.Сәлтәнәт вә гүдрәт, 2. Һөкумәт вә рәһбәрлик.[3] Фарс дилиндә дә “вәли” сөзү, дост, көмәкчи, саһиб вә һафиз мәналарында ишләниб. Һәмчинин, вилајәт сөзү дә һөкумәт вә рәһбәрлик мәнасындадыр.[4]

“Вилајәт” термини фәгиһ барәсиндә ишләнәндә ондан мәгсәд, ҹәмијјәтин рәһбәри вә идарәси нәзәрдә тутулур. Бәзиләри бу мәнадә бир нөв гүдрәт тәләблик вә ағалыг мәнасыны да ахтарырлар вә вәли сөзүнү киминсә үзәриндә рәһбәрин мәхсус гүдрәтинин олмасы кими гәләмә верирләр.[5]  Һалбуки рәһбәрликдә мәна, “Сејјидул гөв хадимуһум”[6] јәни, тајфанын башчысы онун хадимидир – мәсәли кими анланмалыдыр. Фәгиһ, ҹәмијјәтин рәһбәрлијини бир хадим вә вәзифә кими өз үзәринә ҝөтүрүр.

Фигһ термининдә “вилајәт” сөзү ики мәнада ишләнир:

1.             “Мүвәлли әлејһ” (рәһбәри олунан шәхс) өз ишләринин өһдәсиндән ҝәлә билмәсин. Мәс, өлү, дәли, ушаг, вә саир. Бу мәгамларда “вилајәт” сөзү “гәјјумлуг” вә һами мәнасында ишләнир. Бурда мәгсәд фәгәт өз ишләрини өзләри идарә едә билмәјәнләр үзәриндә рәһбәрликдир. Бу сәбәбдән рәһбәрлик олунан шәхс мәхсус инсан олуб о вахта кими бу рәһбәрлији гәбул едир ки гүдрәти олмамыш олсун ки бана фигһдә “гасир” дејирләр. Она ҝөрә да белә шәхсләрин нә вахт үзрү арадан ҝетсә фәгиһин онлар үзәриндәки вилајәти дә сона чатыр. Мәслән, дәли ағыллы олса, ушаг һәдди булуға чатса фәгиһин бу саһәдәки гәјјумлуғу да сона чатыр.

2.             Рәһбәрлик олунан шәхс өзүнү ишләрини идарә етмәк габилијјәти вардыр. Бунунла белә бәзи ишләр вар ки диҝәринин һамичилијнә вә вилајәтинә дә еһтијаҹ вар.бу мәнада вилајәт јәни, ҹәмијјәтин ишләринин идарәси кими мәна олунур ки бу да һәмән сијаси вилајәтдир. Доғрудур ки вилајәти олан фәгиһ һәр ики мәнада вилајәти вар. Амма бизим бәһсимиздә вилајәт-фәгиһдән мәгсәд һәман икинҹи мәнадыр. Чүкни, ҹәмијјәтин рәһбәрлијни өһдәсинә алан фәгиһ әслиндә ҹәмијјәтин һәр тәк-тәк фәрдләринә һәтта өзүнә дә рәһбәрлији вардыр. Бу ишин бәзиләринин вилајәт дедикдә, “ҹәмијјәтин ҹәмијјәт олмасы” бахымындан фәгиһин һансыса өлү, ушаг вә ја јетимләр үзәриндәки вилајәти илә мүгајисә етмәләри кими дејилдир.[7] Әксинә, һәр бир ҹәмијјәтә рәһбәр ваҹиб олмасы зәрурәтиндәндир. Әмирәл-мөминин Әли (ә) бујрур: “Һәр бир ҹәмијјәтин истәр јахшы истәрсә дә пис олсун рәһбәри ваҹибдир.” [8]

Бу иҹтимаи бир зәрурәтдир. Һәр јердә ҹәмијјәт тәшкил олунса о ҹәмијјәтин идарәсиндән өтрү рәһбәр сечилмәлидир. Беләликлә, үммәт ичиндә фәгиһ о демәкдир ки, ҹәмијјәти ислам шәниндә олараг ислам һәдәфләринә доғру апарсын. Бу ҹәһәтдән фәгиһин ҹәмијјәтдә вилајәти вардыр вә о вилајәт дә ҹәмијјәтә рәһбәрликдә тәҹәлли тапыр.

 

Әлавә мүталиә үчүн бах:

1. Меһди Һадәви Теһрани, “Вилајәт вә дәјанәт”, Мүәссеји фәрһәнҝије ханеји хирәд. Гум. Икинҹи чап, 1380 шәмси или.

 



[1] Мәгајисул-луғәт, 6-ҹы ҹилд, сәһ-141, Әл-Гамусул-муһит, сәһ-1732, Әл-Мисбаһул-мунир, 2-ҹи ҹилд, сәһ-396, Әс-Сиһаһ, 6-ҹы ҹилд, сәһ-2528, Таҹул-Әрус, 10-ҹу ҹилд, сәһ-398.

[2] Бәзи тәһгигатчылар “вәли” сөзүнүн әрәб дилиндә дост мәнасыны инкар етмиш вә бу сөзүн јалныз, “рәһбәр вә сәлтәнәт” мәнасында олдуғуну билдирмишләр. (Әл-Мунтәзири, Дирасәтун фи вилајәтил-фәгиһ вә фигһил-дөвәлул-исламијјә. Сәһ-55)

[3] Әл-Гамусул-муһит, сәһ-1732, Таҹул-Әрус, 10-ҹу ҹилд, сәһ-398, Әл-Мисбаһул-мунир, 2-ҹи ҹилд, сәһ-396

[4] Мүһәммәд Муин, Фәрһәнҝи фарси, 4-ҹү ҹилд,5058 вә 5054.

[5] Мәһди Һаири Јәзди, Һөкумәт вә һикмәт, сәһ-67-177.

[6] Ислам Пејғәмбәриндән (с) нәгл олунур: “Сејјидул гөв хадимуһум” – (Һәр бир тајфанын башчысы онун хадимидир), Әлламә Мәҹлиси, Биһаррул-Әнвар, 76-ҹы ҹилд, сәһ-273.

[7] Мәһди Һаири Јәзди, Һөкумәт вә һикмәт, сәһ-67-177.

[8] Сүбһи Салеһ, Нәһҹүл-Бәлағә, хүтбә-40, сәһ-82.

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Вилајәти-фәгиһин шәраити нәдир?
    7847 Nizamlar hüquq və əhkam 2010/02/06
    Исламда рәһбәрлијин әсаслары бунлардан ибарәтдир: фәгиһлик, әдаләт вә ислам ҹәмијјәтини идарә етмәк гүдрәти. Иран Ислам Республикаснын конститусијасынын 109-ҹу маддәсиндә бу үч шәртә ишарә олунуб.Рәһбәрин шәраит вә сифәтләри:
  • Müsəlmanların tarixi nə vaxtdan başlanmışdır?
    6591 تاريخ کلام 2012/04/09
    Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in besətindən sonra, habelə islamın coğrafi sərhədləri Ərəbistan yarımadasının bir hissəsində olduğu zaman və müsəlmanların əlaqələrinin cüzi və mühüm ümumi hadisələrin az olduğuna görə bir müddət zamanı bilmək üçün tarixin başlanğıcının və hadisələrin baş vermə zamanının müqayisə olmaması heç bir problem yaratmırdı. İkinci ...
  • Quran və rəvayətlərdə həzrət Xızır (ə) barəsində bəhs olunmuşdurmu?
    24494 تاريخ بزرگان 2011/11/21
    Qurani- kərimdə bir başa olaraq həzrət Xəzər (ə)- ın adı gəlməmişdir bəlkə bu ünvanla: " عَبْداً مِنْ عِبادِنا آتَیْناهُ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنا وَ عَلَّمْناهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْماً" [i] ki, onun elm və bəndəlik məqamını açıqlayır və Musa ibni İmranın müəllimi olaraq ondan yad edilmişdir. Bir çox rəvayətlərdə böyük ...
  • Tükümün tökülməsinə görə, yapşqanla başıma parik qoymağa məcbur olmuşam. Mənim dəstəmaz və qüslümün hökmü nədir?
    5355 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/03/11
    Həzrət Ayətullah əl- uzma Hadəvi Tehrani (damət bərəkatuh)- nin cavabı belədir: Əkilmiş tük, təbii inkişaf edən olsa və bədənin hissəsi sayılsa, şəxsin tük, təbii və inkişaf edən olsa və bədənin hissəsi sayılsa, şəxsin tükü hökmündədir. Əkilmiş tük, inkişafsız təbii ya süni liflər ...
  • Qədr gecəsində oyaq qalmağın fəlsəfəsi nədən ibarətdir?
    6633 شهادت امام علی ع 2014/05/18
    Qədr gecəsi, Qurani-Kərimdə məqamına təkid olunmuş ən mühüm zamanlardan biridir və bu gecənin mənəvi məqamı haqqında çox hədislər vardır. Qədr surəsində belə bir xüsusi məqamın səbəbinə o cümlədən, Quranın[1] və mələklərin[2] nazil olması işarə olunur. Quran-Kərimdə bu gecə başdan-başa mənəviyyətlə dolu ...
  • “Аллаһын илк јаратдығы әглдир” – сөзүнүн мәнасы нәдир?
    7127 İslam fəlsəfəsi 2010/10/13
    Фәлсәфи терминолоҝијада әгл (шәриәт вә Гуранда дејилән мәләк дә адландырмаг олар) елә бир субстансијадыр (ҝөвһәрдир) ки, һәм затән (өзлүјүндә) вә һәм дә фелән (ишдә)  мүҹәррәддир. Јәни, затән мадди олмајыб, ишләрини һәјата кечирмәкдә бәдән кими мадди аләтә еһтиајҹы јохдур. Әлбәттә бу там мүҹәррәд варлығы ...
  • Əgər behişt nemətləri yorucu və bezdirici deyilsə, onda behişt əhli bir ləzzətdən necə əl çəkərək başqası ilə məşğul olurlar?
    5630 Qədim kəlam 2012/06/23
    Belə nəzərə çarpır ki, bu sualın mənşəyi bir növ bu dünyanın xüsusiyyətlərini axirət məsələləri ilə müqayisə etmək və dünyanın nöqsan, eyib, xəstəlik, ölüm, süstlük, xoşagəlməz hadisələr və s. xüsusiyyətlərini meyar qərar verməkdir, halbuki Quran və rəvayətlərə əsasən axirət aləminin xüsusiyyətləri bu dünya ilə uyğun gəlmir.
  • Fiqhi hökmlərin fəlsəfəsi haqqında sual etmək olarmı?
    7648 Əhkam və hüquq fəlsəfəsi 2015/08/01
    Bu sualın cavabı aşağadakı mövzuda cavablınır; 1.İlahi hökmlərin həmişə məsləhətlər və fəsadları nəzərə almaqla olduğuna görə heç vaxt hansısa hökm heç bir səbəb olmadan halal və ya haram və vacib ola bilməz. Heç də belə deiyl ki, ilahi hökmlər heç bir meyar və hikmət olmadan bəşəriyyətə gəlmiş ...
  • Rəvayət vardır ki, Allah- Taala Fatimənin paklığına xatir onun övladlarını cəhənnəmə aparmaz. Xahiş edirik onu təhlil edin.
    6043 Hədis elmləri 2012/01/08
    Bu rəvayət şiə və Əhli- sünnə kitablarında vardır və onu nəql edən ravilərin və mənbələrin çoxluğu ona etimad etməyə dəlildir.Amma bu qeyri- müəyyənlik həmişə olubdur ki, bu hədisin genişliyi və əhatə dairəsi hara kimidir? Başqa rəvayətlərə əsasən bu nəticəyə gəlmək olar ki, ancaq həzrət Zəhranın (s.ə.) vasitəsiz övladları o ...
  • Kimlər cənnətə daxil olacaq?
    12008 Qədim kəlam 2011/02/14
    Bir çox Quan ayələrində tədqiqat aparıldığı zaman, bu nəticəni əldə etmək olur ki, cənnət Allahın insanlara verdiyi bir vədədir. Cənnət o insanlara nəsib olur ki, "müttəqi" "mömin" Allahın və onun rəsulunun göstərişlərini tamamlaya yerinə yetirsin. Bu cür insan səadətə çatmış və xoşbəxt insandır. Allahın və həzrət rəsul əkrəmin ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163757 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    158583 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118631 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111664 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    104931 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92425 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54038 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    48841 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44789 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44212 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...