جستجوی پیشرفته
بازدید
26406
آخرین بروزرسانی: 1398/04/24
خلاصه پرسش
مراد از «ولایت فقیه» چیست؟
پرسش
مراد از «ولایت فقیه» چیست؟
پاسخ اجمالی
در زبان عربى، براى کلمه «ولى» سه معناى:1. دوست، 2. دوستدار، 3. یاور، و براى لفظ «ولایت»، افزون بر آنها، دو معناى: 1. سلطنت و چیرگى، 2. رهبرى و حکومت، ذکر شده است.
«ولایت» در مصطلحات فقهى در دو مورد به‌کار رفته است:
1. مواردى که «مولّی علیه» قادر بر اداره امور خود نیست؛ مانند میّت، سفیه، مجنون، صغیر. در این‌گونه موارد «ولایت» به معناى «قیّومیت» و سرپرستى است. و ملاک آن ناتوانى مولَّی علیه در اداره امور شخصى خود است.
2. مواردى که مولّی علیه قدرت بر اداره امور خود دارد، در عین حال امورى وجود دارد که سرپرستى و ولایت شخصى دیگر را می‌طلبد. ولایت در این‌جا به معناى اداره امور جامعه می‌باشد که همان ولایت سیاسى است.
پاسخ تفصیلی
«ولایت» در زبان عربى از مادّه «وَلى» گرفته شده که این مادّه، به اعتراف لغت‌شناسان بزرگ عرب، یگانه و داراى معناى واحدى است. معناى «وَلى» نزدیکى و قرب می‌باشد.[1]
در زبان عربى، براى کلمه «ولى» سه معناى: 1. دوست، 2. دوستدار، 3. یاور، و براى لفظ «ولایت»، افزون بر آنها،[2] دو معناى: 1. سلطنت و چیرگى، 2. رهبرى و حکومت، ذکر شده است.[3]
در زبان فارسى، براى لفظ «ولىّ» معانى متعدّدى از قبیل دوست، یار، صاحب، حافظ، آن‌که از جانب کسى در کارى تولیت دارد. و براى «ولایت» معناى حکومت کردن، بیان شده است.[4]
هنگامى که لفظ «ولایت» در مورد فقیه به‌کار می‌رود، مراد از آن همان حکومت و زمام‌دارى امور جامعه است. برخى در این معنا، وجود مفهوم «آقایى»، «ریاست» و «سلطنت» را ادّعا کرده‌اند که بیانگر چیرگى «ولىّ» - کسى که داراى ولایت است - بر «مولّی علیه» - کسى که ولایت بر او وجود دارد – می‌باشد.[5] در حالی‌که مقصود از آن، سرپرستى امور «مولّی علیه» و اداره شئون او است که به مثابه «سید القوم خادمهم»،[6] نوعى خدمت به «مولّی ‏علیه» و نه بارى بر گُرده او می‌باشد.
از سوى دیگر، «ولایت» در مصطلحات فقهى در دو مورد به‌کار رفته است:
1. مواردى که مولّی علیه قادر بر اداره امور خود نیست؛ مانند میّت، سفیه، مجنون، صغیر. در این‌گونه موارد «ولایت» به معناى «قیّومیت» و سرپرستى است. و ملاک آن ناتوانى مولَّی علیه در اداره امور شخصى خود است؛ به همین دلیل، از یک‌سو مولَّی علیه در آن منحصر به افراد ناتوان است که از آنها در فقه به «قاصر» تعبیر می‌شود، و از سوى دیگر، این ولایت تا زمانى وجود دارد که «مولی علیه» ناتوان است و با زوال ناتوانی او این ولایت پایان می‌پذیرد؛ از این‌رو اگر دیوانه عاقل شود یا صغیر به سنّ بلوغ برسد، ولایت به معناى قیمومت نسبت به او پایان می‌یابد.
2. مواردى که مولّی علیه قدرت بر اداره امور خود دارد، در عین حال امورى وجود دارد که سرپرستى و ولایت شخصى دیگر را می‌طلبد. ولایت در این‌جا به معناى اداره امور جامعه می‌باشد که همان ولایت سیاسى است، و هر چند فقیه داراى ولایت به هر دو معناى آن است، ولى مراد از ولایت فقیه در این بحث همان اصطلاح دوم می‌باشد؛ زیرا «فقیه» که بر جامعه ولایت دارد، سرپرستى یکایک افراد آن جامعه، حتى سایر فقها، بلکه شخص خود را به عهده دارد، و این امر نه به دلیل قصور «جامعه به عنوان جامعه» می‌باشد که برخى بر آن پا می‌فشارند تا ولایت فقیه را با ولایت بر میّت یا طفل صغیر مقایسه کنند،[7] بلکه از آن‌رو است که هر جامعه‌اى براى اداره امور خود نیازمند مدیرى می‌باشد. امیرالمؤمنین علی(ع) می‌فرماید: «وَ إِنَّهُ لَا بُدَّ لِلنَّاسِ مِنْ أَمِیرٍ بَرٍّ أَوْ فَاجِر»؛[8] ناچار براى مردم امیرى لازم است، خواه نیکوکار یا بدکار باشد.
 این یک نیاز اجتماعى است. هر جا جمعى تشکیل می‌شود، برخى از وظایف و شئون اجتماعى تحقّق پیدا می‌کند که سامان یافتن آن ریاست و زعامتى را می‌طلبد.
بنابراین، فقیه بر امت به عنوان مدیرى که مجموعه حرکت جامعه را به سوى آرمان‌هاى اسلامى سوق می‌دهد، ولایت دارد و در واقع، «ولایت» تجلّى همان مدیریت دینى است.[9]

[1]. ر. ک: مقائیس اللغة، ج 6، ص 141؛ القاموس المحیط، ص 1732؛ المصباح المنیر، ج 2، ص 396؛ الصحاح، ج 6، ص 2528؛ تاج العروس، ج 10، ص 398.
[2]. برخى از محقّقان وجود معناى دوستى، یا یارى را براى ولایت انکار کرده و آن‌را تنها به معناى سلطنت یا رهبرى دانسته‌اند. ر. ک: منتظرى، دراسات فى ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة، ج 1، ص 55.
[3]. ر. ک: القاموس المحیط، ص 1732؛ تاج العروس، ج 10، ص 398؛ المصباح المنیر، ج 2، ص 396.
[4]. ر. ک: معین، محمد، فرهنگ فارسى، ج 4، ص 5054 و 5058.
[5]. ر. ک: حائرى یزدى، مهدى، حکمت و حکومت، ص 67 و 177.
[6]. از رسول اکرم(ص) نقل شده است: «سید القوم خادمهم فى السفر»؛ طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 251، قم، شریف رضی، چاپ چهارم، 1412ق. 
[7]. ر. ک: حکمت و حکومت، ص 177.
 [8]. سید رضی، نهج البلاغه، محقق، صبحی صالح، ص 82، خ 40، قم، هجرت.
[9]. برای مطالعه بیشتر، ر. ک: هادوى تهرانى، مهدى، ولایت و دیانت، قم، مؤسسه فرهنگى خانه خرد، چاپ دوم، 1380ش.
 
ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها