Ətraflı axtarış
Baxanların
7612
İnternetə qoyma tarixi: 2011/04/16
Sualın xülasəsi
Allah dərgahına yaxınlaşmaqda vasitənin rolu
Sual
Allah dərgahına yaxınlaşmaqda vasitələrin rolu nədir?
Qısa cavab

“Vəsilə” (vasitə) çox geniş mənaya malikdir və bəndənin Pərvərdigarın dərgahına yaxınlaşmağına səbəb olan hər bir işə və ya şeyə şamil olur. Dünya səbəb-nəticə qanunu əsasında qurulduğundan səbəblər insanın hidayəti və son təkamülə çatması üçün yaradılmışdır. Bəşərin təbii ehtiyacları maddi səbəb və amillərin vasitəsilə təmin olunduğu kimi, Allahın mənəvi feyzləri, o cümlədən: hidayət, məğfirət, bağışlanmaq, təqərrüb, insanların mənəvi yüksəlişi də xüsusi sistem və müəyyən səbəblər əsasında insanlara çatır. Bu vasitələr olmadan insanın həmin feyzləri əldə etməsi və ilahi dərgaha yaxınlaşması mümkün deyildir. Bu səbəblər ayə və rəvayətlərdə təqdim olunur və onlar mövcud olmadıqda Allah dərgahına yaxınlaşmaq qeyri-mümkün sayılır.

Ətreaflı cavab

Bu suala cavab vermək üçün əvvəlcə “vasitə” və “vəsilə”nin mənasını araşdırmaq lazımdır.

Əllamə Təbatəbai (r) “Ey iman gətirənlər! Allah qarşısında təqvalı olun və Ona doğru vəsilə seçin!”[1] ayəsinin təfsirində “Allah dərgahında vəsilə və vasitənin mənası” ilə əlaqədar buyurur: “Allah dərgahında vasitənin – vəsilənin həqiqəti Onun yoluna riayət etməkdir. Yəni əvvəla, Onun hökmləri barədə məlumat əldə edəsən, ikincisi, Onun qarşısında bəndəlik edəsən, üçüncüsü gözəl, bəyənilən sifətləri əldə etməyin və müstəhəb əməllərin axtarışında olasan. “Vəsilə” bir növ təvəssüldür (qovuşmaq). Məkan və cismaniyyətdən uzaq olan Allah barəsində mənəvi təvvəsül də bəndə ilə Onun arasında əlaqə yaradan bir rabitəni tapmaqdan ibarətdir. Bəndə ilə Pərvərdigarın arasında rabitə və əlaqə bəndəlikdən və zillət izhar etməkdən başqa heç bir şeylə mümkün olmadığından, şübhəsiz, vəsilə bundan ibarət olacaqdır: insan bəndəliyin həqiqətini özündə həyata keçirsin və Allah dərgahında özünə fəqirlik və zillət haləti alsın. Belə olan halda ayədə deyilən vəsilə bu əlaqədən ibarət olacaqdır.”[2]

"Təfsiri-nümunə" kitabında (həmin ayənin təfsirində) “vəsilə”nin mənasında deyilir: “Vəsilənin çox geniş mənası vardır və insanın Allah dərgahına yaxınlaşmasına səbəb olan hər növ şeyə aid edilir. Onun ən mühümü Allaha və Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-ə iman gətirmək, Onun yolunda cihad aparmaq, ibadət etmək, o cümlədən, namaz qılmaq, zəkat vermək, oruc tutmaq, Allah evini ziyarət etmək, sileyi-rəhim etmək, istər gizlində, istərsə də aşkarda Allah yolunda ehsan etmək, eləcə də hər bir yaxşı işə aid olunur. Həmçinin, Quranın aşkar bəyanına əsasən Peyğəmbərin, imamların və Allahın digər saleh bəndələrinin şəfaəti də Pərvərdigarın dərgahına yaxınlaşmağa səbəb olur. Bu da təvəssülün geniş məfhumuna daxildir. Habelə, Peyğəmbərə və imama tabe olmaq, onların ardınca getmək. Bunların hamısı insanın Allah dərgahına yaxınlaşmasına səbəb olur. Hətta Allahı peyğəmbərlərin, imamların və salehlərin məqamına and vermək də vəsilə sayılır.”[3]

Deməli, Qurani-məciddə vasitə və vəsilə dedikdə məqsəd belə mənalardan ibarətdir ki, Allah dərgahına yaxınlaşmaq üçün müttəqiləri ona sarılmağa dəvət edir.

Quranda qeyd olunan ayələrdən əlavə, “Yusuf” surəsinin 97-ci ayəsində deyilir: “Yüsufun qardaşları atalarından (həzrət Yəqubdan) istədilər ki, Allah dərgahında onlar üçün istiğfar etsin, Yəqub da onların istəyini qəbul etdi.

“Tövbə” surəsində də İbrahim (əleyhis-salam)-ın atası Azər üçün istiğfarı ilə əlaqədar qeyd olunanlar başqalarının günahının bağışlamasında peyğəmbərlərin duasının rolunu bəyan edir.[4]

Şiə və sünnülərin vasitəsi ilə nəql olunan çoxlu rəvayətlərdə də təvəssülün zərurəti və ifa etdiyi rol bəyan edilmişdir. Sünnü alimlərindən olan Səmhudinin “Vəfaul-vəfa” kitabında oxuyuruq: “Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və səlləm)-in özündən, onun məqam və şəxsiyyətindən şəfaət istəmək və kömək diləmək həm xilqətindən əvvəl, həm təvəllüdündən sonra, həm vəfatından qabaq, həm də vəfatından sonra (bərzəxdə və qiyamətdə) caizdir.”[5]

Bu cümlələrdən sonra Adəm (əleyhis-salam)-ın Peyğəmbəri-Əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-ə təvəssül etməsi ilə əlaqədar Ömər ibni Xəttabdan belə nəql edir: “Adəm (əleyhis-salam) Peyğəmbəri-Əkrəm (səlləllahu əleyhi və səlləm)-in gələcəkdə xəlq ediləcəyi barədə əldə etdiyi məlumatlara əsasən, Allah dərgahında belə dua etdi:

یَا رَبِّ اَسْئَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ (ص) لَمَّا غَفَرْتَ لِی

“Pərvərdigara! Səndən istəyir və Səni and verirəm Muhəmmədin haqqına, məni bağışla!”[6]

Səmhudi sünnü ravilərindən bir qrupundan, o cümlədən, Nisaidən və Tirmizidən başqa bir hədisi də nəql edərək yazır: “Kor bir kişi şəfa tapmaq üçün Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və səlləm)-dən dua etməsini istədi. Həzrət ona göstəriş verdi ki, belə dua etsin: “Pərvərdigara! Səndən rəhmət Peyğəmbərinin vasitəsi ilə istəyir və Sənə üz gətirirəm! Ey Muhəmməd! Mən Pərvərdigarımın dərgahında sənə diqqət yetirdim ki, hacətimi yerinə yetirəsən. Pərvərdigara! Peyğəmbəri mənim şəfaətçim qərar ver!”[7]

Sünnü alimi Beyhəqi nəql edir ki, ikinci xəlifənin xilafəti dövründə iki il quraqlıq oldu. Ömər səhabələrdən bir neçə nəfərlə birlikdə Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və səlləm)-in qəbrinin yanına gəlib dedi: “Ey Peyğəmbər! Öz ümmətin üçün yağış istə, çünki (susuzluqdan) həlak olma ərəfəsindədirlər!”[8] [9]

Amma görəsən, nə üçün bizim vəsiləyə və vasitəyə ehtiyacımız vardır? Bu sualın cavabı aydındır. Çünki, dünya səbəb-nəticə qanunu əsasında qurulmuşdur. Səbəblər insanların mənəvi təkamülə çatması və haqq yola hidayət olunması üçün xəlq edilmişdir. Bəşərin ehtiyacları həm maddi, həm də qeyri-maddi vasitələrlə təmin olunur. Həqiqətdə vasitələr Allah dərgahına yaxınlaşmaq üçün vasitə rolunu oynayır. Çünki Allahın mənəvi feyzləri, o cümlədən hidayət, məğfirət (bağışlanmaq) və s. xüsusi nizam və quruluş əsasında insanlara nazil olur. Allahın hikmət əsasında olan iradəsi bu qaydadadır ki, bu işlər xüsusi və müəyyən səbəblər vasitəsilə insana çatsın. Buna əsasən maddi aləmdə “nə üçün mütəal Allah Yeri Günəşin vasitəsilə işıqlandırır?”, “Nə üçün insanın susuzluğu suyun vasitəsilə dəf edilir?!”, “Nə üçün bu vasitələr olmadan insanın özü bu və sair ehtiyaclarını təmin etmir?” kimi sualların mənası olmadığı kimi, məna aləmində də “nə üçün Allah-taala bəndələrin bağışlanmasını və hidayət edilməsini heç bir vasitə olmadan bəndələrin özünə həvalə etmir?” demək mənasızdır. Hər bir halda, bitki su, torpaq, günəş enerjisi və s.-dən kömək almadan kamala çata bilmədiyi kimi, insan da ilahi feyz vasitələrindən kömək almadan istədiyi məqsədlərə nail ola bilməz.

Şəhid Mütəhhəri (r) yazır: Allahın felləri və işləri müəyyən bir sistem (nizam-intizam) əsasındadır. Əgər bir şəxs yaradılış sisteminə etina etməsə, yolunu azmışdır. Buna görə də Allah-taala günahkarlara yol göstərir ki, Peyğəmbərin evinin qapısını döysünlər, bəndənin özü (birbaşa) Allahdan bağışlanmaq dilədiyi kimi, o həzrətdən də öz barəsində bağışlanmaq istəməsini diləsin! Qurani-kərim buyurur:

وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذ ظَّلَمُواْ أَنفُسَهُمْ جَآؤُوکَ فَاسْتَغْفَرُواْ اللّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُواْ اللّهَ تَوَّابًا رَّحِیمًا

“Əgər bu müxaliflər özlərinə zülm etdikləri (Allahın fərmanlarını tapdaladıqları) zaman sənin yanına gəlib Allahdan bağışlanma istəsəydilər və Peyğəmbər də onlar üçün istiğfar etsəydi, Allahın tövbələri qəbul edən və mehriban olduğunu mütləq görərdilər!”[10] [11]

Məhz bu ilahi sünnətə (qanuna) riayət edilməsi üçün ayə və rəvayətlərdə (sünnətdə) Allah dərgahına yaxınlaşıb günahların bağışlanması üçün vəsilə qərar verməyə və vasitə seçməyə dair çoxlu təkidlər olunmuşdur. Allah-taala buyurur:

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَابْتَغُواْ إِلَیهِ الْوَسِیلَةَ

“Ey iman gətirənlər! Allah qarşısında təqvalı olun (Onun əmr və fərmanları ilə müxalifətdən çəkinin) və Onun dərgahına yaxınlaşmaq üçün vəsilə axtarın!”[12]

Əllamə Təbatəbai (r) şəfaət bəhsində şəfaətçinin (ilahi şəfaət vasitələrinin) roluna işarə edərək yazır: “Həqiqətdə şəfiyə (şəfaət edən şəxsə) təvəssül edən adamın öz qüvvəsi hədəfə çatmaqda kafi deyildir. Buna görə də öz qüvvəsini şəfaətçinin qüvvəsinə qovuşdurur və nəticədə o qüvvə bir neçə qat artır, istədiyi şeylərə nail olur. Belə ki, əgər bu işi etməsəydi və yalnız öz qüvvəsindən istifadə etsəydi, heç vaxt məqsədinə çatmazdı. Çünki özünün qüvvəsi təklikdə nöqsanlı, zəif və yetərsizdir... Şəfaət səbəblərinin tamamlanması üçün bir vasitədir...”[13]

Sonda bir neçə məsələyə diqqət yetirmək zəruridir:

1. İnsanın maddi ehtiyaclarının maddi səbəblər vasitəsi ilə təmin olunduğuna baxmayaraq, bu, dua və təvəssül kimi qeyri-maddi səbəblərin onun maddi ehtiyaclarının təmin olunmasında rol ifa etməməsi mənasına deyildir. Mənəvi səbəblər bəzən səbəblər yaradır, bəzən isə səbəbləri aradan aparır və təsirdən salır. Yəni bəzən təsir o maddi səbəbdən olsa da, bu səbəblərin hasil olma şəraitləri dua və sair yollarla hasil olur. Bəzən də dua və sair kimi şeylər maddi səbəbləri təsirdən salır. Misal üçün, adəti yandırmaq olan odun təsir qoymağının qarşısı alınır və soyuyaraq gülüstana çevrilir. Hər bir halda, səbəblərin son səbəbi Allah-taaladır və O, dərmanda qərar verdiyi həmin təsiri mənəvi səbəblərdə də qərar verə bilər.

2. “Peyğəmbər, imam və yaxud Allahın sair vəlisi və dostu vasitə qərar verilib” dedikdə məqsəd budur ki, biz o böyük şəxsiyyətlərin Allah dərgahında malik olduqları məqama təvəssül edirik. Həqiqətdə bu şəxsiyyətlərin Allah yanında malik olduğu yaxınlıq məqamından istifadə edirik ki, Allah onların məqamları xatirinə bizi qürb məqamına çatdırsın.[14]



[1] “Maidə” surəsi, ayə: 35

[2] “Əl-mizan”, farsca tərcümə, 5-ci cild, səh. 535

[3] "Təfsiri-nümunə", 4-cü cild, səh. 364-367

[4] “Tövbə” surəsi, ayə: 114

[5] “Vəfaul-vəfa”, 3-cü cild, səh. 1371, "Təfsiri-nümunə" nin nəqlinə görə, 4-cü cild, səh. 367

[6] Yenə orada

[7] اَللَّهُمَّ اِنِّی اَسْئَلُکَ وَ اَتَوَجَّهُ اِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ، یَا مُحَمَّدُ اِنِّی تَوَجَّهْتُ بِکَ اِلَی رَبِّی فِی حَاجَتِی لِتَقْضِیَ لِی اَلَّلهُمَّ شَفِّعْهُ فِیَّ

“Vəfaul-vəfa”, 2-ci cild, səh. 1372, yenə həmin nəqlə görə

[8] یَا رَسُولَ اللهِ اسْتَسْقِ لِاُمَّتِکَ فَاِنَّهُمْ قَدْ هَلَکُوا... “Əttəvəsulu ila həqiqətit-təvəssül”, səh. 329, həmin nəqlə görə: səh. 368 -369

[9] "Təfsiri-nümunə", 4-cü cild, səh. 368-369

[10] “Nisa” surəsi, ayə: 64, Məkarim Şirazinin tərcüməsi

[11] “Məcmueyi asar”, Şəhid Mütəhhəri, 1-ci cild, səh. 264

[12] “Maidə” surəsi, ayə: 35, Məkarim Şirazının tərcüməsi

[13] “Əl-mizan”ın tərcüməsi, 1-ci cild, səh. 239 və 240. Əlavə məlumat üçün bax: Görünüş: “Səy və onun axirət taleyindəki rolu”, sual 280

[14] Bax: "Təfsiri-nümunə", 4-cü cild, səh. 167-172; “Əl-mizan”, 1-ci cild, səh. 239-246

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163817 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    158929 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118692 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111825 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    105465 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92531 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54101 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    49266 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44881 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44338 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...