Ətraflı axtarış
Baxanların
6929
İnternetə qoyma tarixi: 2010/02/28
Sualın xülasəsi
Şərtidə təəbbüddən məqsəd və onun şəraiti nədir? Onu sabit etmək üçün hansı dəlili açıqlamaq olar?
Sual
Şəriətdə təəbbüddən məqsəd nədir? Onun necə şəraiti vardır? Bunu sabit etmək üçün hansı dəlil açıqlamaq olar ki, bəzi işlər təəbbüdidir (ümumi olaraq) və o işləri nə ilə təyin etmək olar?
Qısa cavab

Təəbbüd sözünün əsli əbd və übudiyyət sözündən götürülmüş, bəndəlik və pərəstiş mənasındadır, rəvayətlərdə də bu cür istifadə olunmuşdur. Alimlər təəbbüd sözünün digər mənalarda da istifadə etmişdirlər. O yerdə ki, təəbbüd sözünün termin olaraq istifadə etmişlər o yerdədir ki, orada dəlil gətirməyə ehtiyac duyulmamış olsun.

Hər bir şəxsin etiqad və dini əsasları dəlil əsasında olmalıdır, lakin furui dində isə hökmün Allah tərəfindən olduğu sabit olarsa kifayət edir. Bunun üçün tədqiq, illət və onun dəlil və fəlsəfəsini bilmək lazım deyil. Sual olunduqda misal üçün nə üçün sübh namazı iki rükət qılınmalıdır, cavabında deyilir təəbbüdi bir məsələdir (bunu qəbul etməliyik və dəlil gətirməyə ehtiyac yoxdur).

Üsul alimləri isə təəbbüdi vacibi təvəssüli termininin qarşılığında istifadə edirlər; yəni bir əməlin Allah tərəfindən qəbul olunması üçün xalis niyyət və Allaha xatir olması şərtdir; o cümlədən namaz, oruc, həcc və...

Təvəssülü vacib ona deyilir ki, Allah yanında bir əməlin qəbul olunmasında Allah üçün o şəxsin Allaha xatir iş görməsi şərt deyildir. Baxmayaraq ki, savab əldə etmək üçün bir işi Allah yolunda həyata keçirmək şərtdir, o cümlədən meyyidi dəfn etmək, libas yumaq və...

Ətreaflı cavab

Təəbbüd sözünün əsli əbd və übudiyyət sözündən götürülmüş, bəndəlik və pərəstiş mənasındadır. Rəvayətlərdə də bu mənada istifadə olunmuşdur.[1]

Lakin fiqh alimləri və şəriətdə təəbbüd digər mənalarda da istifadə olunmuşdur ki, bir növ lüğətdə işlədilmiş mənasıyla rabitəsi vardır.

Təəbbüd terminində istifadə olunan yerlərdən biri də o yerlərdir ki, orada dəlil və illətə ehtiyac yoxdur.

İnsanların əməlləri etiqadi və əməli olaraq iki hissəyə bölünür birincisi üsuli- din və ikinci hissəsi isə furui- din adlanır.

Üsuli- dində hər bir şəxsin əqidə və etiqadı dəlil- sübit əsasında olmalı[2] lakin furui- dinin bir çox mövzularında məlum olsa ki, Allah tərəfindəndir kifayət edir. Təhqiq və dəlil axtarmağa ehtiyac görülmür. Bir çox yerlərdə sual olunur nə üçün sübh namazını iki rükət qılmalıyıq. Cavabında deyilir bu təəbbüdidir (qəbul etməliyik və dəlilə ehtiyac yoxdur). Odur ki, deyirlər Allah tərəfindən olan dini göstərişlər təəbbüdidir.[3] Nə üçün ibadət olan əməllərdə dəlilə ehtiyac yoxdur?

İbadət olan əməllər furui- dindən hesab olunur, o cür ki, adlarından məlumdur bu işlər üsuli- dinin hissələrindəndirlər; yəni o vaxt ki, biz Allahı həkim, alim, adil sifətləriylə tanıyırıq bəs bilirik ki, əgər Allah bizi bir işə əmr etsə məsləhət üzündən və insanların öz xeyrinədir.

Bundan əlavə mümkündür əhkamın fəlsəfə və illətini bilmək bizim üçün faydalı olmasın və Allaha xatir onu həyata keçirməkdən uzaq olaq; misal üçün oruc tutan şəxs bilsə ki, oruc tutmaq onun xəstəliyi üçün xeyirlidir, məlumatı olmayan şəxsin orucuyla müqayisədə bərabərdirmi. Oruc tutan itaət etmək üçün oruc tutur və nə qədər bəndəlik və itaət üzündən ibadət olunsa bir o qədər insan ruhunda təsir qoyub İslam onun bütün nəfsini əhatə edər, başqa cür desək nəfsi və istəkləri haqqa təslim olacaqdır.

Bu baxımdan əgər ibadət etdikdə bəndəlik və xalis niyyətlə olmasa; misal üçün mənfəət edib zərərdən uzaq olmaq üçün, həqiqi ibadət ruhu olmadığından batil sayılır. Mümkündür bunun üçündə ibadətlərin bütün sirləri bizdən gizlidir və az bir miqdarda olan məlumatımız niyyətimizi dəyişdirməlidir ki, bəndəlik məqamı kamilliyə çatsın.[4]

Digər yerdə isə bu termində işlədilən kəlmə isə Üsuli- fiqh elmidir. Bu termin təvəssüli terminin qarşısında qərar tutmuş və tərifi aşağıdakılardan ibarətdir.

Təəbbüdi vacib ona deyilir ki, o əməlin qəbul olunması üçün Allaha xatir və xalis niyyətlə Allah üçün əməl olunması şərtdir; namaz, oruc, həcc və... kimi.

Təvəssülkü vacib ona deyilir ki, əməli həyata keçirməkdə Allaha xatir və xalis niyyətin olması şərt deyil baxmayaraq ki, o əməlin savab və Allah yanında qəbul olması üçün qürbət qəsdinin olması şərtdir; müyyidin dəfn olunması, libasın yuyulması və... kimi.

Bəs: Şərtdə olan vacibləri, müxtəlif nəzərlərdən hissələrə bölünür: Eyni və kifayi; təyini və təxyiri; Təəbbüdi və təvəssülü;

Mütləq və məşrut; nəfsi və qeyri və.. təəbbüdi vacib; namaz, oruc, xums, zəkat və bunun kimiləri ki, onun düzgün olmasında qürbət qəsdi olmalıdır. Təvəssülü vacib; boğulan şəxsi xilas etmək, sədəqə vermək ki qürbət qəsdi onda lazım deyildir. Bunun üçündə təəbbüdi odur ki, onda xalis niyyət olsun əks halda batil sayılır.[5]

lakin təvəssülü vacib odur ki, qürbət qəsdi və xalis niyyət onda lazım deyil, bunlarsız da o əməl batil sayılmır bəlkə onun savabdı yoxdur.

Rəvayətlərdən istifadə olunur ki, bəzi əməllərdə qürbət qəsdi lazımdır və onsuz olunan əməllər batildir, amma bir sıra əməllərdə də vardır ki, onların düzgün olmasında qürbət qəsdinə ehtiyac duyulmur, xalis niyyətlə olmasa belə o əməl düzgün sayılır.

Birinci sırada olan əməlləri ibadət və ya təəbbüdi adlandırırlar amma ikinci hissədə olan əməlləri isə təvəssüli adlandırırlar.

 


[1] - Mustəfəvi, Həsən, Əl- təhqiq fi kələmatil Quranil- Kərim, cild 8, səh 12. Bonqahe tərcüme və nəşre ketab nəşriyyatı, Tehran, 1360 hicri şəmsi; Təbərsi, Əbu mənsur Əhməd ibni Əli, Əl- ehticac, cild 2, səh 395, Murtəza nəşriyyatı, Məşhəd, 1403 hicri qəməri.

[2] - Tozihul- məsail (Əl- məhşi lil İmam Əl- Xumeyni), cild 1, səh 11, məsələ 1.

[3] - İmam Sadiq (ə)- a nisbət verilmişdir, Misbahul- şəriət, Mustəfəvi, Həsəh, səh 236 naşir; Əncuməne İslami hikmət və fəlsəfeye İran Əlavələr çərçivəsində.

[4] - Taliqan, Seyyid Məhmud, Pərtovi əz Quran, cild 1, səh 307, naşir; şirkəte səhamiye intişar, Tehran 1362 hicri şəmsi.

[5] - Təyyib, Seyyid Əbul- Hüseyn, Ətyəbul- bəyan fi təfsiril- Quran, cild 3, səh 40- 41.

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Bir kosmonavt səmada qibləni necə təyin etməli, necə dəstəmaz alıb və namaz qılmalıdır; onun namazı tamamdır yoxsa qəsr?
    7510 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Vacib namazlar, heç bir şəraitdə insanın boynundan götürülmür. Hər bir müsəlman ki, təklif yaşına çatmışdırsa, vacibdir hər hansı bir halda mümkündürsə öz namazını qılmalıdır. O şəxslər ki, səmadadırlar əgər yer kürəsinə doğru üzlərini çevirsələr qibləyə doğru durmuşdurlar. Amma yer kürəsinin hansı tərəfdə olduğunu təyin edə bilməyirlərsə dörd tərəfə namazlarını ...
  • Cənnətin bir neçə qapısı varmı? Bu qapıların hər birinin özünəməxsus adları vardırmı?
    25086 Qədim kəlam 2011/11/03
    Cənnətin bir neçə qapısı vardır və onların sayı səkkizdir. Lakin onların dəqiq adları və hansı  qrupun hansı qapıdan daxil olacağı haqda hədislərdə kiçik ixtilaflar gözə dəyməkdədir. Cənnət qapılarının adları ayrı-ayrı hədislərdə pərakəndə şəkildə qeyd edilmişdir: "Bab əl-Rəhmət" (Rəhmət qapısı), "Bab əs-Səbr" (Səbir qapısı), "Bab əş-Şükr" (Şükür qapısı), ...
  • Qeyri-ilahi ifrat eşqlərdən qurtarmağın və qarşısını almağın yolları nədir?
    7965 Əməli əxlaq 2015/08/01
    İnsan ictimai bir varlığ olduğuna görə yaşadığı həyatda başqaları ilə əlaqədə olmağı ehtiyaclıdır. Amma, dostun seçilməsində diqqətli olmaq lazımdır ki, ilahi hüdudular, ifrat-təfritlər və bəzi halətlərə düşülməsin ki, insanın dünya və Axirətdə səadət və xoşbəxtçiliyinə zərbə vurmuş olmasın. Hər hansı bir kəsə və şeyə şiddətli məhəbbətin və ...
  • İmam Əli (ə) ölünü dirildə bilər?
    9303 Təfsir 2012/09/01
    Bu ki, bir şəxs müstəqil şəkildə Allaha ehtiyacı olmadan, belə bir iş etməsi Allahın əfali tohidlə (yaradılışda tohid) ziddiyyət vardır. Çünki ölüm və həyat təkcə Allahın əlindədir. Amma əgər bir şəxs Allahın icazəsiylə belə bir iş etsə, bu iş mümkün olacaq. Bunun əqli ...
  • “Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim”in Quran surə və ayələrinin bir hissəsi olması barəsində müfəssirlərin müxtəlif nəzəriyyələri nədir?
    8758 Təfsir 2012/04/09
    “Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim”in Quranın surə və ayələrinin hissəsi olub-olmaması ilə əlaqədar müsəlman alimləri arasında fikir ayılığı vardır. İmamiyyə[1] və şafei alimləri,[2] Məkkə və Kufə qariləri və onların fəqihləri[3] “Həmd” və sair surələrdə “Bismillah”ı surənin bir hissəsi hesab edirlər. Amma Mədinə, ...
  • Аллаһа јахынлыг (гүрбәтән илаһллаһ) нәдир? Нечә нөвдүр вә неҹә әлә ҝәлир?
    7290 Əməli irfan 2010/04/22
     “Гүрб” лүғәтдә бир шејин диҝәр бир шејә јахынлашмасына дејилир. Бу јахынлашма, бәзән мәкан вә бәзән дә заман ҹәһәтдән ола биләр. Демәли, гүрб ја мәкан, ја да заманладыр. Халг арасында да гүрб (јахын) сөзүнүн башга бир мәнасы да вар. О да бир фәрдин диҝәринин ...
  • Ər- rəhman surəsinin 33 cü ayəsində fövqəladə güc və sultandan məqsəd nədir? Bir haldaki, hazırda bəşər aya və başqa planetlərə gedir?
    18791 Təfsir 2013/02/03
    "Ey cin və insan tayfası! Əgər göylərin və yerin ətrafından (çevrəsindən) kənara çıxa bilərsinizsə, çıxın. Siz (oradan) ancaq (qüdrət və) qüvvətlə (Allahın sizə bəxş etdiyi elmin qüdrətilə) çıxa bilərsiniz!" «یَا مَعْشَرَ الجِْنّ‏ِ وَ الْانسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَن تَنفُذُواْ مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ فَانفُذُواْ لَا تَنفُذُونَ إِلَّا ...
  • Namazı tərk etmək orucu batil edirmi?
    5119 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/05/27
    İslamın bütün hökmləri insanın kamala yetməsi və inkişafı üçün nəzərdə tutulmuşdur onların hər birinə əməl etmək insanın özünə faydası var. Bütün bu qanunlar topolumu bir yerdə tam əməl olunduqda insana nəticə verə bilər. Belə olan surətdə namazsız oruc və orucsuz namaz təbii ki lazım olan nəticəsi olmaz. ...
  • İdman məqsədi ilə dans etməyin işkalı var?
    6858 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/11/12
    Sizin sualınızın araşdırmasında əziz mərcəyi təqlidlərin dəftərlərindən aşağıdakı cavablar alınmışdır: Həzrəti ayətullah- ul- üzma Xameyi (Allah izzətin artırsın)Rəqs etmək əgər şəhvəti təhrik etməyə səbəb olarsa, ya haram işə səbəb olarsa, ya fəsada gətirib çıxararsa və ya qadının qəsdən naməhrəm kişilər arasında olarsa. haramdır. Həzrəti ayətullah- ul- üzma ...
  • “Аллаһын илк јаратдығы әглдир” – сөзүнүн мәнасы нәдир?
    7533 İslam fəlsəfəsi 2010/10/13
    Фәлсәфи терминолоҝијада әгл (шәриәт вә Гуранда дејилән мәләк дә адландырмаг олар) елә бир субстансијадыр (ҝөвһәрдир) ки, һәм затән (өзлүјүндә) вә һәм дә фелән (ишдә)  мүҹәррәддир. Јәни, затән мадди олмајыб, ишләрини һәјата кечирмәкдә бәдән кими мадди аләтә еһтиајҹы јохдур. Әлбәттә бу там мүҹәррәд варлығы ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164970 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    164937 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    120010 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    114178 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    111590 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    94384 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    55157 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    55002 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46535 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    46048 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...