یکی از کسانی که روز عاشورا در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسیدند،[1] عبدالله فرزند امام حسن(ع) است.[2] برخی از گزارش‌های تاریخی مادر او را دختر سلیل بن عبدالله معرفی کرده‌اند، اما برخی بدون ذکر نام، مادر او را از کنیزان برشمرده‌اند.[3]

شعرهای حماسی او نشان از دلیری و شجاعتش در دوران نوجوانی دارد:

«إِنْ‏ تُنْکرُونِی‏ فَأَنَا فَرْعُ‏ الْحَسَنِ‏    سِبْطُ النَّبِی الْمُصْطَفَى الْمُؤْتَمَنِ

هَذَا الْحُسَینُ کالْأَسِیرِ الْمُرْتَهَنِ    ‏بَینَ أُنَاسٍ لَا سُقُوا صَوْبَ الْمَزَن»؛[4]

(اگر مرا نمی‌شناسید، من فرزند حسن(ع) هستم، پدرم نوه‌ی  پیامبر برگزیده‌ی امین بود. این حسین(ع) است که مانند اسیر گرفتار بین مردمی است که خدا آنها را از آب باران سیراب نگرداند).

روز عاشورا هنگامی ‌که لشکر عمر بن سعد، امام حسین(ع) را محاصره کرد، عبدالله که نوجوان کوچکی بود از خیمه خارج شد و با وجود جلوگیری عمه‌‌اش زینب(س)، خود را به امام رساند و گفت: من از عمویم جدا نخواهم شد! «ابجر بن کعب» و یا «حرملة بن کاهل»، شمشیرى به سمت امام حسین(ع) کشید. عبدالله فریاد کشید: واى بر تو! اى پسر زن بدکاره! عمویم را می‌کشى؟! او نیز شمشیر را حواله عبدالله کرد. عبدالله دستش را سپر قرار داد و به دنبال آن بود که دست او قطع و به پوستش آویزان شد.[5] امام حسین(ع) او را در برگرفت و به سینه چسبانید و فرمود: فرزند برادرم! بر این مصیبتى که بر تو رسیده شکیبایى کن و منتظر پاداش باش که خداوند تو را به پدران شایسته‌‏ات ملحق می‌‌کند.[6]

با وجود این‌که برخی از گزارش‌های تاریخی حاکی از آن است که عبدالله به سن بلوغ نرسیده بود،[7] اما گزارش‌هایی نیز حاکی از آن است که امام حسین(ع)، دخترش سکینه(س) را به عقد او درآورده بود، اما عبدالله قبل از رسیدن به وصال همسرش به شهادت رسید.[8]

در زیارت‌نامه شهدا در روز عاشورا این‌گونه از عبدالله تجلیل شده است:

«السَّلَامُ‏ عَلَى‏ عَبْدِ اللَّهِ‏ بْنِ‏ الْحَسَنِ‏ بْنِ عَلِی الزَّکی لَعَنَ اللَّهُ قَاتِلَهُ وَ رَامِیهُ حَرْمَلَةَ بْنَ کاهِلٍ الْأَسَدِی»؛[9] سلام بر عبدالله بن حسن بن علی(ع) پاکیزه. خدا حرملة بن کاهل اسدی را لعنت کند که او را با تیر هدف قرار داده و به شهادت رساند.

پیکر وی به همراه شهدای دیگری در حرم امام حسین(ع) در کربلا و پایین پای حضرتشان دفن شده است.[10]

[1]. «شهدای قیام عاشورا»، 28614.

[2]. شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 26، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.

[3]. ابو الفرج، علی بن الحسین الأصفهانی، مقاتل الطالبیین، محقق، صقر، سید احمد، ص 93، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.

[4]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب ع، ج 4، ص 106، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.

[5]. ابن نما حلى، جعفر بن محمد، مثیر الأحزان‏، ص 73، قم، مدرسه امام مهدى(عج)‏، چاپ سوم، 1406ق‏.

[6]. الارشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج‏ 2، ص 110.

[7].همان.

[8]. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ص 214، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ سوم، 1390ق.

[9]. ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، ص 490، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1419ق.

[10]. اعلام الوری بأعلام الهدی، ص 255.