دعای علقمه دعایی است که بعد از زیارت عاشورا خوانده می‌شود و شخصی به نام علقمه(علقمه از اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق‌(ع))[1] آن‌را روایت کرد.

در دعاها و زیارت‌نامه‌ها، به وجود سلسله متصل و نیز احراز وثوق تمام راویان نیاز نیست، و همین‌که در کتاب معتبری نقل شده و محتوایی خلاف آموزه‌های دینی و واقعیات مسلّم در آن وجود نداشته باشد برای پذیرش آن کفایت می‌کند. در همین راستا از آن‌جا که زیارت علقمه در کتب معتبری؛ مانند مصباح شیخ طوسی نقل شده است؛ قابل پذیرش بوده و در محتوای آن نیز مشکلی به نظر نمی‌آید.

محمد بن خالد طیالسى از سیف بن عمیره نقل می‌کند که همراه با صفوان بن مهران و عده‌ای از اصحاب خودمان به سوى نجف حرکت کردیم. پس از پایان زیارت امام علی(ع)، صفوان صورت خود را به سمت حرم امام حسین(ع) کرد و به ما گفت از کنار سر مقدس امام علی(ع)، امام حسین(ع) را زیارت کنید، که امام صادق(ع) از این‌جا به امام حسین(ع) سلام داد و من در آن وقت خدمت آن‌حضرت(ع) بودم. سپس صفوان همان زیارتى که علقمه بن محمد حضرمى از امام باقر(ع) در روز عاشورا روایت کرده بود را خواند و دو رکعت نماز نزد سر امام علی(ع) خواند و آن‌حضرت(ع) را وداع کرد و به جانب قبر امام حسین(ع) اشاره کرد و پس از زیارت او چنین وداع گفت:

«یا اللَّهُ یا اللَّهُ یا اللَّهُ یا مُجِیبَ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ یا کاشِفَ کرَبِ الْمَکرُوبِینَ یا غِیاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ وَ یا صَرِیخَ الْمُسْتَصْرِخِینَ وَ یا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَی‏ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ یا مَنْ‏ یحُولُ بَینَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ‏ وَ یا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَى وَ بِالْأُفُقِ الْمُبِینِ‏ وَ یا مَنْ‏ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ‏ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى‏ ...».[2]

دعای علقمه مشتمل بر مضامین و معارف بلندی است:

1. یاد خدا: «یا اللَّهُ‏ یا اللَّهُ‏ یا اللَّهُ‏ یا مُجِیبَ‏ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ‏ یا کاشِفَ‏ کرَبِ‏ الْمَکرُوبِینَ‏ یا غِیاثَ‏ الْمُسْتَغِیثِینَ‏ وَ یا صَرِیخَ الْمُسْتَصْرِخِینَ وَ یا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَی‏ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ یا مَنْ‏ یحُولُ بَینَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ‏ وَ یا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَى وَ بِالْأُفُقِ الْمُبِینِ‏‏ ...». بسیاری از عبارات موجود در این فرازها در واقع بخشی از آیات قرآن کریم است.
2. توسل به اهل‌بیت(ع): در بخشی از این دعا، برای جلب توجه خداوند، پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) واسطه قرار داده می‌شود:

«أَسْأَلُک بِحَقِّ مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیینَ وَ عَلِی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ بِحَقِّ فَاطِمَةَ بِنْتِ نَبِیک وَ بِحَقِّ الْحَسَنِ وَ الْحُسَینِ فَإِنِّی بِهِمْ أَتَوَجَّهُ إِلَیک فِی مَقَامِی هَذَا وَ بِهِمْ أَتَوَسَّلُ وَ بِهِمْ أَتَشَفَّعُ إِلَیک وَ بِحَقِّهِمْ أَسْأَلُک‏ ...».

3. دعا برای رفع اندوه و مشکلات و پرداخت دیون و نجات از فقر و ...:

«أَسْأَلُک أَنْ تُصَلِّی عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَکشِفَ عَنِّی غَمِّی وَ هَمِّی وَ کرْبِی وَ تَکفِینِی الْمُهِمَّ مِنْ أُمُورِی وَ تَقْضِی عَنِّی دَینِی‏ وَ تُجِیرَنِی مِنَ الْفَقْرِ وَ تُجِیرَنِی مِنَ الْفَاقَةِ وَ تُغْنِینِی عَنِ الْمَسْأَلَةِ إِلَى الْمَخْلُوقِینَ ...».

4. سلام به امام علی(ع) و امام حسین(ع): در بخشی از این زیارت بعد از سلام به امام علی(ع) و امام حسین(ع) از خدا خواسته می‌شود که این زیارت آخرین زیارت قرار داده نشود و بین او و آن‌حضرات(ع) جدایی نیندازد.

«یا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ یا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَلَیکمَا مِنِّی سَلَامُ اللَّهِ أَبَداً مَا بَقِی اللَّیلُ وَ النَّهَارُ وَ لَا جَعَلَهُ اللَّهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِیارَتِکمَا وَ لَا فَرَّقَ بَینِی وَ بَینَکمَا...».

ثواب خواندن زیارت علقمه

امام صادق(ع) بعد از سفارش به خواندن این زیارت به صفوان فرمود: من ضامنم بر خدا برای هر کسی این زیارت را از راه نزدیک یا دور بخواند، زیارتش مقبول شود و سعی او مشکور و سلام او به آن‌حضرت(ع) برسد و محجوب نماند و حاجت او از سوی خدا به هر اندازه که باشد، برآورده شود و خدا او را ناامید برنگرداند.

هم‌چنین امام صادق(ع) به صفوان فرمود: این زیارت را از پدرم و پدرم از پدرانش، علی بن الحسین(ع)، امام حسین(ع)، امام حسن(ع)، امیرالمؤمنین(ع) و آن‌حضرت(ع) از رسول خدا(ص) و رسول خدا(ص) از جبرئیل و جبرئیل از خداوند متعال با همین مضمون بیان نموده‌اند که خدا هر کسی با این دعا امام حسین(ع) را از راه نزدیک یا دور، زیارت کند، زیارت او را می‌پذیرم و در هر درخواست و به هر مقدار که باشد، شفاعت می‌کنم و خواسته‌ی او را می‌پذیرم و از نزد من ناامید و خسارت دیده باز نمی‌گردد؛ او را شادمان و با چشم روشن به برآوردن حاجت و بشارت به بهشت و آزادی از دوزخ‌ و قبول شدن شفاعت او در حق هر کسی غیر از ناصبی که به ما اهل‌بیت(ع) دشنام می‌دهد، باز می‌گردد.

جبرئیل نیز به رسول خدا(ص) گفت: خدا مرا به سوی تو برای سرور و بشارت تو و شادی و بشارت علی و فاطمه و حسن و حسین و امامان از اولاد تو تا روز قیامت فرستاده است. پس مسرت تو و مسرت علی و فاطمه و حسن و حسین و امامان(ع) و شیعه شما تا روز رستاخیز دائمی باد.

امام صادق(ع) به صفوان فرمود:‌ هرگاه حاجتی داشتی، این زیارت در هر مکانی که هستی، بخوان و حاجت خود را از خدا بخواه که برآورده می‌شود و خلف وعده نمی‌کند.[3]

[1]. «بررسی سند و متن زیارت عاشورا»، 8950.

[2]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبّد، ج 2، ص 777 - 782، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، چاپ اول، 1411ق.

[3]. همان، ص 777 – 782؛ ر. ک: «ثواب زیارت امام حسین(ع)»، 48098؛ «زیارت امام حسین(ع)؛ زیارت خدا در عرش»، 7470؛ «معنی زیارت خدا در عرش دربارۀ ثواب زیارت امام حسین (ع)»، 12271؛ «زیارت امام حسین(ع) در شب جمعه»، 101136؛ «آداب سفر زیارتی امام حسین(ع)»، 49843.