نخست باید گفت؛ هم مردان و هم زنان در برابر ایمان خود به صورت کامل مسئول‌اند و هرکدام باید جداگانه پاسخ‌گوی عقاید و رفتار خود باشند، و این واقعیتی است که بارها در قرآن کریم و روایات بر آن تأکید شده است.

نکته‌ی بعد آن‌که در برخی شرایط، مردان و یا زنان نمی‌توانند همسری که کاملا هم‌عقیده آنان باشد را بیابند.

 با ذکر این مقدمه می‌پردازیم به پرسش مطرح شده و می‌گوییم؛ در تعدادی از روایات که زمان صدورشان، زمان اختناق و تقیّه بود، سفارش شده است که در زمان انتخاب همسر، تنها این‌که دختر مورد نظر، دوست‌دار امام علی(ع) باشد و مانند ناصبیان دشمن حضرتشان نباشد کافی است، و نیازی نیست تا او تبدیل به یک شیعه خالص شود؛ از این‌رو امام صادق‌(ع) فرمود: «أَلْهِمُوهُنَّ حُبَّ عَلِی ع وَ ذَرُوهُنَّ َّ بَلْهَاء»؛[1]

ترجمه‌ی آزاد این حدیث آن است که با شیوه‌ای رفتار نمایید تا محبت امیرالمؤمنین(ع) در دلشان جا گیرد و آنان را بیشتر از این وارد مسائل اختلافی نکنید.

این روایت بدون سند بوده و از این جهت دچار ضعف است؛ اما با توجه به این‌که در کتاب‌های معتبر روایی بیان شده و با آموزه‌های دینی مخالفت ندارد، می‌توان آن‌را پذیرفت.

گفتنی است؛ با فرض قبول روایت نیز باید توجه داشت که واژه‌ی «بلهاء» موجود در آن، از ریشه «بله» و به معنای غفلت است و به کسی گفته می‌شود که باطن وی پاک و از شر و بدی غافل است؛ نه به معنای کسی که ابله بوده و عقل او کم است.[2]

در نتیجه معنای روایت این است که ضرورت ندارد شما تمام عقاید خود را به همسرانتان تحمیل کنید و آنان را تبدیل به یک شیعه خالص نمایید، بلکه همین مقدار که آنان دشمن امام علی(ع) نباشند، عفت خود را حفظ کنند و در موضوعات اختلافی بی‌تفاوت باشند کفایت می‌کند. به عبارت دیگر، از آنانی باشند که قرآن از آنان با عنوان «مستضعف» یاد کرده، کافی است زندگی خود را با آنان ادامه دهید و یا با این‌گونه زنان ازدواج کنید.

در همین ارتباط، زراره که از یاران ویژه‌ی ائمه(ع) بود، به امام باقر(ع) گفت: سن من بالا رفته و هنوز موفق به ازدواج نشدم(مورد مناسبی را نیافتم). نظر شما در مورد ازدواجم با این مردم (اهل‌سنتی که قائل به امامت شما نیستند) چیست؟ امام(ع) فرمود:

«... إِنْ کنْتَ فَاعِلًا فَعَلَیک بِالْبَلْهَاءِ مِنَ النِّسَاءِ قُلْتُ وَ مَا الْبَلْهَاءُ قَالَ ذَوَاتُ الْخُدُورِ الْعَفَائِف‏ .... وَ لَکنَّ الْعَوَاتِقَ اللَّوَاتِی لَا ینْصِبْنَ کفْراً وَ لَا یعْرِفْنَ مَا تَعْرِفُون‏»؛[3] اگر قصد ازدواج داری، به تو سفارش می‌کنم که با زن‌‌های بلهاء ازدواج کنی. زراره پرسید: مرادتان از زن‌های بلهاء چه کسانی هستند؟! حضرت‌شان(ع) فرمود: زنان باحجاب و عفیف ... که نه کافرانه دست به دشمنی بر می‌دارند و نه به تمام آنچه را که شما بدان معتقدید، معتقدند.

البته واضح است که معنای این روایات هرگز آن نیست که زنان قابلیت پیشرفت و درک و فهم بیشتری را ندارند، بلکه بدان معنا است که شوهر وظیفه‌ای ندارد تا بیش از اندازه خاصی در این مورد دخالت کند و همین که همسرش به صورت عامدانه دشمن حقیقت نیست، برای ادامه زندگی کفایت می‌کند.

[1]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 3، ص 442، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.

[2]. حمیری، نشوان بن سعید‌،شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم‌، محقق، عمری، حسین بن عبد الله، اریانی، مطهر بن علی، عبدالله‌، یوسف محمد، ج 1، ص 627، دمشق، دار الفکر، چاپ اول، 1420ق. ر. ک: «اکثر بهشتیان از بُله»، 48503.

[3]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 402، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.