نفس و روح انسان دارای توانایی‌های زیادی است؛ روان‌شناسان بر این باورند که ذهن به دو بخش تقسیم می‌شود، ذهن آگاه و ذهن ناخودآگاه. زمانی که ما هوشیار و آگاه هستیم، ذهن آگاه مشغول کار است. از سوی دیگر، ذهن ناخودآگاه، همیشه فعال است و همه چیز را در بدن ما (از جمله شخصیت ما و سخنرانی‌های ما) تنظیم می‌کند، همچنین بدون توجه به این‌که ما چه کاری انجام می‌دهیم، این قسمت از ذهن ما، اطلاعات را دریافت و آنها را پردازش می‌‌کند.

روان‌شناسان در تبیین گستردگی قدرت ضمیر و ذهن ناخودآگاه می‌‌گویند: اگر ذهن خود را مانند یک توده‌ی یخی شناور در اقیانوس در نظر بگیرید. بخش آگاه ذهن، در واقع مانند نوک توده‌ی یخی است که می‌‌توانید آن‌را روی سطح دریا مشاهده کنید. و می‌‌توان گفت، چیزی حدود 5% از کل توده‌ی یخی را به خود اختصاص می‌‌دهد. این در حالی است که بخش باقی مانده که در زیر سطح دریا قرار دارد، بخش ناخودآگاه ذهن است. حال تصور کنید که این بخش از ذهن چقدر می‌‌تواند قدرت‌مند باشد.[1]

این سخن امام علی(ع) نیز مؤید این معنا است: «و تزعم أنک جرم صغیر و فیک انطوی العالم الاکبر».[2]

در همین راستا سابلیمینال Subliminal) ) به نیمه‌ی ناخودآگاه یا خارج از مرحله‌ی آگاهی ترجمه شده است.[3]

 توضیح این‌که چشم و نیروی بینایی در هر ثانیه قدرت دارد تعداد محدودی از فریم‌‌ها و تصاویر را حس کند، اگر فیلمی ساخته شود که در هر ثانیه فریم‌‌ها و تصاویر بیشتری را نشان دهد، آن تعداد زیادی هر چند برای چشم محسوس نشد؛ اما در قسمت پنهان ذهن و در ضمیر ناخودآگاه ذخیره می‌‌شود. همچنین گوش فرکانس محدودی از صدا را می‌تواند حس کند، اگر فرکانس صدایی بالاتر یا پایین‌تر از آن باشد، آنها در ضمیر ناخودآگاه ذخیره می‌شود. شاید این موضوع اختصاص به چشم و گوش نداشته باشد و نسبت به بقیه‌ی حواس ظاهری نیز همین‌‌گونه باشد.

بر این اساس، برخی از روان‌شناسان مدعی هستند که می‌توانند از این ویژگی ناخودآگاه ذهن استفاده کنند و از طریق پیام‌های پنهانی - بدون این‌که فرد مخاطب متوجه شود - کنترل ذهن او را در اختیار بگیرند.

در نظر آنان هرچند حواس پنج‌گانه‌ دائما در حال ارسال اطلاعات جدید به مغز می‌باشند؛ اما این تنها راه برای رسیدن اطلاعات به مغز انسان نیست. روش دیگری که مغز، اطلاعات را دریافت می‌کند، دریافت اطلاعات به وسیله‌ی ناخودآگاه افراد است. این کار و دریافت اطلاعات توسط ضمیر ناخودآگاه و به وسیله‌ی پیام‌های پنهان یا همان پیام‌های سابلیمینال انجام می‌شود. ذهن شما بسیار قدرت‌مند است و این ذهن و افکار شما است که نوع و نحوه‌ی زندگی شما را کنترل می‌کند. کاری را که امروز انجام می‌دهید نتیجه‌ی عادات، تفکر و رفتار شما است. رفتار و کاری را که در آینده انجام می‌دهید نتیجه‌ی رفتار و کارهایی است که اکنون انجام می‌دهید.

در مقابل عده‌ای این گفته افراد بالا را امکان‌پذیر نمی‌دانند و آن‌را مبالغه می‌دانند.

در مجموع دیدگاه‌های مختلف در مورد پیام‌های سابلیمینال و صحت و قدرت آنها وجود دارد.

بعضی از روان‌شناسان سابلیمینال مسیج یا پیام پنهانی را مساوی کنترل ذهن می‌دانند. آنها اعتقاد دارند پیام‌های سابلیمینال بدون اطلاع و رضایت ما، می‌توانند بر ذهن و تصمیم‌گیری ما تأثیر گذاشته و رفتارمان را به گونه‌ای که می‌خواهند تغییر دهند تا از این طریق کالای مورد نظرشان را بفروشند، یا توجه و رأی افراد را به سمت یک نامزد خاص سوق دهند و در مجموع به وسیله‌ی سابلیمینال، جامعه و افراد را مهندسی اجتماعی کنند.

اما گروهی دیگر موضع مثبت و معقول‌تری نسبت به سابلیمینال مسیج و کاربردهای آن دارند. آنها اعتقاد دارند با استفاده از تکنیک‌های سابلیمینال می‌توان به عنوان ابزاری برای درمان و توسعه باورهای مثبت افراد استفاده کرد.

پیام‌های سابلیمینال این کار را با تلقینات مثبت و اثرگذار بر روی ضمیر ناخودآگاه انجام می‌دهند.

پیام‌های سابلیمینال، ضمیر ناخوداگاه را برای رسیدن به موفقیت و کنار گذاشتن رفتارها و عادت‌های محدود کننده‌ای که مانع خوش‌بختی و شادی شما است دوباره برنامه‌ریزی می‌کنند.[4]

در هر صورت برخی مدعی هستند که سابلیمینال در واقع یک پیام به ضمیر ناخودآگاه بوده و به نوعی باعث افزایش انرژی بدن برای مقابله با مشکلات بدن است. این روش می‌تواند برای درمان برخی بیماری‌ها؛ مانند افسردگی، اضطراب و... تأثیرگذار باشد. همچنین در مقابله‌ی بدن با برخی از دردهای مزمن، روش‌‌های سابلیمینال می‌تواند موجب کاهش فشار درد بر بدن باشد.

صحت و سقم این ادعا برعهده‌ی متخصصان دانش روان‌شناسی است؛ اما در مورد حکم شرعی استفاده از این نیرو، می‌‌توان گفت: اگر استفاده از این روش برای دست‌یابی به اهداف مثبت؛ مثل درمان بیماری، ترویج اخلاق نیکو و یا از بین بردن عادات زشت باشد، و نیز در این مسیر از ابزار و روش‌‌های غیر شرعی و حرام اجتناب شود، منعی ندارد؛ بلکه کاری پسندیده و نیکو است. به بیان دیگر، سابلیمینال نوعی هیپنوتیزم است؛ و از نظر شرعی حکم هیپنوتیزم بر او بار می‌شود.[5]

[1]. ر. ک: https://zehnegira.ir/.

[2]. میبدی، حسین بن معین الدین، محقق، مصحح، زمانی، مصطفی، دیوان امیر المؤمنین، ص 175، قم، دار النداء الاسلام للنشر، چاپ اول، 1411ق.

[3]. ر. ک: https://translate.google.

[4]. ر. ک: https://virgool.io/@amirisepand/what-are-subliminals-how-do-they-work-pri6yf5lrhv3.

[5]. ر. ک: «نظر اسلام دربارۀ هیپنوتیزم »، 22942؛ «اسلام و تله پاتی»، 2060.