جستجوی پیشرفته
بازدید
11204
آخرین بروزرسانی: 1400/11/25
خلاصه پرسش
قاعده یقین چیست و چه تفاوتی با قاعده استصحاب دارد؟
پرسش
سلام؛ قاعده یقین چیست و چه فرقی با قاعده استصحاب دارد؟
پاسخ اجمالی

«قاعده یقین» یا «شک ساری» آن است که انسان یقین به چیزی داشته، سپس در صحت اصل آن یقین دچار تردید می‌شود، اما در استصحاب  انسان می‌داند که یقین سابقش صحیح بوده و در آن یقین دچار تردید نمی‌شود، ولی در بقای آن یقین، شک می‌کند.

به عبارت روشن‌تر، اگر انسان به چیزی یقین داشته باشد، سپس شک کند که آیا آن یقینش، صحیح و مطابق با واقع بود یا نه؟ قاعده یقین می‌گوید بنا را بر صحت آن یقین بگذار؛ مثلا، فردی روز چهارشنبه یقین می‌کند که فلانی عادل است، پس به او اقتدا کرده و نماز می‌خواند، اما روز پنج‏شنبه در یقین سابقش شک می‏کند که آیا آن شخص واقعا عادل بود تا این‌که اقتدا به او صحیح باشد، یا این‌که وی عادل نبود و باید نماز روز قبل را قضا کند و امروز نیز نمی‏توان به او اقتدا کرد؟[1]

درباره‌ی حجیت قاعده یقین و پاسخ مسئله مذکور سه نظر مطرح است: 

  1. قاعده یقین مطلقا حجّت است؛ یعنی هم نسبت به آثار زمان یقین و هم نسبت به آثار حال و آینده. پس در مثال بالا، هم نماز قبلی مأموم صحیح است، و هم از این به بعد می‌توان به او اقتدا کرد.
  2. قاعده یقین فی الجملة حجّت است؛ یعنی این قاعده نسبت به زمان یقین حجت بود و آثارش بر آن مترتّب می‏شود، ولی نسبت به حال و آینده دیگر حجت نیست، پس در مثال بالا، یقین قبلی او معتبر بود و اقتدایش صحیح است، ولی از این به بعد نمی‌تواند به آن شخص اقتدا کند، مگر این‌که دوباره به عدالتش یقین پیدا کند.
  3. قاعده یقین مطلقا حجّت نیست، نه نسبت به آثار زمان یقین و نه نسبت به حال و آینده. بنابر این، یقین قبلی که اکنون از بین رفته، هیچ اثری ندارد و در مثال بالا مأموم باید نمازش را قضا کند. نظر مشهور میان علما همین دیدگاه سوّم است.[2]

دو نکته:

الف) اگر قاعده یقین حجت نیست، پس چگونه فقها در مثال بالا، حکم به صحّت نماز روز چهارشنبه می‏کنند؟

پاسخ: در این قبیل موارد، فقها به قاعده «فراغ» استناد کرده‌اند که چون آن عمل در گذشته انجام و تمام شده است، بر صحت نماز حکم می‌شود. در موارد مشابه نیز به اصول و قواعد دیگر که در آن مورد جاری می‏شود استناد می‏کنند.

ب) در استصحاب نیز یقین قبلی و شک بعدی وجود دارد، پس چه فرقی بین قاعده یقین و استصحاب است؟

پاسخ: هرچند در هر دو قاعده، یقین سابق و شک لاحق(فعلی) وجود دارد؛ اما در استصحاب، فرد با علم به صحت یقین سابق، در بقای آن علم شک می‌کند، حال این‌که در قاعده یقین، شک می‌کند که اصلا آیا یقین سابق صحیح بود یا خیر؟

همچنین در استصحاب، زمان مشکوک و متیقّن دو تا است، ولی در قاعده یقین، زمان مشکوک و متیقّن یکی است. مثلا، در مثال قبلی برای قاعده یقین، عدالت فلان شخص در روز چهارشنبه، هم متیقّن است و هم مشکوک، ولی در استصحاب، عدالت فلانی در روز چهارشنبه متیقّن، و امروز مشکوک است.[3]


[1]. ر. ک: ملکی اصفهانی، مجتبی،‏ فرهنگ اصطلاحات اصول، ج 2، ص 57،‏ قم، عالمه، چاپ اول، ‏1379ش.

[2]. ر. ک: همان، ص 58.

[3]. ر. ک: همان.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها