داستان اصحاب فیل در تعداد زیادی از منابع تاریخی کهن عرب و گزارش‌های اسلامی آمده است.[1] این داستان از مشهورترین داستان‌هایی است که قرآن کریم آن‌را بیان کرده و شعرا نیز در مورد آن اشعاری سروده‌اند، و هیچ‌کس(چه مشرک و چه مؤمن) تردیدی در رخ‌دادن آن نکرده‌اند؛ از این‌رو، این ماجرا را می‌توان از جمله رخ‌دادهای انکارناپذیر به شمار آورد.[2]  

اما نکته مهم این است که اولا: قرآن معتبرترین منبع است که اعتبار منابع دیگر با او سنجیده می‌شود. ثانیا: شواهدی وجود دارد که صحت این داستان را تأیید می‌کند.

این داستان در سوره فیل که از نخستین سوره‌هاى مکى است نقل شده است؛ اما جدا از اعتبار قطعی این کتاب مقدس برای مسلمانان، نکته‌ها و شواهدی در این گزارش قرآنی وجود دارد که غیر مسلمانان نیز نمی‌توانند آن‌را انکار کنند:

1. قرآن کریم این داستان را با عبارت «أَ لَمْ تَرَ»؛ (آیا ندیدی) آغاز می‌کند که نشانه‌‌ی معروف و مشهور بودن آن نزد مردم مکه و دلیل بر مشاهده‌ی این حادثه توسط برخی از مردم مکه است. این رخ‌داد به گونه‌‌ای معلوم و معروف بود که گویا پیامبر(ص) آن‌را دیده بود، با این‌‌که این حادثه مقارن با ولادت آن‌حضرت اتفاق افتاده بود، و پیامبر(ص) آن‌را ندیده بود.[3]
2. انکارنکردن این رخ‌داد از سوی قریش و مشرکان مکه، و عدم اعتراض آنان و به بیان برخی از مورخان: «اگر داستان فیل نزد کفار مکه واضح و روشن نبود، آنان با دشمنی و کینه‌ای که نسبت قرآن و پیامبر(ص) داشتند، به شدت آن‌را تکذیب می‌کردند و علیه آن استدلال می‌کردند».[4]
3. انکارنکردن یمنی‌هاى ساکن یمن و حجاز که در زمان نزول قرآن بودند.
4. همچنین گزارشی وجود ندارد که اهالى حبشه که به صورت غلام و کارگر در مکه زندگى می‌کردند، این داستان را غیر واقعی اعلام نمایند.[5]

در مورد زمان وقوع این حادثه، هر چند ممکن است بین مورخان اختلافات جزئی وجود داشته باشد، ولی بیشتر مورخان، تاریخ وقوع آن‌را سال 570 میلادی، مقارن با سال ولادت پیامبر اکرم(ص) تعیین کرده‌‌اند. و برخی نیز بر این باورند که 23 سال قبل از آن، یعنی سال 547 این حادثه رخ داده است.[6]

جانشینی فرزندان ابرهه پس از کشته پدر، و نیز یاری‌خواستن سیف بن ذی‌یزن از شاه ساسانی و حمله ایرانیان به یمن و تصرف آن‌جا نیز ممکن است با ماجرای اصحاب فیل مرتبط باشد؛ زیرا گزارش شده است که فرزندان ابرهه حبشی بعد از مرگ او در یمن به قدرت رسیدند؛ اما حکومت آنان بسیار کوتاه بوده و سیف بن ذی‌یزن یمنی - که ابرهه، پدرش را از قدرت برداشته و به اجبار با مادرش ازدواج کرده بود - با استفاده از خلأ و ضعف قدرت و با کمک شاهان ساسانی، خاندان ابرهه را شکست داد و قدرت را در یمن به دست گرفت.

بر اساس برخی گزارش‌ها پیروزی ایرانیان در یمن در سال 575 میلادی رخ داد که اگر این گزارش را بپذیریم، و نیز بپذیریم که تولد پیامبر اسلام(ص) و ماجرای اصحاب فیل در سال 570 بوده، نتیجه آن خواهد شد که فرزندان ابرهه پنج سال حکومت کردند و پیامبر(ص) پنج ساله بود که یمن به دست ایرانیان فتح شد.

به هر حال، تمام این رخ‌دادها تقریبا همزمان بوده؛ اما ممکن است با توجه به ثبت‌نشدن دقیق تاریخ‌ها، تفاوت زمانی میان آنها اندکی کاهش و یا افزایش یابد.

[1]. ر. ک: پرتال جامع علوم انسانی؛ «اصحاب فیل معجزه بت‌ها یا صاحب کعبه»، 25063؛ بیهقی، ابو بکر احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، تحقیق، قلعجی، عبد المعطی، ج 1، ص 122، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1405ق.

[2]. مقریزی، تقی الدین‏، امتاع الاسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏، تحقیق، نمیسی، محمد عبد الحمید،  ج 4، ص 65، بیروت، دار الکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، 1420ق.

[3]. ر. ک: مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج 27، ص 335 و 336، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.

[4]. إمتاع ‏الأسماع، ج ‏4، ص 63.

[5]. ر. ک: پرتال جامع علوم انسانی.

[6]. همان.