جستجوی پیشرفته
بازدید
1890
آخرین بروزرسانی: 1402/11/23
خلاصه پرسش
واژه قصر و مشتقات آن در قرآن به چه معنا است؟
پرسش
واژه قصر و مشتقات آن در قرآن به چه معنا است؟
پاسخ اجمالی

مشتقاتی از ریشه «قصر» در اوزان و ابواب گوناگون در قرآن مورد استفاده قرار گرفته است که با وجود نوعی تشابه معنوی در میان آنها؛ اما به تناسب هر موضوع، دارای معنای مستقل و متفاوتی است. در این‌جا به چند مورد از آن اشاره می‌شود:

  1. «قصر» در لغت به معنای کوتاه، ضد دراز و طولانی است.[1] این معنا در چند آیه از قرآن در مورد اعمال عبادی و غیر عبادی آمده است؛ مانند:«مُحَلِّقِینَ رُؤُسَکُمْ وَ مُقَصِّرِینَ»؛[2] (در حالی که سرهای خود را تراشیده و موى خود را کوتاه کرده ‏اید). ریشه «قصر» در این آیه -که در قالب باب تفعیل آمده است- به «تقصیر» که یکی از مناسک حجّ است، اشاره می‌کند.

همین ریشه -در قالب ثلاثی مجرد- در قرآن و در مورد چگونگی نماز مسافر مورد استفاده قرار گرفته است:

«وَ إِذا ضَرَبْتُمْ فِی الْأَرْضِ فَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلاةِ»؛[3] (و به هنگام سفر گناهى بر شما نیست که نمازتان را کوتاه کنید).

در همین معنای «کوتاهی» و در موضوعی غیر از عبادات می‌توان به این آیه اشاره کرد:

«وَ إِخْوانُهُمْ یَمُدُّونَهُمْ فِی الغَیِّ ثُمَّ لا یُقْصِرُونَ».[4] (و برادرانشان آنها را به گمراهی می‌‏کشند و هیچ کوتاهی نمی‌کنند).

  1. قصر به معناى پوشیده و دور از نگاه دیگران نیز به کار می‌رود:

 «حُورٌ مَقْصُوراتٌ فِی الْخِیامِ»؛[5] (حوریانى که در خیمه‏ هاى بهشتى مستورند).

  1. قصر به معناى خانه و کاخ: «وَ قَصْرٍ مَشِیدٍ».[6]

«... تَتَّخِذُونَ مِنْ سُهُولِها قُصُوراً وَ تَنْحِتُونَ الْجِبالَ بُیُوتاً...»؛[7](... تا در دشت هایش، کاخ‌ها براى خود بنا کنید و در کوه‌‏ها، براى خود خانه‌‏ها بسازید ...).

شاید قصر به معنای کاخ و خانه مستحکم نیز از لحاظ معنا با معنای پوشیدگی مشابه باشد؛ زیرا به صورت معمول، آنچه در درون کاخ‌ها وجود دارد، پوشیده‌تر از آن چیزهایی است که درون خانه‌های معمولی قرار دارد.


[1]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص 672، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیة، چاپ اول، 1412ق؛ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ‏5، ص 95، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.

[2]. فتح، 27.

[3]. نساء، 101.

[4]. اعراف، 202.

[5]. الرحمن، 72.

[6]. حج، 45؛ ر. ک: «بئر معطله».

[7]. اعراف، 74. 

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا خداوند روح انسان را از قسمت پا به سمت حلقوم قبض می‌‌کند؟
    20174 درایه الحدیث 1391/08/14
    ۱. این‌که روح از پایین یعنی از قسمت پا به سمت بالا از بدن انسان خارج می‌شود، در قرآن کریم نیز به آن اشاره شده است؛ مانند: «فَلَوْ لا إِذا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ»[1] یعنى جان هنگامی که به حلقوم و گلو رسید و نزدیک ...
  • آیا پیامبر(ص) و امامان(ع) هم شب قدر برایشان مشخص نبود؟
    18558 درایه الحدیث 1392/05/09
    بنابر تحقیق و جست‌وجو؛ سخنی از پیامبر اسلام(ص) نقل نشده است که فرموده باشند از شب قدر اطلاعی ندارند؛ زیرا پیامبر اسلام(ص) و امامان(ع) تا حدودی علم گذشته و آینده نزدشان است،[1] اما بنابر مصالحی در برخی از موارد، همه جزئیات یک حقیقت و ...
  • آیا خون آمدن عضوی از بدن هنگام غسل، غسل را باطل می کند؟
    68943 Laws and Jurisprudence 1389/11/02
    پاسخ حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این شرح است:خیر. فقط باید در حین غسل، بدن نجس باقی نمانده و بر همه جای پوست بدن، آب برسد. پس اگر با فشار دادن عمل خون ریزی برای لحظه ای خون متوقف شود و غسل انجام پذیرد، غسل ...
  • چرا خداوند به مسلمانان توصیه می‌کند که به خدایان دروغین کفار و مشرکان ناسزا نگویند؟
    19452 تفسیر 1396/12/19
    خداوند در قرآن کریم به مسلمانان توصیه می‌کند تا به بت‌ها و خدایان دروغین کفار و مشرکان ناسزا نگویند، به این دلیل که بعد از این ناسزاگویی، کافران نیز واکنش نشان داده و به خدا ناسزا می‌گفتند؛ از این‌رو پروردگار در آن موقعیت زمانی و مکانی، مسلمانان را ...
  • آیا ولایت پیامبران(ع) با هم فرق داشت؟
    8732 نبوت عامه 1396/02/10
    با توجه به این‌که از یک‌سو «ولایت» دارای معانی و درجات مختلفی می‌باشد، و از سوی دیگر «نبوت» نیز دارای درجات و مقامات است؛ لذا دامنه‌ی ولایت انبیا(ع) بر اساس درجات نبوت و مقام‌های معنوی آنان قبض و بسط خواهد یافت. توضیح این‌که: از یک‌سو؛ ولایت از ریشه ...
  • آیا روزه برای مریضی که روزه برایش ضرر دارد واجب است ؟
    28215 Laws and Jurisprudence 1387/03/30
    بر طبق فتوای مراجع تقلید و علمای اسلام، روزه گرفتن بر مریضی که روزه برای او ضرر قابل توجهى‏ دارد واجب نیست.[1] قرآن در این باره می فرماید: "هر کس از شما بیمار یا مسافر باشد تعدادى از روزهاى دیگر را (روزه بدارد)"[2]. اما باید توجه داشت که ...
  • زندگی‌نامه حجیر بن جندب که روز عاشورا در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید، را بیان نمایید.
    2885 تاريخ بزرگان 1399/06/17
    در برخی منابع کهن که نام شهدای کربلا را ذکر می‌کند از شهیدی به نام حجیر بن جندب یاد می‌کند که روز عاشورا در راه مکتب امام حسین(ع) به شهادت رسید.[1] اما جز این گزارش مختصر، نام وی در دیگر کتاب‌های تاریخی و ...
  • چرا امر به معروف و نهی از منکر واجب شده تا همه خود را موظف بدانند به اجبار مرا به راه راست هدایت کنند؟
    5048 امر به معروف و نهی از منکر 1391/09/08
    بیشترین توصیه‌ای که در مورد امر به معروف و نهی از منکر شده، ناظر به روابط دوستانه‌ای است که میان مؤمنان برای ارتقای معنوی‌شان برقرار است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ ...
  • حروف مشبهة بالفعل چه ویژگی‌هایی دارند؟
    25001 لغت شناسی 1397/08/26
    بر اساس نظر مشهور ادباء، حروف مشبهة بالفعل پنج حرف بوده[1] که بر سر مبتدا و خبر وارد می‌شوند. این حروف عبارت‌اند از: إنَّ، أنَّ، لیت، لکنَّ، لعلَّ. عمل اصلی این حروف، منصوب نمودن مبتدا به عنوان «اسم» و مرفوع نمودن خبر به عنوان ...
  • کیفیت تشریع حجاب در اسلام چگونه بوده است؟
    20971 Laws and Jurisprudence 1389/10/22
    قبل از اسلام زنان براى حضور در اجتماع از پوشش مناسبی برخوردار نبودند. اسلام با ظهور خود، تکلیف این مسئله را معلوم کرد. احکام و محدوده حجاب زنان در آیات سوره های" احزاب" و "نور"  مطرح شده است. دستوراتی که در خصوص زنان در آیات سوره نور آمده ...

پربازدیدترین ها