جستجوی پیشرفته
بازدید
1344
آخرین بروزرسانی: 1403/02/09
خلاصه پرسش
واژه «جرم» و «مجرم» از دیدگاه قرآن و دانش حقوق به چه معنا است؟
پرسش
واژه «جرم» و «مجرم» از دیدگاه قرآن و دانش حقوق به چه معنا است؟
پاسخ اجمالی
  1. در دانش لغت‌شناسی، ریشه «جرم» را به معنای «قطع» دانسته‌اند.

راغب اصفهانی می‌گوید: اصل «جَرم» بفتح اوّل به معناى قطع ثمره از درختان است. و به طور استعاره به گناه‌کردن نیز جرم گفته‏اند.[1]

به عبارت دیگر، «جرم»، یعنی «اقدام بر کار زشت» و «قطع چیزى که باید وصل شود».

به گناه نیز از آن جهت جرم و جریمه گفته می‌شود،[2] که عملی که وصل و انجام آن واجب است، قطع می‌شود. بر این اساس، گناه‌کار را مجرم می‌گویند؛ چون عمل صالح را قطع می‌کند.

واژه «جرم» و مشتقات آن؛ مانند «مجرمین»، «مُجْرِمُون»، «اجرموا»، «تُجرمون»، و ...، 66 بار در قرآن و به همان مفهوم استعاری لغوی استفاده شده است. با این حال، قرآن کریم واژه «مجرم» را در مصادیق گسترده‌ای از جرم به کار برده است که شامل مستکبران، ستم‌کاران و منکران معاد هم می‌‌شود. بر این اساس، واژه جرم در قرآن عام است؛ یعنی علاوه بر رفتار مجرمانه، عقاید و اخلاق انحرافی را نیز شامل می‌شود.

در مجموع آنچه از نظرات لغت‌شناسان در مورد واژه «جرم» استفاده می‌شود این است که این واژه در اصل به معنای «قطع کردن» است که مشتقّات آن با حفظ این معنا، در معانی‌ای؛ مانند قطع میوه از درخت، چیدن پشم گوسفند، جسد، حکم قطعی، خرمای خشک، به پایان رسیدن شب، گناه، تعدّی، گناه‌کار و جنایت‌کار به کار رفته است.[3]

  1. حقوق دانان برای «جرم» تعریف‌‏های گوناگونی ارائه نموده‌اند که جامع‌‏ترین آنها چنین است:

«هر فعل یا ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات یا اقدام‌‏های تأمینی در نظر گرفته شده است، جرم محسوب می‌شود».[4]

از جرم در حقوق کیفری اسلامی نیز چنین تعریف شده است:

«جرم یعنی مخالفت با اوامر و نواهی کتاب و سنّت، یا ارتکاب عملی که به تباهی فرد یا جامعه بینجامد. هر جرم را کیفری است که شارع بدان تصریح کرده و یا اختیار آن‌را به ولی امر یا قاضی سپرده است».[5]

بر همین اساس، در ماده دوم قانون مجازات اسلامی مصوب 1361، جرم عبارت است از:

هر فعل یا ترک فعلی که مطابق قانون، قابل مجازات یا مستلزم اقدامات تأمینی و تربیتی باشد. هیچ امری را نمی‏توان جرم دانست، مگر آن‌که به موجب قانون برای آن مجازات یا اقدامات تأمینی یا تربیتی تعیین شده باشد.[6]

بنابر این، مقصود از جرم از نظر حقوقی، آن است که در قوانین کیفری مدوّن برای آن مجازاتی مشخص تعیین شده باشد؛ اما جرم و گناه شرعی شامل همه مواردی می‌شود که در دنیا یا آخرت برای آن مجازاتی در نظر گرفته شده باشد، حتی اگر این مجازات در قانونی مدوّن به تصویب قانون‌گذاران کشورهای اسلامی نرسیده و در قوانین مجازات آنها ذکر نشده باشد.


[1]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص 192، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیة، چاپ اول، 1412ق.

[2]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج ‏4، ص 557، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.

[3]. ر. ک: ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ‏12، ص 90- 91، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.

[4]. زیر نظر علی اکبر رشاد، دانشنامه امام علی (ع)، ج 5، ص 283، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1387ش.

[5]. گلدوزیان، ایرج، حقوق جزای عمومی ایران، ص 162- 163، نشر دانشگاه تهران، 1390ش.

[6]. همان، ص 164.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا خداوند روح انسان را از قسمت پا به سمت حلقوم قبض می‌‌کند؟
    20174 درایه الحدیث 1391/08/14
    ۱. این‌که روح از پایین یعنی از قسمت پا به سمت بالا از بدن انسان خارج می‌شود، در قرآن کریم نیز به آن اشاره شده است؛ مانند: «فَلَوْ لا إِذا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ»[1] یعنى جان هنگامی که به حلقوم و گلو رسید و نزدیک ...
  • آیا پیامبر(ص) و امامان(ع) هم شب قدر برایشان مشخص نبود؟
    18558 درایه الحدیث 1392/05/09
    بنابر تحقیق و جست‌وجو؛ سخنی از پیامبر اسلام(ص) نقل نشده است که فرموده باشند از شب قدر اطلاعی ندارند؛ زیرا پیامبر اسلام(ص) و امامان(ع) تا حدودی علم گذشته و آینده نزدشان است،[1] اما بنابر مصالحی در برخی از موارد، همه جزئیات یک حقیقت و ...
  • آیا خون آمدن عضوی از بدن هنگام غسل، غسل را باطل می کند؟
    68943 Laws and Jurisprudence 1389/11/02
    پاسخ حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این شرح است:خیر. فقط باید در حین غسل، بدن نجس باقی نمانده و بر همه جای پوست بدن، آب برسد. پس اگر با فشار دادن عمل خون ریزی برای لحظه ای خون متوقف شود و غسل انجام پذیرد، غسل ...
  • چرا خداوند به مسلمانان توصیه می‌کند که به خدایان دروغین کفار و مشرکان ناسزا نگویند؟
    19452 تفسیر 1396/12/19
    خداوند در قرآن کریم به مسلمانان توصیه می‌کند تا به بت‌ها و خدایان دروغین کفار و مشرکان ناسزا نگویند، به این دلیل که بعد از این ناسزاگویی، کافران نیز واکنش نشان داده و به خدا ناسزا می‌گفتند؛ از این‌رو پروردگار در آن موقعیت زمانی و مکانی، مسلمانان را ...
  • آیا ولایت پیامبران(ع) با هم فرق داشت؟
    8732 نبوت عامه 1396/02/10
    با توجه به این‌که از یک‌سو «ولایت» دارای معانی و درجات مختلفی می‌باشد، و از سوی دیگر «نبوت» نیز دارای درجات و مقامات است؛ لذا دامنه‌ی ولایت انبیا(ع) بر اساس درجات نبوت و مقام‌های معنوی آنان قبض و بسط خواهد یافت. توضیح این‌که: از یک‌سو؛ ولایت از ریشه ...
  • آیا روزه برای مریضی که روزه برایش ضرر دارد واجب است ؟
    28215 Laws and Jurisprudence 1387/03/30
    بر طبق فتوای مراجع تقلید و علمای اسلام، روزه گرفتن بر مریضی که روزه برای او ضرر قابل توجهى‏ دارد واجب نیست.[1] قرآن در این باره می فرماید: "هر کس از شما بیمار یا مسافر باشد تعدادى از روزهاى دیگر را (روزه بدارد)"[2]. اما باید توجه داشت که ...
  • زندگی‌نامه حجیر بن جندب که روز عاشورا در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید، را بیان نمایید.
    2885 تاريخ بزرگان 1399/06/17
    در برخی منابع کهن که نام شهدای کربلا را ذکر می‌کند از شهیدی به نام حجیر بن جندب یاد می‌کند که روز عاشورا در راه مکتب امام حسین(ع) به شهادت رسید.[1] اما جز این گزارش مختصر، نام وی در دیگر کتاب‌های تاریخی و ...
  • چرا امر به معروف و نهی از منکر واجب شده تا همه خود را موظف بدانند به اجبار مرا به راه راست هدایت کنند؟
    5048 امر به معروف و نهی از منکر 1391/09/08
    بیشترین توصیه‌ای که در مورد امر به معروف و نهی از منکر شده، ناظر به روابط دوستانه‌ای است که میان مؤمنان برای ارتقای معنوی‌شان برقرار است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ ...
  • حروف مشبهة بالفعل چه ویژگی‌هایی دارند؟
    25001 لغت شناسی 1397/08/26
    بر اساس نظر مشهور ادباء، حروف مشبهة بالفعل پنج حرف بوده[1] که بر سر مبتدا و خبر وارد می‌شوند. این حروف عبارت‌اند از: إنَّ، أنَّ، لیت، لکنَّ، لعلَّ. عمل اصلی این حروف، منصوب نمودن مبتدا به عنوان «اسم» و مرفوع نمودن خبر به عنوان ...
  • کیفیت تشریع حجاب در اسلام چگونه بوده است؟
    20971 Laws and Jurisprudence 1389/10/22
    قبل از اسلام زنان براى حضور در اجتماع از پوشش مناسبی برخوردار نبودند. اسلام با ظهور خود، تکلیف این مسئله را معلوم کرد. احکام و محدوده حجاب زنان در آیات سوره های" احزاب" و "نور"  مطرح شده است. دستوراتی که در خصوص زنان در آیات سوره نور آمده ...

پربازدیدترین ها