در دوره‌‌ای که امام حسن مجتبی(ع)، مسموم شد و به شهادت رسید، جامعه‌ی شیعی نه تنها صاحب قدرت نبود؛ بلکه بعد از صلح امام(ع) با معاویه، به تدریج، شرایط هر روز برایشان دشوارتر شده بود و فضای به شدت امنیتی و سرکوبگر بر جامعه حاکم شد، تا آن‌جا که هرگونه مخالفت با حکومت اموی، یا ابراز همدلی با اهل‌ بیت(ع) می‌‌توانست پیامدهای خطرناکی به همراه داشته باشد.

شیعیان در این دوره زمانی هم در اقلیت بودند و هم کاملا زیر نظر و فشار امویان بودند، و طبیعی بود که امکان اجرای حکم قصاص و یا هرگونه اقدام انتقام‌جویانه دیگری را نداشتند.

از سوی دیگر، جعده دختر اشعث، به دلیل موقعیت خانوادگی و قبیله‌‌ای خود، از نوعی امنیت برخوردار بود. خانواده‌اش از اشراف کوفه و از جمله افرادی بودند که بعد از صلح امام(ع)، رابطه‌شان با دستگاه خلافت اموی تقویت شد که هدفشان تضعیف خاندان امام علی(ع) و حذف تدریجی مخالفان بود.

چنین حمایتی، جعده را در برابر واکنش‌‌های احتمالی محافظت می‌کرد؛ زیرا شیعیان قدرتی برای مجازات او نداشتند، و حکومت اموی نه تنها تمایلی برای اجرای عدالت‌ نداشت؛ بلکه دست پشت پرده این جنایت بزرگ بود!

اهل‌بیت(ع) و در رأس آنها، امام حسین(ع) در آن زمان، رویکردی مبتنی بر تقیّه، صبر و پرهیز از مقابله علنی با حکومت را در پیش گرفته بود؛ زیرا جان، آبرو و حتی بقای شیعیان و خاندان پیامبر(ص) در گرو چنین رویکردی بود.

اولویت آنان حفظ اصول و آیین تشیع، تقویت بنیان اعتقادی یاران نزدیک و پیشبرد نهضت فکری اهل‌بیت(ع) در بلند مدت بود، نه انتقام‌‌گیری فوری از یک فرد! حتی اگر فرصتی برای انتقام از جعده وجود داشت، خردمندانه نبود که سلامت و بقای کل جامعه شیعه به خطر بیفتد.

البته سرنوشت تاریخی جعده نشان داد که او نه‌ تنها به وعده معاویه برای ازدواج با یزید نرسید؛ بلکه پس از این حادثه، بی‌اعتبار و طرد شد. [1]چنین سرنوشتی، نوعی مجازات طبیعی و اجتماعی برای افرادی است که به طمع دنیا دست به چنین خیانتهای بزرگی می‌‌زنند.

این ماجرا یکی از جلوه‌‌های مظلومیت اهل‌بیت(ع) و شیعیان در تاریخ اسلام است. مظلومیتی که نه از روی ناتوانی؛ بلکه به دلیل مصلحت‌‌سنجی و ضرورت‌‌های حفظ دین و جامعه از تفرقه و درگیری بود و این روش تا زمانی ادامه یافت که بقای اسلام جز با جهاد، با روش دیگری امکان‌‌پذیر نبود که پیامدش حادثه خونین عاشورا و شهادت سید الشهداء و دیگر شهدای کربلا شد.

[1]. ر. ک: «امام حسن (ع) و جعده»؛ «همسران و فرزندان امام حسن(ع)».