جستجوی پیشرفته
بازدید
12404
آخرین بروزرسانی: 1391/10/20
خلاصه پرسش
آیا فقها بر احادیث حضرت زهرا(س) برای استنباط احکام شرعی استناد کرده‌اند؟
پرسش
آیا فقها بر احادیث حضرت زهرا(س) استناد کرده‌اند؟ اگر کرده‌اند به چه احادیثی از ایشان استناد کرده‌اند و چه احکامی داده‌اند؟
پاسخ اجمالی

روایات و فرازهایی از خطبه‌های حضرت زهرا(س) وجود دارد که به احکام فقهی اشاره دارند و فقها به پاره‏ای از سخنان حضرت زهرا(س) درباره برخی از مسائل فقهی استناد کرده‌اند؛ مانند سخنان آن حضرت درباره فلسفه احکام، قاعده «ید»، محتوای یک وصیت‌نامه و ... .

پاسخ تفصیلی

روایات و فرازهایی از خطبه‌های حضرت زهرا(س) وجود دارد که به احکام فقهی اشاره دارند و فقها به پاره‏ای از سخنان حضرت زهرا(س) درباره برخی از مسائل فقهی استناد کرده‌اند و در این باره کتاب‌هایی نیز به صورت اختصاصی نوشته شده است.[1] البته باید توجه داشت که خطبه‌های طولانی و مفصّل حضرت فاطمه زهرا(س) که مشتمل بر ابواب مختلف معرفتی است، در نگرشی فقاهتی می‌تواند در استنباط بسیاری از احکام مورد استفاده قرار گیرد که این امر نیازمند تلاش تخصّصی و فقیهانه است. علاوه بر روایات و خطبه‌ها که می‌توان آنها را سنت گفتاری حضرت زهرا(س) نامید، سیره آن حضرت نیز که همان سنت فعلی است، به عنوان مصدری برای تشریع احکام می‌تواند به کار گرفته شود.

برخی از روایات فقهی بر اساس موضوعات آنها بدین قرار است:

1. فلسفه احکام

حضرت فاطمه زهرا(س) در بخشی از خطبه مفصل خود که در مسجد مدینه پس از وفات پیامبر اکرم(ص) ایراد فرمود، ‌ضمن اشاره به برخی احکام الهی، فلسفه وضع این احکام را بیان می‌کند. مسلماً توجه به حقیقت احکام و حدود الهی و علل تشریع آنها در بحث‌های فقهی راه گشا است.[2] آن حضرت در قسمتی از خطبه می‌فرماید: «خداوند ایمان را سبب پاکی شما از شرک قرار داد، نماز را عاملی برای دوری و منزّه گرداندن شما از تکبّر، زکات را مایه تزکیه نفس و زیاد شدن رزق، روزه را برای تثبیت اخلاص،‌ حج را وسیله تقویت اسلام، و ...  مقرر داشت».[3]

2. روزه و شرایط حقیقی روزه‌دار

حضرت زهرا(س) در سخنی روح روزه و روزه داری را دوری از گناه بر می‌شمرد و می‌فرماید: «روزه‌دار هنگامی که زبان، گوش، چشم و جوارح خود را حفظ نکند، با روزه خود چه می‌خواهد بکند؟!».[4]

3. محتوای یک وصیت‌نامه

حضرت‌ فاطمه(س) پیش‌ از وفات‌ به‌ طور کتبی‌ و شفاهی‌ به‌ امام علی(ع) وصیت‌ نمود. این ‌وصایا بیانگر مواردی‌ است‌ که‌ شخص‌ می‌تواند درباره‌ آنها وصیت‌ کند، از آن‌ جمله‌ محل‌ دفن‌، چگونگی‌ تشییع ‌جنازه‌، غسل‌ و غسل‌ دهندگان‌، برگزاری‌ نماز میت‌ و ... .[5]

درباره‌ وصیت‌های‌ حضرت‌ زهرا(س) روایات‌ بسیاری‌ نقل‌ شده‌ که‌ نیازمند بحثی‌ دقیق و جداگانه‌ است‌.

4. مالکیت‌ و قاعده‌ «ید»

فاطمه‌ زهرا(س) در مناظره‌ای‌ که‌ با ابوبکر و عمر در قضیه‌‌ فدک‌ دارد، درباره‌ حق‌ خود نسبت‌ به ‌فدک‌ و مالکیت‌ آن‌ به‌ قاعده‌ «یَد» استشهاد می‌کند؛ آن حضرت فرمود: «آیا فدک‌ در دست‌ من‌ نبود؟ و وقتی‌ رسول ‌خدا(ص) زنده‌ بود، آیا نماینده‌ من‌ در آن‌ نبود و من‌ از محصول‌ آن‌ نمی‌خوردم‌ ؟ گفتند: آری‌، فرمود: پس‌ چرا درباره‌ آنچه‌ در دست‌ من‌ بوده‌ از من‌ شاهد و بینه‌ می‌طلبید؟!».[6]

5. استحباب خواندن قرآن برای میّت

حضرت فاطمه زهرا(س) ضمن وصیّتی به امام علی(ع) سفارش فرمود: «پس از آن که مرا دفن کردی، برایم قرآن را بسیار تلاوت نما، و برایم دعا کن، چون که میّت در چنان موقعیّتی بیش از هر چیز نیازمند به اُنس با زندگان می‌باشد».[7]

6. استحباب تشییع میّت با پوشش کامل

حضرت فاطمه زهرا(س) در آخرین روزهای عمر پر برکتش ضمن وصیّتی به اسماء فرمود: «من بسیار زشت و زننده می‌دانم که جنازه زنان را پس از مرگ با انداختن پارچه‌ای روی بدنش تشییع می‌کنند. و افرادی اندام و حجم بدن او را مشاهده کرده و برای دیگران تعریف می‌نمایند. مرا بر تختی که اطرافش پوشیده نیست و مانع مشاهده دیگران نباشد قرار مده، بلکه مرا با پوشش کامل تشییع کن، خداوند تو را از آتش جهنّم حفظ نماید».[8] طبق این روایت، پوشش کامل جنازه زن تأکید شده است.

اینها برخی از سخنان فقهی حضرت فاطمه زهرا(س) بود که در منابع فقهی و حدیثی برای استنباط مواردی از احکام شرعی به عنوان شاهد و یا دلیل مورد بحث واقع شده است.

 


[1]. مانند: حسینی شیرازى، سید محمد، من فقه الزهراء (علیها السلام)، انتشارات رشید، قم، چاپ اول، 1428ق.

[2]. ر.ک: مکارم شیرازى، ناصر، دائرة المعارف فقه مقارن، ص 408 – 418، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب(ع)، قم، چاپ اول، 1427ق.

[3]. طبرسى، احمد بن على، الإحتجاج على أهل اللجاج، محقق و مصحح: خرسان، محمد باقر، ج 1، ص 99، نشر مرتضى، مشهد، چاپ اول، 1403ق.

[4]. ابن حیون مغربی، نعمان بن محمد، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، محقق و مصحح: فیضى، آصف، ج 1، ص 268،‏ مؤسسة آل البیت(ع)، قم، چاپ دوم، 1385ق. 

[5]. خصیبى، حسین بن حمدان، الهدایة الکبرى، ص 178، البلاغ، بیروت، 1419ق؛ و ر.ک: طباطبایی بروجرى، آقا حسین طباطبایى، مترجمان: حسینیان قمى، مهدى، صبورى، م، منابع فقه شیعه (ترجمه جامع احادیث شیعه)، ج 24، ص 371 – 372، انتشارات فرهنگ سبز، تهران، چاپ اول، 1429ق.

[6]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 30، ص 304، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق.

[7]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 79، ص 27، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق؛ فاضل هندى، محمد بن حسن، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، ج 11، ص 541، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ اول، 1416ق؛ اشتهاردى، على پناه، مدارک العروة، ج 8، ص 469، دار الأسوة للطباعة و النشر، تهران، چاپ اول، 1417ق.

[8]. شیخ حر عاملى، وسائل الشیعة، ج 3، ص 221، مؤسسة آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، 1409ق؛ بحرانى، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، محقق و مصحح: ایروانى، محمد تقى، مقرم، سید عبد الرزاق، ج 4، ص 89، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ اول، 1405ق؛ مدارک العروة، ج 7، ص 389 – 390.

 

 

 

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا خداوند روح انسان را از قسمت پا به سمت حلقوم قبض می‌‌کند؟
    20174 درایه الحدیث 1391/08/14
    ۱. این‌که روح از پایین یعنی از قسمت پا به سمت بالا از بدن انسان خارج می‌شود، در قرآن کریم نیز به آن اشاره شده است؛ مانند: «فَلَوْ لا إِذا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ»[1] یعنى جان هنگامی که به حلقوم و گلو رسید و نزدیک ...
  • آیا پیامبر(ص) و امامان(ع) هم شب قدر برایشان مشخص نبود؟
    18558 درایه الحدیث 1392/05/09
    بنابر تحقیق و جست‌وجو؛ سخنی از پیامبر اسلام(ص) نقل نشده است که فرموده باشند از شب قدر اطلاعی ندارند؛ زیرا پیامبر اسلام(ص) و امامان(ع) تا حدودی علم گذشته و آینده نزدشان است،[1] اما بنابر مصالحی در برخی از موارد، همه جزئیات یک حقیقت و ...
  • آیا خون آمدن عضوی از بدن هنگام غسل، غسل را باطل می کند؟
    68943 Laws and Jurisprudence 1389/11/02
    پاسخ حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این شرح است:خیر. فقط باید در حین غسل، بدن نجس باقی نمانده و بر همه جای پوست بدن، آب برسد. پس اگر با فشار دادن عمل خون ریزی برای لحظه ای خون متوقف شود و غسل انجام پذیرد، غسل ...
  • چرا خداوند به مسلمانان توصیه می‌کند که به خدایان دروغین کفار و مشرکان ناسزا نگویند؟
    19452 تفسیر 1396/12/19
    خداوند در قرآن کریم به مسلمانان توصیه می‌کند تا به بت‌ها و خدایان دروغین کفار و مشرکان ناسزا نگویند، به این دلیل که بعد از این ناسزاگویی، کافران نیز واکنش نشان داده و به خدا ناسزا می‌گفتند؛ از این‌رو پروردگار در آن موقعیت زمانی و مکانی، مسلمانان را ...
  • آیا ولایت پیامبران(ع) با هم فرق داشت؟
    8732 نبوت عامه 1396/02/10
    با توجه به این‌که از یک‌سو «ولایت» دارای معانی و درجات مختلفی می‌باشد، و از سوی دیگر «نبوت» نیز دارای درجات و مقامات است؛ لذا دامنه‌ی ولایت انبیا(ع) بر اساس درجات نبوت و مقام‌های معنوی آنان قبض و بسط خواهد یافت. توضیح این‌که: از یک‌سو؛ ولایت از ریشه ...
  • آیا روزه برای مریضی که روزه برایش ضرر دارد واجب است ؟
    28215 Laws and Jurisprudence 1387/03/30
    بر طبق فتوای مراجع تقلید و علمای اسلام، روزه گرفتن بر مریضی که روزه برای او ضرر قابل توجهى‏ دارد واجب نیست.[1] قرآن در این باره می فرماید: "هر کس از شما بیمار یا مسافر باشد تعدادى از روزهاى دیگر را (روزه بدارد)"[2]. اما باید توجه داشت که ...
  • زندگی‌نامه حجیر بن جندب که روز عاشورا در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید، را بیان نمایید.
    2885 تاريخ بزرگان 1399/06/17
    در برخی منابع کهن که نام شهدای کربلا را ذکر می‌کند از شهیدی به نام حجیر بن جندب یاد می‌کند که روز عاشورا در راه مکتب امام حسین(ع) به شهادت رسید.[1] اما جز این گزارش مختصر، نام وی در دیگر کتاب‌های تاریخی و ...
  • چرا امر به معروف و نهی از منکر واجب شده تا همه خود را موظف بدانند به اجبار مرا به راه راست هدایت کنند؟
    5048 امر به معروف و نهی از منکر 1391/09/08
    بیشترین توصیه‌ای که در مورد امر به معروف و نهی از منکر شده، ناظر به روابط دوستانه‌ای است که میان مؤمنان برای ارتقای معنوی‌شان برقرار است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ ...
  • حروف مشبهة بالفعل چه ویژگی‌هایی دارند؟
    25001 لغت شناسی 1397/08/26
    بر اساس نظر مشهور ادباء، حروف مشبهة بالفعل پنج حرف بوده[1] که بر سر مبتدا و خبر وارد می‌شوند. این حروف عبارت‌اند از: إنَّ، أنَّ، لیت، لکنَّ، لعلَّ. عمل اصلی این حروف، منصوب نمودن مبتدا به عنوان «اسم» و مرفوع نمودن خبر به عنوان ...
  • کیفیت تشریع حجاب در اسلام چگونه بوده است؟
    20971 Laws and Jurisprudence 1389/10/22
    قبل از اسلام زنان براى حضور در اجتماع از پوشش مناسبی برخوردار نبودند. اسلام با ظهور خود، تکلیف این مسئله را معلوم کرد. احکام و محدوده حجاب زنان در آیات سوره های" احزاب" و "نور"  مطرح شده است. دستوراتی که در خصوص زنان در آیات سوره نور آمده ...

پربازدیدترین ها