جستجوی پیشرفته
بازدید
15014
آخرین بروزرسانی: 1393/08/21
خلاصه پرسش
این‌که در زمان امام زمان(عج) عقل انسان‌ها کامل می‌‌شود، تبعیضی در حق انسان‌‌های زمان غیبت که از این موهبت محروم‌اند، نیست؟!
پرسش
در زمان ظهور؛ امام زمان(عج) بر سر انسان‌‌ها دست می‌‌کشند و عقل آنها کامل می‌شود، اما انسان‌هایی که در زمان غیبت به سر می‌برند از این موهبت محروم‌اند، آیا این تبعیض نیست؟!
پاسخ اجمالی
ظهور و حضور امام زمان(عج) برای مردم و حتی دیگر موجودات، آثار و برکات فراوانی دارد که در روایات مختلف به برخی از آنها اشاره شده است. یکی از این روایات، روایتی است که از امام باقر(ع) چنین نقل شده است:
«إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ اللَّهُ یَدَهُ عَلَى رُءُوسِ الْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ وَ کَمَلَتْ بِهِ أَحْلَامُهُم‏»؛[1] وقتی قائم ما قیام کند، خداوند، دست او را بر سر بندگان قرار می‌دهد و از این طریق عقل آنان را جمع می‌کند و عقل‌هایشان به کمال می‌رسد.
یا طبق برخی روایات؛ اخلاقشان را کامل می‌کند.[2]
شرح روایت:
1. «وَضَعَ اللَّهُ یَدَهُ عَلَى رُءُوسِ الْعِبَادِ»: ضمیر «هاء» در «یده» هم می‌تواند به «قائم» برگردد و هم به «الله». اما درباره قرار دادن دست بر سر بندگان، باید گفت: این عبارت، معنای کنایی دارد؛ یعنی به این شکل نیست که واقعاً امام مهدی(عج)، دست خود را روی سر مردم می‌گذارد، بلکه دست قدرت یا مهربانی یا نعمت یا ولایت خود را بر سر بندگان قرار می‌دهد؛ و دست قدرت و عطوفت او همان دست قدرت و مهربانی خدای تعالی است.
2. «فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ»: در این بخش از روایت نیز، با توجه به مرجع ضمیر «بها»، دو احتمال وجود دارد؛ یا ضمیر به «یدها» برگردد یا به «رؤوس»؛ که در این صورت، «بـ» به معنای «فی» خواهد بود. این معنا با این سخن بزرگان بیشتر تناسب دارد که گفته‌اند: «عقل، گوهری نورانی است که خدای متعال آن‌را در مغز قرار داده و نور آن‌را در قلب گنجانده که مسائل غیبی را از طریق واسطه‌ها و محسوسات را با مشاهده، درک می‌کند». به هر ترتیب، خداوند از این طریق، عقل بندگان را کامل می‌کند؛ یعنی مردم به حدی از بلوغ عقلی می‌رسند که از اختلاف و تشتت دست برمی‌دارند و بر تبعیت از دین حق با هم، همراه می‌شوند.
3. «کَمَلَتْ بِهِ أَحْلَامُهُم»: احلام نیز به معنای عقل‌هاست و مفرد آن «حِلم». منظور از کامل شدن عقل این است که عقل، در تک تک افراد به گونه‌ای کامل می‌شود که قوت شهوانیه و غضبیه تحت سلطه آن قرار می‌گیرد و در جوهر بدن توازن بر قرار می‌شود.[3]
از این روایت، تفسیری عرفانی نیز بیان شده است: منظور از دست، فرشته‌ای است که موکّل قلب است و واسطه عطاهای الهی و فیوضات ربانی بر قلب است. و منظور از «سر بندگان»، نفس ناطقه و علق هیولانی آنها است. و مقصود از «جمع عقول»، این است که خداوند به واسطه همان فرشته قدسی، عقل بندگان را از معارف و الهامات، کامل می‌کند؛ چرا که عقل انسان در ابتدای آفرینش، در طبایع بدن و در حواس آن منتشر است و علاقه‌مند به آرزوها و شهوات نفسانی است و در زندان آرزوها محبوس است. حال اگر توفیق الهی شاملش شود، و متوجه شود که عالم دیگری غیر از این عالم دنیا وجود دارد، نسبت به خود معرفت پیدا خواهد کرد و از طریق کسب علم و حال، عقلش را کامل خواهد کرد و در نتیجه، به سراغ کمال خود خواهد رفت و به معدن اصلی خود برگشته و از مقام تکثر به مقام جمع خواهد رسید. باید توجه داشت که نفس انسان‌ها از زمان خلقت بشر در لطافت و پذیرش و داشتن استعداد، سیر صعودی داشته است.[4]
همچنین ممکن است – علاوه بر آنچه گفته شد - که منظور این روایت چنین باشد که آن‌حضرت، بدون استفاده از معجزه، دانش‌های پراکنده را جمع‌آوری و مدیریت می‌کند. آنچه امروزه به عنوان «مدیریت دانش» از آن یاد می‌شود. طبیعتاً با پیشرفت‌های علمی، دانش بشر روز به روز بیشتر می‌شود و توانایی دسترسی به دانش را در امروز با 50 سال قبل نمی‌توانیم مقایسه کنیم و این بی‌عدالتی نیست، لذا ایشان با استفاده بهینه از همین دست یافته‌های بشری، دانش‌های پراکنده را جمع‌آوری کرده تا مردم بتوانند به رشد بیشتری دست یابند و این به هیچ وجه خلاف عدالت نبوده بلکه نشان از مدیریت صحیح دارد.
با توجه به این توضیح و نیز آنچه که مرحوم ملا صدرا به آن اشاره کرده(سیر صعودی نفس انسان‌ها)، می‌توان گفت: این اتفاق، نتیجه طبیعی سیر تکامل عقل انسان‌ها است و تحقق آن برای دیگران، میسر نبوده است. بنابر این، نمی‌توان آن‌را منافی با عدالت خدا دانست؛ چرا که زمینه تحقق آن در افرادی که قبل از ظهور امام زمان(ع) زندگی می‌کردند، وجود نداشته است.
با این حال، در صورتی که این تفسیر را هم نپذیریم، با مراجعه به قاعده «تکلیف به وسع افراد»[5] می‌توان مخالف بودن این کار با عدالت خدا را رد کرد؛ یعنی با توجه به این‌که انتظار خداوند از افراد، به اندازه وسع و توانایی آنان است، از کسانی که چنین موهبتی شاملشان نشده، توقع و انتظار کمتری دارد؛ و در مقابل، از کسانی که چنین موهبتی شاملشان شده است، توقّع بیشتری خواهد داشت.
 

[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 1، ص 25، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[2]. «وَ أَکْمَلَ بِهَا أَخْلَاقَهُم‏»؛ قطب الدین راوندی، سعید بن عبد اللّٰه، الخرائج و الجرائح، ج 2، ص 840، قم، مؤسسه امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه)، چاپ اول، 1409ق.
[3]. سروی مازندرانی، محمد صالح بن احمد، شرح الکافی(الاصول و الروضة)، ج 1، ص 399، تهران، ‌المکتبة الإسلامیة، چاپ اول، 1382ق.
[4]. صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، شرح اصول الکافی، ج 1، ص 565 - 566، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول، 1383ش.
[5]. «لا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها»؛ بقره، 286.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا خداوند روح انسان را از قسمت پا به سمت حلقوم قبض می‌‌کند؟
    20174 درایه الحدیث 1391/08/14
    ۱. این‌که روح از پایین یعنی از قسمت پا به سمت بالا از بدن انسان خارج می‌شود، در قرآن کریم نیز به آن اشاره شده است؛ مانند: «فَلَوْ لا إِذا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ»[1] یعنى جان هنگامی که به حلقوم و گلو رسید و نزدیک ...
  • آیا پیامبر(ص) و امامان(ع) هم شب قدر برایشان مشخص نبود؟
    18558 درایه الحدیث 1392/05/09
    بنابر تحقیق و جست‌وجو؛ سخنی از پیامبر اسلام(ص) نقل نشده است که فرموده باشند از شب قدر اطلاعی ندارند؛ زیرا پیامبر اسلام(ص) و امامان(ع) تا حدودی علم گذشته و آینده نزدشان است،[1] اما بنابر مصالحی در برخی از موارد، همه جزئیات یک حقیقت و ...
  • آیا خون آمدن عضوی از بدن هنگام غسل، غسل را باطل می کند؟
    68943 Laws and Jurisprudence 1389/11/02
    پاسخ حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این شرح است:خیر. فقط باید در حین غسل، بدن نجس باقی نمانده و بر همه جای پوست بدن، آب برسد. پس اگر با فشار دادن عمل خون ریزی برای لحظه ای خون متوقف شود و غسل انجام پذیرد، غسل ...
  • چرا خداوند به مسلمانان توصیه می‌کند که به خدایان دروغین کفار و مشرکان ناسزا نگویند؟
    19452 تفسیر 1396/12/19
    خداوند در قرآن کریم به مسلمانان توصیه می‌کند تا به بت‌ها و خدایان دروغین کفار و مشرکان ناسزا نگویند، به این دلیل که بعد از این ناسزاگویی، کافران نیز واکنش نشان داده و به خدا ناسزا می‌گفتند؛ از این‌رو پروردگار در آن موقعیت زمانی و مکانی، مسلمانان را ...
  • آیا ولایت پیامبران(ع) با هم فرق داشت؟
    8732 نبوت عامه 1396/02/10
    با توجه به این‌که از یک‌سو «ولایت» دارای معانی و درجات مختلفی می‌باشد، و از سوی دیگر «نبوت» نیز دارای درجات و مقامات است؛ لذا دامنه‌ی ولایت انبیا(ع) بر اساس درجات نبوت و مقام‌های معنوی آنان قبض و بسط خواهد یافت. توضیح این‌که: از یک‌سو؛ ولایت از ریشه ...
  • آیا روزه برای مریضی که روزه برایش ضرر دارد واجب است ؟
    28215 Laws and Jurisprudence 1387/03/30
    بر طبق فتوای مراجع تقلید و علمای اسلام، روزه گرفتن بر مریضی که روزه برای او ضرر قابل توجهى‏ دارد واجب نیست.[1] قرآن در این باره می فرماید: "هر کس از شما بیمار یا مسافر باشد تعدادى از روزهاى دیگر را (روزه بدارد)"[2]. اما باید توجه داشت که ...
  • زندگی‌نامه حجیر بن جندب که روز عاشورا در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید، را بیان نمایید.
    2885 تاريخ بزرگان 1399/06/17
    در برخی منابع کهن که نام شهدای کربلا را ذکر می‌کند از شهیدی به نام حجیر بن جندب یاد می‌کند که روز عاشورا در راه مکتب امام حسین(ع) به شهادت رسید.[1] اما جز این گزارش مختصر، نام وی در دیگر کتاب‌های تاریخی و ...
  • چرا امر به معروف و نهی از منکر واجب شده تا همه خود را موظف بدانند به اجبار مرا به راه راست هدایت کنند؟
    5048 امر به معروف و نهی از منکر 1391/09/08
    بیشترین توصیه‌ای که در مورد امر به معروف و نهی از منکر شده، ناظر به روابط دوستانه‌ای است که میان مؤمنان برای ارتقای معنوی‌شان برقرار است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ ...
  • حروف مشبهة بالفعل چه ویژگی‌هایی دارند؟
    25001 لغت شناسی 1397/08/26
    بر اساس نظر مشهور ادباء، حروف مشبهة بالفعل پنج حرف بوده[1] که بر سر مبتدا و خبر وارد می‌شوند. این حروف عبارت‌اند از: إنَّ، أنَّ، لیت، لکنَّ، لعلَّ. عمل اصلی این حروف، منصوب نمودن مبتدا به عنوان «اسم» و مرفوع نمودن خبر به عنوان ...
  • کیفیت تشریع حجاب در اسلام چگونه بوده است؟
    20971 Laws and Jurisprudence 1389/10/22
    قبل از اسلام زنان براى حضور در اجتماع از پوشش مناسبی برخوردار نبودند. اسلام با ظهور خود، تکلیف این مسئله را معلوم کرد. احکام و محدوده حجاب زنان در آیات سوره های" احزاب" و "نور"  مطرح شده است. دستوراتی که در خصوص زنان در آیات سوره نور آمده ...

پربازدیدترین ها