جستجوی پیشرفته
بازدید
19189
آخرین بروزرسانی: 1393/11/01
خلاصه پرسش
چرا امام علی(ع) در خطاب به یارانش،‌ به گونه‌ای از شجاعت صحبت می‌کند که ذاتی بودن شجاعت از آن استفاده می‌شود؟
پرسش
با توجه به آنچه که در خطبه 123 نهج البلاغه گفته شده؛ «اگر هرکدام از شما که در میدان نبرد با دشمن، در خود شجاعت و دلاوری احساس کرد و برادرش را سست و ترسو یافت به شکرانه این برتری از او دفاع کند، آن‌گونه که از خود دفاع می‌کند؛ زیرا اگر خدا بخواهد، او را چون شما شجاع و دلاور می‌کند»، این سؤال برایم پیش آمده که با توجه به مباحث علم اخلاق؛ شجاعت، یک فضیلت اخلاقی است که انسان باید برای دست‌یابی به آن تلاش کند ولی در این‌جا این طور برداشت می‌شود که این صفت را خدا به انسان می‌دهد و عملاً خواست خداست که انسان ترسو و یا شجاع می‌شود و خود انسان هیچ کاره است؟
پاسخ اجمالی
شجاعت، از جمله صفات نیک و ارزشمند است که هر انسانی به داشتن آن می‌بالد و در روایات،‌ یکی از صفات انبیاء شمرده شده است.[1] امام علی(ع) در یکی از خطبه‌ها درباره شجاعت به سپاهیانش چنین می‌فرماید:
«هر مردى از شما به وقت رویارویى با دشمن در خود قوّت قلب حس می‌کند، و در یکى از برادرانش سستى و ترس می‌بیند، به خاطر این فضیلت شجاعتى که به او عنایت شده آنچنان که از خود دفاع می‌کند از برادرش دفاع کند، چه این‌که اگر خدا می‌خواست او را هم مانند وى قرار می‌داد».[2]
برای پاسخ، باید به  این نکات توجه داشت:
1. شجاعت از دو عامل بهره می‌بَرَد؛ یک عامل، ذاتی و دیگری اکتسابی است؛ دلاوری و شجاعت فضیلتی در درون انسان است که خداوند آن‌را در ذات برخی از انسان‌ها قرار داده است. بخش دیگری از شجاعت به تلاش و پرورش فکری و جسمی انسان بر می‌گردد. بنابراین، می‌توان امور اکتسابی؛ اعم از تلاش، تفکر، غیرت و ... را در شجاعت تأثیرگذار دانست. به‌علاوه؛ انسان‌ها با بالا بردن توان جسمی خود می‌توانند، نترس بودن و دلاوری را در خود پرورش دهند و همچنین با تلاش و تمرین، روح و روان خود را بر انجام امور و نترس بودن، سازگار نمایند.
2. در کنار همه اینها باید توجه داشت که شجاعت در بسیاری از مواقع، از ایمان سرچشمه می‌گیرد و ایمان است که شجاعت را برای فرد به وجود می‌آورد. در بحث ایمان، هم عوامل اکتسابی وجود دارد و هم عوامل ذاتی و توفیقات الهی. بسیاری از افراد باایمان وجود دارند که به لحاظ جسمی چندان قدرت‌مند نیستند، ولی بسیار شجاعانه و دلیرانه می‌جنگند و یقیناً این ایمان، در عین نقش داشتن عملکرد انسان‌ها بر تحصیل آن، توفیقی از طرف خداوند است؛ لذا امام(ع) در ادامه همین کلام مورد بحث، سعی می‌کند اعتقاد و ایمان افراد خود را بالاتر برده و به وسیله مستحکم کردن ایمان در آنها، شجاعت و دلاوری را در آنها نهادینه کند: «همانا مرگ به سرعت در جستجوى شماست، آنها که در نبرد مقاومت دارند [و ثابت قدم هستند]، و آنها که فرار می‌کنند، هیچ‌کدام را از چنگال مرگ رهایى نیست‏. گرامی‌ترین مرگ‌ها شهادت است. قسم به آن‌که جان فرزند ابوطالب در اختیار او است هزار ضربه شمشیر بر من آسان‌تر است تا مرگ در بستر در غیر طاعت خدا».[3]
بنابر این، شجاعت در عین دخالت امور ذاتی در آن می‌تواند به وسیله اکتساب نیز به دست آید. همچنین در جهاد، شجاعت‌ها عموماً سرچشمه‌ای دینی دارند که از ایمان سرچشمه می‌گیرد و در ایمان نیز اکتساب و توفیق دخیل هستند. اما در اینکه چرا امام علی(ع)، شجاعت را عنایت الهی دانسته، به این جهت است؛ هر چیزی در این دنیا از سوی خداوند به انسان می‌رسد؛ امور ذاتی مستقیم از خداوند به انسان می‌رسد و می‌توان آن‌را لطف الهی حساب کرد و همچنین امور اکتسابی نیز با توفیق الهی به دست می‌آید و این خداوند است که در ازای تلاش انسان، توفیق را به او می‌دهد. در نتیجه، هر دو صورت از خداوند سرچشمه می‌گیرد.
 

[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 6، ص 550،‌ تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[2]. شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، خطبه 123، ص 179 - 180،‌ قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[3]. ‌نهج البلاغة، ص 180.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا شیعیان معتقدند که خداوند توسط جبرئیل به امام علی وحی نازل کرد، ولی اشتباهاً به پیامبر اکرم رسیده؟
    14304 شیعه آماج تهمتها 1388/12/19
    در پاسخ به این پرسش، توجه به نکاتی ضروری به نظر می رسد. الف. مهم ترین چیزی که برای یک محقق فرق و مذاهب لازم است این است که نخست از ...
  • قطب، اوتاد، ابدال، نجباء و صلحاء چه کسانی هستند؟
    54384 انسان کامل 1394/12/27
    عناوین نامبرده شده(قطب، اوتاد، ابدال، نجباء و صلحاء) از اصطلاحاتی است که در برخی کتاب‌های عرفانی آمده است و اشاره به مقاماتی دارد که اهل عرفان در مورد اهل سیر و سلوک و عرفان عملی بر می‌شمارند. اصرار و تأکید بر روی این اصطلاحات هر چند در کتاب‌های ...
  • آیا ارزش معنوی صدقه، متناسب با توانایی مالی فرد سنجیده می‌شود؟
    12575 انفاق و قرض الحسنه 1393/08/22
    در ارزش‌گذاری یک عمل، عوامل بسیاری دخالت دارند؛ مانند اخلاص، کمیت، سختی عمل و... بنابر این اگرچه کمیت و مقدار عمل نیز در ارزش‌گذاری اعمال دخالت دارد، امّا بدون شک میزان و ارزش واقعی بر اساس اخلاص و پاکی خود عمل است. خداوند می‌فرماید: آن‌کس که مرگ و ...
  • در صورتی که چند نفر به زنا کردن مردی شهادت داده و پس از اجرای حکم از شهادت خود برگردند دیه فرد معدوم بر عهده کیست؟
    9117 Laws and Jurisprudence 1388/08/10
    سؤال شما به دفاتر مراجع ارسال گردید و تا این لحظه پاسخ های زیر دریافت گردید:دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):باید دیه کامله در میان چهار نفر تقسیم شود و به صاحبان خون داده شود.دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی):این ...
  • آیا در روایات توصیه شد که بدن خود را با روغن‌های گیاهی ماساژ دهیم؟
    3012 حدیث 1402/06/20
     چرب‌کردن بدن با روغن‌های گیاهی، و مالش و یا ماساژ بدن با آنها، روشی است که از گذشته‌های دور در میان بسیاری از جوامع یکی از روش‌های درمان و یا کاهش‌دهنده بیماری‌ها مورد استفاده قرار گرفته و برخی موارد آن امروزه نیز در پزشکی نوین مورد تأیید قرار گرفته است.در ...
  • معنای «رجب» چیست؟
    39644 دیگر موارد 1397/03/19
    «رجب»؛ نام نهمین ماه از ماه‌های قمری است. بر اساس آنچه در کتب لغوی آمده، این ریشه در موارد «بزرگ‌داشت چیزی از روی هیبت آن» مورد استفاده قرار می‌گیرد. و این ماه را نیز از آن رو رجب نامیده‌اند که در دوران جاهلیت، آن‌را بزرگ شمرده و جنگ ...
  • تفسیر آیات 97 تا 99 سوره نساء چیست؟
    15089 تفسیر 1391/12/07
    در شأن نزول آيه 97 سوره نساء،[1] مفسران گفته‌‏اند؛ عده‌ای از مسلمانان كه به ظاهر شهادتين گفته بودند، با وجود این‌که قدرت داشتند از مكه به مدينه هجرت كنند، اما مهاجرت نكردند! زمانی كه رؤساى قريش به طرف بدر براى جنگ با مسلمانان می‌آمدند ...
  • نقش خانواده در گسترش آسیب‌‌های اجتماعی چگونه است؟
    18639 روش شناسی 1392/02/29
    خانواده، کوچک‌ترین نهاد اجتماعى است که اساس و زیرساخت واحدهاى بزرگ‌تر به شمار می‌رود. میزان موفقیت و سهمى که افراد براى ایفاى نقش در واحدهاى بزرگ اجتماعى ایفا می‌کنند بستگى تام به نحوه رشد و تربیت و شکوفایى‏استعدادهاى آنها در کانون مقدس خانواده دارد. خانواده در مسیر ...
  • آیا خلاف قانون کشور عمل کردن مشکل شرعی دارد؟
    28822 رعایت مقررات و قوانین 1391/12/10
    تخلف از قوانین و مقررات نظام اسلامی جائز نیست اما در فرض مثال، چنانچه شرایط معامله رعایت گردد معامله باطل نیست (یعنی فروشنده مالک پول شده و خریدار هم صاحب آن جنس می‌شود)، اما کسی که اقدام به این عمل می‌کند، مرتکب گناه شده است.ضمائم:پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به ...
  • معنای شعایر اسلامی چیست؟ و شعایر اسلامی از دیدگاه قرآن چگونه است؟
    39427 تفسیر 1389/12/26
    شعایر اسلامی، مکان ها و نشان هایی می باشند که خدا آنها را برای عبادت قرار داده و انسان را به یاد خدا می اندازد. برای نمونه، صفا و مروه در قرآن کریم، دو مکان و علامت برای عبادتند که در مراسم حج خدا در آن ...

پربازدیدترین ها