لطفا صبرکنید
بازدید
23540
23540
آخرین بروزرسانی:
1394/05/16
کد سایت
fa59678
کد بایگانی
73347
نمایه
دلیل رجوع ضمیر مؤنث به کلمه «نفس» در آیه 27 سوره فجر
طبقه بندی موضوعی
صرف و نحو
اصطلاحات
نفس ، روح
گروه بندی اصطلاحات
سرفصلهای قرآنی
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
چرا در آیه «یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ» و نیز سه آیه بعد از آن، کلماتی که با «نفس» مرتبطند، تماماً مؤنثاند؟
پرسش
چرا در آیه 27 سوره فجر «یا ایتها النفس المطمئنه»، (جان آرام یافته) را با ضمیر مونث بیان میکند؟
پاسخ اجمالی
«یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ؛ ارْجِعی إِلى رَبِّکِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً؛ فَادْخُلی فی عِبادی؛وَ ادْخُلی جَنَّتی».[1]
همانگونه که در پرسش مطرح شد، تمام کلمات مرتبط با واژگان «نفس»، کلماتی مؤنثاند.
«أیتها»، «المطمئنة»، «ارجعی»، «ربّکِ»، «راضیة»، «مرضیة»، «فادخلی» و «ادخلی».
دلیل برخورد با واژههایی چون «نفس» به عنوان یک عنصر مؤنث به این دلیل است که چنین واژههایی، مؤنث مجازی میباشند که معیارهایی نیز برای شناسایی آنها وجود دارد؛ به عنوان نمونه، مصغر واژگان «نفس» کلمه مؤنث «نُفَیسه» است که نشانگر مؤنث بودن کلمه اصلی نیز خواهد بود زیرا علمای علم ادب گفتهاند: «ان التصغیر یردّ الأشیاء إلى أصولها»؛[2] تصغیر بستن، سبب بازگشت چیزهایی که تصغیر بسته شدهاند به اصلشان میشود؛ از اینرو با تصغیربستن کلماتی که مؤنث هستند ولی در لفظ دارای تاء تأنیث نیستند، تاء ظاهر میشود؛ مانند هند که هنگام تصغیر میشود «هُنَیدَة» و یا مانند «قوس» که میشود «قُوَیسَة».[3]
بنابراین؛ چون «نفس» مؤنث مجازی است، ضمیری که به آن برگشت میکند و نیز بدل، صفت، حال و ... ، همگی باید برای مطابقت با آن باید مؤنث آورده شوند، چنانچه در این آیه نیز «المطمئنة» که صفت برای نفس است و همچنین ضمیر در «ارجعی» که به نفس رجوع میکند و «راضیة مرضیة» که حال برای آن میباشند مؤنث آورده شدهاند.
همانگونه که در پرسش مطرح شد، تمام کلمات مرتبط با واژگان «نفس»، کلماتی مؤنثاند.
«أیتها»، «المطمئنة»، «ارجعی»، «ربّکِ»، «راضیة»، «مرضیة»، «فادخلی» و «ادخلی».
دلیل برخورد با واژههایی چون «نفس» به عنوان یک عنصر مؤنث به این دلیل است که چنین واژههایی، مؤنث مجازی میباشند که معیارهایی نیز برای شناسایی آنها وجود دارد؛ به عنوان نمونه، مصغر واژگان «نفس» کلمه مؤنث «نُفَیسه» است که نشانگر مؤنث بودن کلمه اصلی نیز خواهد بود زیرا علمای علم ادب گفتهاند: «ان التصغیر یردّ الأشیاء إلى أصولها»؛[2] تصغیر بستن، سبب بازگشت چیزهایی که تصغیر بسته شدهاند به اصلشان میشود؛ از اینرو با تصغیربستن کلماتی که مؤنث هستند ولی در لفظ دارای تاء تأنیث نیستند، تاء ظاهر میشود؛ مانند هند که هنگام تصغیر میشود «هُنَیدَة» و یا مانند «قوس» که میشود «قُوَیسَة».[3]
بنابراین؛ چون «نفس» مؤنث مجازی است، ضمیری که به آن برگشت میکند و نیز بدل، صفت، حال و ... ، همگی باید برای مطابقت با آن باید مؤنث آورده شوند، چنانچه در این آیه نیز «المطمئنة» که صفت برای نفس است و همچنین ضمیر در «ارجعی» که به نفس رجوع میکند و «راضیة مرضیة» که حال برای آن میباشند مؤنث آورده شدهاند.
[1]. «تو اى روح آرامیافته! به سوى پروردگارت بازگرد، در حالىکه هم تو از او خشنودى و هم او از تو خشنود است. پس داخل بندگانم شوید و داخل بهشتم!». فجر، 27 و 28.
[2]. ناظر الجیش، محمد بن یوسف، شرح التسهیل المسمى تمهید القواعد بشرح تسهیل الفوائد، ج 10، ص 4860، قاهره، مصر، دار السلام، چاپ اول، بیتا؛ مدنى، علیخان بن احمد، الحدائق الندیة فی شرح الفوائد الصمدیة، محقق، مصحح، سجادى، ابو الفضل، ص 28، قم، ذوی القربى، چاپ اول، بیتا.
[3]. سیوطى، عبد الرحمن بن ابى بکر، الأشباه و النظائر فی النحو، ج 1، ص 106، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم، بیتا.
نظرات