اصطلاح «سدرة المنتهی» یک‌بار در قرآن کریم آمده است: «عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى‏».[1]

«سدرة» بر وزن «حرفة» مطابق آنچه بیشتر مفسران گفته‌‏اند؛ درختى است پربرگ و پرسایه، و تعبیر به «سِدْرَةِ الْمُنْتَهى»" اشاره به درخت پربرگ و پرسایه‌‏اى است که در اوج آسمان‌ها(آسمان هفتم)، در منتهی‌الیه عروج فرشتگان، ارواح شهدا، علوم پیامبران(ع)، و اعمال انسان‌ها قرار گرفته است. جایى که ملائکه پروردگار از آن فراتر نمی‌روند، و جبرئیل نیز در سفر معراج به هنگامى که به آن رسید متوقف شد.[2]

در مورد سدرة المنتهى هرچند در قرآن کریم توضیحى نیامده است، ولى در اخبار و روایات اسلامى توصیف‌هاى گوناگونى پیرامون آن آمده است؛ مانند این‌که:

سدرة المنتهى همان درخت معروف(طوبى) است. و یا این‌که «سدره» درخت نبوّت است.^[3]

همه‌ی این اقوال بیانگر این واقعیت است که انتخاب این تعبیر نوعی تشبیه، و به جهت تنگى و کوتاهى لغات ما از بیان این‌گونه واقعیات بزرگ است.

در حدیثى از پیامبر اسلام(ص) نقل شده است: «رایت على کل ورقة من اوراقها ملکا قائما یسبح اللَّه تعالى»؛^[4]  من بر هر یک از برگ‌هاى آن فرشته‌‏اى دیدم که ایستاده بود و خداوند را تسبیح می‌کرد.

در حدیث دیگر امام صادق‌(ع) از رسول خدا(ص) نقل فرمود: «انتهیت الى سدرة المنتهى، و اذا الورقة منها تظل امة من الامم»؛ من به سدرة المنتهى رسیدم و دیدم در سایه‌ی هر برگى از آن امتى قرار گرفته‌‏اند.[5]

این تعبیرات نشان می‌دهد که هرگز منظور درختى شبیه آنچه در زمین می‌‏بینیم نبوده، بلکه اشاره به سایبان عظیمى است در جوار قرب رحمت حق که فرشتگان بر برگ‌هاى آن تسبیح می‌‏کنند و امت‌هایى از نیکان و پاکان در سایه‌ی آن قرار دارند.[6]

صاحب تفسیر المیزان نیز درباره‌ی سدرة المنتهی می‌گوید:

این‌که این درخت سدره چه درختى است؟ در کلام خداى تعالى چیزى که آن‌را تفسیر کرده باشد نیافتیم، و ظاهرا بناى خداى تعالى در این‌جا بر این است که به طور مبهم و با اشاره سخن بگوید. مؤید این معنا جملۀ: «إِذْ یَغْشَى السِّدْرَةَ ما یَغْشى» است که در آن سخن از مستورى رفته است. در روایات هم تفسیر به درختى شده است که فوق آسمان هفتم قرار دارد، و اعمال بندگان خدا تا آن‌جا بالا مى‏رود. [7]

[1]. نجم، 14.

[2]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج 9، ص 265، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏22، ص 497، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ اول، 1374ش.

[3]. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏9، ص 265.

[4]. همان.

[5]. عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تحقیق، رسولی محلاتی، سید هاشم، ج 5، ص 155، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1415ق.

[6]. تفسیر نمونه، ج ‏22، ص 498.

[7]. طباطبائی، سید محمد حسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏19، ص 31، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، 1417ق.