در تعداد و اسامی فرزندان امام رضا(ع) نقل‌های مختلفی وجود دارد؛ گروهی آنها را پنج پسر و یک دختر، به نام‌های محمّد، حسن، جعفر، ابراهیم، حسین و عائشه ذکر کرده‌اند.[1]

بر این اساس، در میان فرزندان امام هشتم(ع)، فرزندی به نام حسین نیز گزارش شده است.

در مورد زندگی حسین و مدت زندگی، سال وفات و مزار او اطلاعاتی در منابع کهن شیعی به گزارشی دست نیافتیم، جز آن‌که در برخی روایات از شخصی به نام «ابومحمد، حسین بن علی بن موسی بن جعفر(ع)» یاد شده است که از پدرانشان و از رسول خدا(ص) نقل کرده است: وقتی در شب معراج به آسمان‌ها رفتم، ملکی را دیدم که شباهت به امام علی(ع) داشت که وقتی ملائکه به دیدار امام(ع) مشتاق می‌شوند، به آن ملک نگاه می‏کنند.[2]

بر اساس این روایت، حسین فرزند امام رضا(ع) طفل خردسالی نبود، بلکه در سن و سالی بود که از پدرانش روایت نقل می‌کرد.

 اما اولین گزارش در زمینه‌ی مدفون‌شدن فرزند امام رضا(ع) در شهر قزوین را در کتاب تألیف‌شده توسط رافعی قزوینی از مؤلفان اهل‌سنت قرن ششم و هفتم یافتیم. وی در این کتاب ادعا کرده است امام رضا(ع) مدتی در شهر قزوین و در منزل سلیمان بن داوود غازی سکونت داشت[3] و فرزند خردسال‌شان حسین در این شهر از دنیا رفت.[4]

این مورخ، نقل‌های انحصاری دیگری نیز دارد که در منابع دیگر یافت نشده است، مانند آن‌که اویس قرنی در شهر قزوین مدفون شده است، با آن‌که گزارش‌های متواتر حاکی از شهادت اویس در جنگ صفین است!

از طرف دیگر، با توجه به ملاحظات جغرافیایی و گزارش‌های تاریخی، پذیرش این موضوع که مسیر حرکت امام رضا(ع) از شهر مدینه به سمت مرو از شهر قزوین می‌گذشت دور از ذهن به نظر می‌آید.

به همین دلیل، نمی‌توان اعتماد چندانی به گزارش مدفون‌شدن فرزند خردسال امام رضا(ع) در شهر قزوین داشت.

گفتنی است که بعد از رافعی قزوینی، مؤلفان دیگری از همین شهر در سده‌های بعد به موضوع مدفون‌شدن فرزند امام در قزوین اشاره کرده‌اند:

«به پنجم حسین بود و گاهِ پدر             به قزوین فرورفت آن نامور

میان کهنبر بود مشهدش             بر او آفرین باد و جدّ بر جدش‏».[5]

این‌که مؤلفان ساکن این شهر بیشتر به نقل این گزارش پرداخته‌اند،[6] شاید دلیل دیگری بر ضعف این نقل باشد.

با این وجود اگر در منابع دیگر به مطلب جدیدی در این زمینه دست یافتیم، این پاسخ ویرایش خواهد شد.

[1]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ‏48، ص 320، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، چاپ دوم، 1403ق؛ محدث اربلی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ج 2، ص 791، قم، نشر رضی، چاپ اول، 1421ق؛ حَمَوی‏، محمد بن اسحاق‏، أنیس المؤمنین‏، ص 203، تهران، بعثت‏، 1363ش؛ حسینی عاملی‏، سید تاج الدین، التتمة فی تواریخ الأئمة ع، ص 123، قم، بعثت، چاپ اول، 1412ق.‏  

[2]. شیخ حر عاملی، الجواهر السنیة فی الأحادیث القدسیة(کلیات حدیث قدسی)، ص 499 – 500، تهران، دهقان، چاپ سوم، 1380ش.

[3]. رافعی قزوینی، عبد الکریم بن محمد، التدوین فی أخبار قزوین‏، محقق، عطاردی قوچانی، عزیزالله، ج 3، ص 3، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون‏، چاپ اول، 1408ق.

[4]. همان، ج ‏3، ص  428.

[5]. مستوفی قزوینی، حمد الله‏، ظفرنامه قسم الاسلامیه‏، محقق، مصحح، مداینی، مهدی، باقری، پروین، شریف‌زاده‏، منصور، ج 3، ص 134، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی‏، چاپ اول، 1380ش.

[6]. محمد محسن مستوفی‏، زبده التواریخ‏، محقق، مصحح، گودرزی‏، بهروز، ص 88، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، چاپ اول، 1375ش؛ واله قزوینی اصفهانی، محمد یوسف‏، ایران در زمان شاه‏صفی و شاه‏عباس دوم‏، محقق، مصحح، نصیری، محمد رضا‏، ص 102، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی‏، چاپ دوم، 1382ش.