واژه‌ی «عقیده» از ریشه «عقد»[1] در لغت به معنای دینی است که انسان به آن اعتقاد دارد[2] و یا آن‌چیزی که انسان در دل قرار می‌دهد.[3]

اما واژه‌ی اعتقاد به معنای حکم قطعی(جازم) ذهنی که تشکیک‌پذیر است، اعتقاد به این معنا در مقابل علم قرار دارد و یا به حکم ذهنی قطعی(جازم) و یا راجح گفته می‌شود که شامل علم و ظن می‌شود، اما شامل موارد تشکیک پذیر نیست.[4]

عقیده اگرچه ریشه در لغت عربی دارد، اما این واژه به معنای ایمان در منابع گذشته وجود ندارد و اصطلاحی جدید است و عبارت «إنما الحیاة عقیدة و جهاد» به امام حسین(ع) نسبت داده می‌شود، در منابع روایی معتبر وجود ندارد.

بر این اساس، اگرچه می‌توان با توجه به معنای لغوی به ایمان نیز عقیده گفت، اما نباید به دنبال تبیین ماهیت آن از میان روایات بود.

[1]. فیومى، احمد بن محمد، المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى‏، ص 421، قم، موسسه دار الهجرة، چاپ دوم، 1414ق‏.

[2]. حمیرى، نشوان بن سعید، شمس العلوم‏، محقق، مصحح، اریانى، مطهر بن على، عبدالله، یوسف محمد، عمرى، حسین بن عبدالله‏، ج 7، ص 4662، دمشق، دار الفکر، چاپ اول، 1420ق.

[3]. زمخشرى، محمود بن عمر، مقدمة الأدب‏، ص 234، تهران، موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران‏، چاپ اول، 1386ش.

[4]. تهانوى، محمدعلى بن على‏، کشاف اصطلاحات الفنون‏، محقق، مصحح، دحروج، على‏، ج 1، ص 230، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون‏، چاپ اول، 1996م‏.