جستجوی پیشرفته
بازدید
5601
آخرین بروزرسانی: 1397/12/11
خلاصه پرسش
ملاک صحت حمل چیست؟ چگونه می‌توان وجود را بر موجودات خارجی حمل کرد؟
پرسش
همانطور که میدانید نمی‌شود هر محمولی را بر هر موضوعی حمل کرد. مثلاً نمی‌شود جامد بودن را بر رنگ آبی حمل کرد! حال سؤال این است که ملاک «صحت حمل» چیست؟ روی چه حسابی می‌توان وجود را بر موجودات خارجی حمل کنیم و بگوییم از سه حالت واجب و ممکن و ممتنع خارج نیست؟
پاسخ اجمالی
حکیمان، مبحث «حمل» را از متفرعات بحث «وحدت» میدانند و بر این باورند که یکی از عوارض وحدت، «هوهویت» و یا «این همانی» است؛ مقصودشان از «هوهویت»، اتحاد از جهتی و اختلاف از جهت دیگر است؛ نتیجه اینکه در نظر حکیمان، ملاک برای صحت حمل آن است که بین موضوع و محمول از یک جهت اتحاد و از جهت دیگر اختلاف باشد؛ به بیان دیگر هر دو امر مختلفی که از جهتی متحد باشند، اگر جهت اختلاف با جهت اتحاد قابل جمع باشد، حمل بین آن دو امر صحیح است.[1] البته حمل دارای اقسامی است مانند: حمل اولی و ذاتی و حمل شایع و صناعی و غیر آن.[2]
در مورد چگونگی حمل وجود بر موجودات، ضروری است ابتدا نگاه اجمالی به نحوه انتزاع مفهوم حمل و وجود داشته باشیم.
هر چند حکیمان مفهوم «وجود» را بدیهی میدانند، اما هیچ توضیحی در مورد نحوه انتزاع آن ارائه نمیکنند. برخی معتقدند که اولین نفری که به این موضوع پرداخته علامه طباطبائی بود.[3]
ایشان انتزاع مفهوم «حمل» و «وجود» را در یک راستا میداند؛ و در ضمن بیان چگونگی انتزاع مفهوم «وجود»، نحوه انتزاع «حمل» را نیز توضیح میدهد و میگوید نفس و ذهن، مفهوم «وجود» را از قضایای موجبه انتزاع میکند، چنانکه مفهوم «عدم» را از قضایای سالبه میگیرد. توضیح مطلب آنکه: «نفس، هنگامى که براى اوّلین مرتبه از طریق حسّ به برخى از ماهیّات برخورد کرد، آنها را دریافت مى‏کند، آنها را اخذ و در خزانه خیال نگاهدارى مى‏کند و هنگامى که مرتبه دوّم یا در آن و لحظه دوّم به بعضى دیگر از ماهیّات نائل شد و آنها را براى ذخیره کردن در خزانه خیال، اخذ مى‏کند، مى‏یابد که این دوّمى عین آن چیزى است که در دریافت اوّل و یا در آنِ اوّل، آنها را دریافته بود، به طوریکه منطبق بر آنها مى‏شود و این عمل نفس، حمل است. به این معنا که آن دو مفهوم، از لحاظ وجود، با هم متّحد هستند(حمل شایع صناعى)، سپس هنگامى که نفس، مفهوم مخزون در خزانه را به صورت مکرّر اعاده میکند (اعاده‏ بعد از اعاده)، سپس این مفاهیم اعاده شده را یک چیز قرار میدهد و این نیز، همان حکم نفس و فعل نفس است و این فعل نفس در عین حال، حکایت از خارج میکند.
این فعل، یک نسبت وجودى است (بین دو شى‏ء به نام موضوع و محمول) و نیز وجود رابط است قائم به طرفین به اعتبار نفس، سپس براى نفس این امکان وجود دارد که حکمى را که عبارت از فعلش میباشد تصوّر کند و در این تصوّر به آن نظر استقلالى انداخته، مضاف به موصوفش کند بعد از اینکه وجود رابطى داشته(و غیر مستقلّ بود)، پس وجود مفهوم را تصوّر میکند، سپس آنرا تجرید میکند، سپس وجود را مفرد بدون اضافه به شیءاى تصوّر میکند و با این عمل، انتزاع مفهوم وجود از حکم، حاصل میشود و بر مصداق خارجیاش واقع میگردد. و اگر فرض کنیم حیثیّت مفهوم وجود همان حیثیّت بودن مفهوم وجود در خارج است، پس این حیثیّت، مصادیق آن مفهوم در ذهن میباشد و براى آن افرادى نیست که مفهوم وجود در این افراد اخذ شده باشد، مثل اخذ ماهیّت در افرادش، سپس از مصادیق مفهوم وجود صفات مخصوص به این مفهوم انتزاع میشود مثل وجوب و وحدت و کثرت و قوّه و فعل و غیر اینها از مفاهیم».[4]
اما مفهوم وجوب، امکان و امتناع، از مواد قضیه هستند؛ یعنی بیان کننده رابطه بین موضوع و محمول میباشند.[5]
 
 

[1]. ر. ک: طباطبائی، سید محمد حسین، نهایة الحکمة، ص 141تا 143، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1362ش.
[2]  ر. ک: پاسخ 34220.
[3]. ر. ک: طباطبائى، محمد حسین، نهایة الحکمة، شرح، فیاضى، غلامرضا، ج4، ص 1002، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ چهارم، 1386.
[4]. ر. ک: نهایة الحکمة، ص 257؛ حقانی، حسین، شرح نهایة الحکمة، ج2، ص 404 و 405، تهران، دانشگاه الزهراء (س)، چاپ اول، 1378.
[5]. ر. ک: 25356.
 
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها