جستجوی پیشرفته
بازدید
3717
آخرین بروزرسانی: 1400/12/21
خلاصه پرسش
چه تفاوتی میان مکتب کوفی و مکتب بصری و دیگر مکاتب در تقسیم‌بندی کلمات قرآنی وجود دارد؟
پرسش
منظور از عدد کوفی و بصری چیست؟ و آیا سوره حدید 29 آیه به عدد کوفی و بصری، و 28 آیه به عدد دیگر مکتب‌ها است و 544 کلمه و 2476 حرف دارد؟
پاسخ اجمالی

قرآن کریم کتابی آسمانی است که خدا به صورت شفاهی بر پیامبر اسلام(ص) نازل کرد. حضرت محمد(ص) نیز سور و آیات قرآن را به صورت شفاهی به مسلمانان ابلاغ کرد. در این میان برخی مسلمانان اقدام به حفظ آیات و سور، و عده‌ی معدودی نیز اقدام به کتابت و نوشتن آن بر روی پوست و دیگر اشیاء کردند. از آن‌رو که فرشته وحی و پیامبر خدا معصوم بوده و مصون از خطا و اشتباه هستند، آیات قرآن بدون هیچ‌گونه کم و کاستی به مردم ابلاغ گردید؛ اما از آن‌رو که نوشتن قرآن بر عهده‌ی خود مسلمانان قرار گرفت و آنها نیز مصون از خطا نبودند، در برخی موارد و به صورت جزئی(به گونه‌‌ای منجر به تحریف قرآن نشده) خطاهایی در کتابت قرآن رخ داده است که برخی از آن به عنوان اشتباه املایی تعبیر می‌کنند.

مسئله دیگر آن است که در مورد تعیین شماره آیات قرآن و ابتدا و انتهای هر آیه، برخی معتقدند که این تقطیع و شماره‌بندی به صورت توقیفی است؛ یعنی توسط شخص پیامبر(ص) تعیین شده است؛ از این‌رو است که برخی از حروف مقطعه مانند «الم»[1] یک آیه محسوب شده و برخی دیگر از آنها مانند «طس»،[2] به عنوان آیه‌ای مستقل نبوده و بخشی از یک آیه دیگر به شمار می‌آیند. اما چرا این اختلاف در شماره آیات به وجود آمده است، برخی معتقدند که علتش آن است که پیامبر(ص) در ابتدای هر آیه از قرآن وقف می‌کرد و پس از این‌که با این توقف خود، محل آیه را به شنوندگان گوشزد می‌کرد، مجددا برای رعایت اتصال معنایی، آن‌را به صورت متصل با آیه‌ی قبل تلاوت می‌نمود؛ و این‌گونه بود که برخی گمان می‌کردند که آن دو آیه، یک آیه است.

به هر ترتیب؛ در مورد تعداد آیات به گونه‌‌ای اختلاف به وجود آمد که ابوعبدالله موصلی گفت؛ اهل مدینه، مکه، شام، بصره و کوفه، هر کدام عدد خاصی را برای تعداد آیات قرآن ذکر کرده‌‌اند و در میان خود اهل مدینه نیز اختلاف نظر وجود داشته و آنان نیز دو شماره متفاوت برای تعداد آیات قرآن ذکر نموده‌اند. در این میان گفته شده است که عدد آیات قرآنی که اهل کوفه به آن معتقدند، آن‌را از امیرالمؤمین علی بن ابی طالب، روایت کرده و به ایشان مستند کرده‌‌اند. البته این ادعایی نیست که کاملا اثبات‌شده باشد.

به هر حال در مورد تعداد آیات، این اجماع وجود دارد که دست کم شش هزار آیه در قرآن وجود دارد و اختلاف در آن است که آیا شمار آیات بیش از شش‌هزار است و اگر آری، چند آیه بیشتر است؟

برخی آیات قرآن ‌را دقیقا 6 هزار دانسته و اعداد 6204، 6214، 6219، 6225، 6236 و 6600 نیز به عنوان شماره آیات قرآن مطرح شده است.

البته در 40 سوره از سوره‌‌های قرآن، هیچ‌‌گونه اختلافی در تعداد آیات آنها وجود ندارد. این سوره‌ها عبارت‌اند از:

یوسف، حجر، نحل، فرقان، احزاب، فتح، حجرات، تغابن، ق، ذاریات، قمر، حشر، ممتحنه، صف، جمعه، منافقون، ضحی، عادیات، تحریم، ن، انسان، مرسلات، تکویر، انفطار، سبح، مطففین، بروج، غاشیه، بلد، لیل، انشراح، تین، تکاثر، همزه، فیل، فلق، تبت، کافرون، کوثر، و نصر.

در چهار سوره‌ی قصص، عنکبوت، جن و عصر نیز درباره‌ی تعداد کل آیات این سوره‌‌ها اختلافی وجود ندارد؛ اما در این زمینه که کدام عبارت آیه‌ی اول سوره است، اختلاف شده است. به عنوان مثال در سوره‌ی عنکبوت، اهل کوفه «الم»[3] را یک آیه‌ی کامل دانسته‌‌اند؛ اما اهل بصره آن‌را جزء آیه‌ی اول می‌دانند و در مقابل «مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّین‏»[4] را یک آیه‌ی مستقل، و اهل شام «وَ تَقْطَعُونَ السَّبِیل‏»[5] را یک آیه‌ی مستقل به شمار آورده‌‌اند.

در هفتاد سوره‌ی باقیمانده هم در مجموع آیات و هم در تعیین آنها اختلاف وجود دارد. به عنوان مثال اکثریت معتقدند که سوره‌ی حمد 7 آیه دارد که اهل کوفه و مکه «بسم الله» را یک آیه دانسته‌‌اند و دیگران بسم الله را بخشی از آیه‌ی اول دانسته، ولی «صِراطَ الَّذینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ»[6] را یک آیه و ادامه آن‌را یک آیه‌ی مجزا گفته‌‌اند. حسن بصری آن‌را هشت آیه دانسته(بین این دو نظر جمع کرده است) و برخی علاوه بر این، «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعینُ» را هم دو آیه دانسته و در مجموع سوره حمد را نه آیه تعیین کرده ‌است. عده‌‌ای هم معتقدند که این سوره 6 آیه دارد(بسم الله را جزء آیه اول تعیین کرده است).[7]

در نهایت باید گفت آنچه مهم است، این است که اختلاف در تعداد آیات سوره‌‌های قرآن، به معنای اختلاف در تعداد جملات و کلمات قرآن نیست که منجر به کوتاه و بلند شدن سوره و کاستی و فزونی در کل سوره شود؛ بلکه این اختلاف تنها در تعیین دقیق محل شماره آیات است. بنابر این، این اختلاف نه منجر به تحریف و تغییر در قرآن می‌شود و نه مشکل دیگری ایجاد می‌کند.


[1]. بقره، 1.

[2]. نمل، 1.

[3]. عنکبوت، 1.

[4]. عنکبوت، 65.

[5]. عنکبوت، 29.

[6]. حمد، 7.

[7]. سیوطی، جلال الدین، الاتقان فی علوم القرآن، ج 1، ص 232 – 236، بیروت، دار الکتب العربی، چاپ دوم، 1421ق.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا اگر در دهانم خونی ایجاد شود، روزه‌ام باطل می‌شود؟
    27908 خوردن و آشامیدن 1392/04/23
    چنانچه خون دهان عمداً از گلو پایین نرود، روزه باطل نمی‌شود.[1] ولی اگر خون را عمداً فرو دهد، روزه‌اش باطل است و فرقى نمی‌کند که در فرو بردن آن ضرورتی باشد یا خیر. بلى، در صورتی‌که ضرورت ایجاب کند، کفّاره ندارد.
  • دلیل روایی وحدت ولی فقیه چیست؟
    10333 System 1389/01/22
    در پاسخ باید گفت: وحدت ولی فقیه از ادله و روایات اثبات ولایت فقیه، استفاده نمی شود. این روایات تنها به ارائۀ معیارها بسنده می کند و به وحدت و یا تعدد ولی فقیه، اشاره ای ندارد، بلکه هر دو گزینۀ وحدت و تعدد ولی فقیه، می ...
  • لطفا تفسیر آیات ابتدایی سوره انشراح را بیان کنید؟
    612 تفسیر 1403/03/05
    آیات ابتدایی سوره انشراح شامل بیان برکاتی است که شامل حال پیامبر اسلام(ص) شد، و پایان آن نیز توصیه‌هایی به آن‌حضرت است.«أَ لَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ»؛آیا ما سینه‌ات را گشاده نساختیم؟منظور آیه از «شرح صدر» در این آیه، باز شدن و گستردگى سینه رسول خدا(ص) به نور ...
  • آیا نماز در کربلا مثل نماز در مکه به صورت کامل خوانده می شود؟
    84568 Laws and Jurisprudence 1390/02/19
    در ارتباط با تمام و یا شکسته ­بودن نماز در حرم امام حسین (ع) باید گفت:مسافر مى‏تواند در مسجد الحرام و مسجد پیغمبر (ص) و مسجد کوفه نمازش را تمام بخواند. ولى اگر بخواهد در جایى که اول جزء این مساجد نبوده و بعد به این مساجد اضافه ...
  • اعلام هفت تن از آیات عظام از طرف جامعه مدرسین به چه معنا است؟
    13937 Laws and Jurisprudence 1388/12/16
    از جمله شرایط مرجع تقلید این است که از نظر علمی از سایر مجتهدان زمان خود، بالاتر باشد و با وجود مجتهد اعلم، نمی­توان از مجتهد غیر اعلم تقلید کرد. و این در صورتی است که فاصله بین مجتهد اعلم و مجتهد غیر اعلم به قدری زیاد باشد که در ...
  • کلمه‌ی قلب در قرآن چند بار و در چه سوره‌هایی آمده، و معانی آن چیست؟
    82043 تفسیر 1391/11/01
    با بررسی تمام مواردی که در قرآن، مفهوم قلب و معانی مشابه آن به کار رفته است، چنین به دست می‌آید که بی‌گمان مفهوم «قلب»، در برخی آیات، در مورد قلب روحانی و معنوی، یعنی «روح و نفس» انسان استعمال شده است. اما در مورد آیات دیگری که گاه ...
  • حشر انسان هایی که خارج از زمین مثلا کره ماه فوت می کنند چگونه است؟
    15859 معاد و قیامت 1390/06/15
    در مورد حشرِ فردی که خارج از زمین بمیرد باید توجه داشت که ارض محشر تفاوتهای عمده ای با تصور ما از زمین دارد بلکه در آغاز قیامت زمین به غیر این زمین تبدیل شده و تغییر و ...
  • آیا دود کردن اسفند برای جلوگیری از چشم زخم، سند دینی دارد؟
    181331 Laws and Jurisprudence 1388/05/03
    برای درک برخی از حقایق و واقعیات، علم و عقل بشری ناتوان است. چشم زخم یکی از این پدیده­ها است که دست کم تا به امروز، عقل و علم بشری نتوانسته آن را اثبات کند هم چنان که دلیلی بر ردٌ و نفی آن ...
  • معنای اطاعت از ولی فقیه چیست؟
    12042 System 1389/06/28
    پاسخ آیت الله هادوی تهرانی به این شرح است:اگر فقیه عادل دارای کفایت، حکمی را با شرایط آن صادر کند، بر همگان حتی سایر فقهای عادل با کفایت و حتی خود شخص این فقیه، عمل به آن حکم لازم است و این امر همان اطاعت از ولی فقیه ...
  • در روایات؛ هنگام سحر و افطار قرائت کدام سوره سفارش شده است؟
    23953 حدیث 1393/04/26
    در روایتی از امام صادق(ع) به خواندن سوره قدر(انا انزلناه فی لیلة القدر) در وقت سحر و افطار سفارش شده است: «مؤمن روزه‌داری نیست که وقت سحر و افطار "انا انزلناه" را بخواند مگر آن‌که در بین آن دو وقت مانند کسی است که در راه خداوند، در ...

پربازدیدترین ها