2838
در متون دینی، عنوان «بيت المال» اصطلاحى عام است که شامل تمام درآمدهاى عمومى مسلمانان میشود كه اختیار آن در تصرّف حكومت اسلامى است. از رهگذر نگرشى فراگير به روایات، روشن میشود كه درآمدهاى بيت المال به دو گونه مصرف میشدند:
الف) مصارف عمومى با عنوان معيّن؛ مانند كمک به فقيران، ناتوانان، خانوادههاى شهدا، پرداختىِ كارگزاران بيت المال، قاضيان، لشكريان، هزينههاى آموزش و بهداشت، پرداخت بدهى وامداران، ديههاى كُشتگانِ بدون پردازنده ديه، مخارج عمرانى و ... .
ب) تقسيم مقدار افزون؛ يعنى پس از آنكه هزینه تمام فعالیتهای مرتبط با حکومت، پرداخت میشد، مقدار باقیمانده را به صورت مساوی ميان همه مسلمانان تقسيم مینمودند.
گفتنی است که از نظر اسلام، توزيع صحيح بيت المال بر دو پايه اصلى استوار است:
یکی رعايت عدالت در تقسيم بيت المال، و دیگر، دربند نكشيدن و انبار نکردن اموال و حقوق همگانى و هزينه كردن آن. البته این نه به معنای آن است که لزوما دریافتی تمام افراد و اقشار کاملا مساوی باشد و نه معنایش آن است که هیچ برنامهریزی برای موارد اضطراری انجام نشود؛ چون به هر حال ذخیرهی مقداری از بیت المال برای نیازهای ضروری و غیر پیشبینی شده، امری عقلانی و پسندیده است.