3566
استحباب در لغت به معنای دوست داشتن و برتریدادن یک چیز بر چیز دیگر است و در قرآن کریم نیز به همین معنا آمده است؛ اما در فقه، به عنوان یکی از احکام پنجگانهی تکلیفی شناخته میشود.
ملاک حكم استحبابى، مصلحتى است كه به مرحلهی لزوم و در حد عالى نرسيده تا واجب باشد و به گونهاى است كه ترک آن جايز است، اگرچه انجام آن بهتر است. بدیهی است که در صورت تصریح یا ظهور روایتی صحیح و معتبر در استحباب، یا میزان شدت و ضعف ملاکهای عمل، انجام آن عمل مستحب میگردد، اما توجه به این نکته، حایز اهمیت است که اگر روایت ضعیفی بر ثواب داشتن عملی دلالت کند، حتی اگر نتوان به جهت ضعف سند، استحباب آن عمل را اثبات کرد، میتوان به ضمیمۀ "اخبار من بلغ" گفت که خداوند به عامل این عمل، ثواب وعده داده شده در این روایت را خواهد داد.
استحباب و مستحبات دارای درجاتی است که برخی از آنها برتر از دیگری است و ثواب بیشتری دارد. طبیعی است اگر از منابع، چنین استنباط شود که درجهی مستحبی بالاتر از مستحب دیگر است، هنگام تزاحم، آن مستحبی که برتر است، اولویت خواهد داشت.
در روایات متعددی از کارهای مختلفی به عنوان نمونهای از بهترین عملهای مستحبی یاد شده است؛ مانند:
انتظار فرج، صلوات بر محمد و آل محمد(ص)، آب دادن به تشنگان، دوستی علی بن ابی طالب(ع)، شاد نمودن مؤمنان، استمرار داشتن در عمل نیک، زیارت قبر امام حسین(ع)، نماز شب، نماز اول وقت، اطعام به دیگران، و ...
البته بسته به موقعیتها، شرایط و افراد مختلف، گاهی اولویتها در انجام مستحبات میتواند متفاوت باشد.