Ətraflı axtarış
Baxanların
7468
İnternetə qoyma tarixi: 2011/09/04
Sualın xülasəsi
Allahın bəzi bəndələrini unutması anlamı nə mənadadir?
Sual
Bir çox ayələrə istinadən Allah-Taala dünya və axirətdə bəzi bəndələrini unudacaqdır. Görəsən Allah-Taalada da unutqanlıq mümkündürmü?
Qısa cavab

Allah-Taala Qurani-kərimdə dörd dəfə bəndələrin unutqanlığını özünə nisbət vermişdir. Beləki, bir ayədə deyilir: "Bugün onları unudacağıq necə ki, onlar belə bir günün gəlişini unutmuşdular". Bu və bu kimi ayələr Allahın axirətdə (hətta dünyada) bəzilərini unutmasının göstəricisidir. Sözügedən mənada unutqanlıq nə deməkdir? İslam mənbələrində mövcud əqli və vəhyani arqumentlər unutqanlığı (məxluqun halından xəbərdar olmamaq mənasında) Allahın pak və münəzzəh zatından uzaq bilirlər. Habelə, Allah-Taalanın öz kəlamında deyilib: "Yaradanın unutqan deyildir."

Məsumların (ə) kəlamlarından aydın olur ki, Allahın unutmağında məqsəd qəflət, elmsizlik, xəbərdar olmamaq deyil, çünki Allah tamam gizli və aşkar elmlərdən xəbərdardır. Bəlkə də Allahın unutmağında məqsəd ilahi rəhmətin onu haqq edənlərdən kəsilməsidir. Həzrət Əli (ə) buyurur: "Allahın unutmağı onları öz xeyrindən məhrum etməsidir." Deməli, ilahi kəlamlarda Allahın unutqanlığından, unutmasından söz gedirsə, bu bəndənin öz halına qoyulması, Allahın rəhmət əlinin başından götürülməsi mənasındadır ki, bu da bəndənin Allahı unutmasının, dünyaya məşğul olmasının nəticəsidir. Başqa ibarətlə desək, Allahın unutması ilahi yaradılış qanunları əsasında bəndənin Allahı və dini əmrləri unutmasının əks təsiridir.

Ətreaflı cavab

İbtida sualın çıxarışında istinad edilmiş ayələri bəyan edəcək, sonra əqli və nəqli (Quran və rəvayət) dəlillər əsasında məlum suala cavab verəcəyik. Qəsdimiz suala şərh vermək, sonda qaranlıq və paradoksal məqamları aradan qaldırmaqdır.

Qurani-kərimdə bir neçə ayə ilə qarşılaşırıq ki, sözügedən sualın (Allah bəzilərini unudacaq?) yaranmasına zəmin yaradır. Onlar aşağıdaklılardan ibarətdir:

1.         "Bugün onları unudacağıq necə ki, onlar belə bir günün gəlişini unutmuşdular."[1]

2.         "Və deyiləcək: "Bugün sizləri unudacağıq necə ki, sizlər bu günü görəcəyinizi unutmuşdunuz."[2]

3.         "Bizim nişanələrimizi görməməzliyə vurduğun kimi bugündə sən unudulacaqsan."[3]

4.         "Allahı unutdular və Allahda onları unutdu."[4]

Müşahidə etdiyimiz kimi yuxarıdakı ayələrdə bir qrup bəndənin Allah-Taala tərəfindən unudulması aşkar şəkildə qeyd olunmuşdur. İlk üç ayədə unutqanlığın məhşər günündə, dördüncü ayədə isə dünyada olması göstərilmişdir.

İndi ilk olaraq belə bir sual meydan gəlir ki, Allahda unutqanlıq var? Unutqanlıq (bir şeyin Allah yanında olmaması mənasında) sifətini Allaha nisbət vermək olarmı? İkincisi, əgər belədirsə, unutqanlığın keyfiyyəti, mahiyyəti haqqında nə demək olar? Unutqanlıq (bir şeyin Allah yanında olmaması mənasında) sifətini Allaha nisbət vermək olarmı?

İslam etiqadları, dini inanclar (əlbəttə sübutlar əsasında) bütün naqis (səlbiyyə) sifətləri, o cümlədən sözügedən mənada unutqanlığı Onun zatından uzaq, elm və kamal dərəcələrinə malik Allahı hər növ nöqdsanlardan pak bilirlər. Bu da etiqadi və ilahi mənbələrdə, əqli və fəlsəfi arqumentlərlə isbat olmuşdur ki, geniş şəkildə onları şərh etmək bəhsimizdən xaricdir.[5]

Qurani-kərimdə Allahı birbaşa bütün nöqsanlardan pak bilərək, buyurur: "Sənin yaradanın unutqan deyildir."[6] Başqa yerdə isə belə buyurur: "Mənim Rəbbim nə yoldan azan, nə də unudandır."[7]

Beləliklə, Quranın sözügedən ayələri Allahın unutqan olmamasına şəhadət verir. Belə bir sual yaranır ki, Allahın unutmağına dəlalət edən ayələr bəs hansı mənadadır?!

Məsumlarımızın (ə) rəvayətləri həmişə qaranlıq məqamlara aydınlıq gətirmiş, ilahi ayələri şərh və bəyan etmişdir. Burada da qaranlıq məqama aydınlıq gətirirlər. "Bugün onları unudacağıq..." ayəsinin təfsiri barəsində İmam Rzadan (ə) nəql olunan hədisdə deyilir: "Unudacağıq, yəni onları tərk edəcəyik, çünki onlar qiyaməti, bugün üçün hazırlığı tərk etmişdilər. Bizdə onları o gündə öz başlarına buraxacağıq."[8] Deməli, Allahın unutmasından məqsəd lütf və rəhmət nəzərini onların üstündən götürülməsidir.

Necə ki, həzrət Əlidə (ə) bu xüsusda buyurur: "Allahın unutmağı onları xeyirdən məhrum etməsidir."[9] Bu hikmətli üslub ədalət və unudanların məramı əsasındadır. Bəndələrin Allaha nisbəti, il boyu dərs oxumayan, dərslərə əhəmiyyət verməyən, təhsili, dərsi, məktəbi oyun meydançasına çevirən şagird kimidir. Müəllimdə belə bir şagirdi müşahidə edir və sonda onu öz halına qoyur. İmtahan günü yetişdikdə də ona kömək etməkdən, ona dəstək olmaqdan çəkinir.

Belə halda zəruri bir nöqtəyə diqqət etmək lazımdır ki, Allahın unutması və ya rəhmətini məlum bəndələrin üzərindən götürməsi, bəndələrin Onu unutmasına, dini ayinləri oyuncaq hesab etməsinə bağlıdır.[10] Yəni Allah-Taala unutmağın cəzasını unutmaqla ödəyir. Necə ki, unutqanlığın ziddi olan yada salmaq barəsində Allah-Taala buyurur: "Məni yada salın, məndə sizi yada salım."[11]

Deyilənlərə əsasən Allah-Taala Quranda unutqanlığı özünə nisbət vermiş və digər tərəfdən ağıl və Quranın şahidliyi ilə qəflətdən, agahsızlıqdan doğan unutqanlığın, mütləq kamal sahibi, heç bir zərrəcik elmindən kənar olmayan ("Alim əl-Qəni")[12] Allahdan uzaq olması sabit olur. Deməli, Allahın unutqanlığından məqsəd onun bəndələrinə diqqətsizliyi, inayət və nəzərini üzərlərindən götürməsi, rəhmət və xeyirindən məhrum etməsidir.

Ümidvarıq Quran ayələrindəki dəyərlər daim biz əliboş bəndələrə şamil olsun, bəlkə bununla da Allahın rəhmət və əfvini özümüzə cəlb edək.



[1] - "Əraf", 51

« فَالْیَوْمَ نَنْساهُمْ کَما نَسُوا لِقاءَ یَوْمِهِمْ هذا »

[2] - "Casiyə", 34

« وَ قیلَ الْیَوْمَ نَنْساکُمْ کَما نَسیتُمْ لِقاءَ یَوْمِکُمْ هذا.»

[3] - "Taha", 26

« قالَ کَذلِکَ أَتَتْکَ آیاتُنا فَنَسیتَها وَ کَذلِکَ الْیَوْمَ تُنْسى‏ »

[4] - "Tövbə", 67

« نَسُوا اللَّهَ فَنَسِیَهُم »

[5] - Bax: "Əl-qəvl əl-sədid fi şərh əl-təcrid", səh. 274 sonra, "İslam əqidələri", 15-22 fəsillər

[6] - "Məryəm", 64

« و ما کان ربک نسّیا .»

[7] - "Taha", 52

« لا یَضِلُّ رَبِّی وَ لا یَنْسى‏ »

[8] - "Nur" təfsiri, "Nur əs-səqəleyn" təfsirinə istinadən

[9] - "Nur" təfsiri, "Bürhan" təfsirinə istinadən, "Tövbə" 67

[10] - "Əraf" 51, "Casiyə" 34-35 ayələrindən çıxarış edilmişdir.

[11] - "Bəqərə", 52

« فاذکرونی اذکرکم »

[12] - "Səba", 3

« عالِمِ الْغَیْبِ لا یَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقالُ ذَرَّةٍ فِی السَّماواتِ وَ لا فِی الْأَرْضِ وَ لا أَصْغَرُ مِنْ ذلِکَ وَ ....»

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Əgər camaat namazı qılınan zaman fürada (fərdi şəkildə) namaz qılsam, camaat namazına qarşı hörmətsizlik olub-olmamasını necə təyin edə bilərəm? Hörmətsizlik sayıldığı təqdirdə fürada namaz batildirmi?
    6616 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/04/09
    Hörmətli mərcəyi-təqlidlərin cavabları aşağıdakı kimidir: Ayətullah əl-uzma Xameneinin (müddə zilluhul-ali) dəftərxanası: Cavab 1: Bunu ayırd etmək mükəlləfin (namaz qılanın) öz öhdəsinədir. Cavab 2: Sadəcə o (hörmətsizlik) namazın səhihliyinə zərər yetirmir. Ayətullah əl-uzma Sistaninin (müddə zilluhul-ali) dəftərxanası: Bu ...
  • Allah təalanın məkrinin mənası nədir?
    9559 Təfsir 2012/09/01
    Ərəb lüğətində “məkr” kimisə məqsədindən yayındırmaqdır. (istər məqsədi pis yaxud yaxşı olsun). Bu mənaya əsasən məkr hər yerdə pis deyil. Bu mənanın Allaha aid edilməsi ziyanverici planların məhv edilməsi mənasındadır. Bu fasidlər barəsində işlədildikdə isə islah proqramlarının önünü kəsmək mənasında işlədilir. Bu ayənin məqsədi “Məsihin” ...
  • Quranda, yeddi səmadan məqsəd nədir?
    8231 Təfsir 2012/06/13
    Elmi cəhətdən səma və planetlər barəsində bir çox məlumtların əldə olunmasını nəzərə alsaq, Quranda yeddi səma barəsində dəqiq bir nəzər vermək olmaz. Bu mövzuda bir çox nəzəriyyələr vardır. Bunu da yaddan çıxarmamalıyıq ki, Quran insanların tərbiyə və mənəvi hidayəti üçündür. Quranın yeddi səma və yeddin yerin ...
  • Namazda səcdə halında farsca söhbət etməyin hökmü nədir?
    5191 Namazı batil edən şeylər 2014/05/20
    1.Namazı batil edən əməllərdən biri namazda qəsdən danışmaqdır. Yəni, namaz qılan şəxs əgər namaz halinda qədsən bir cümlə, bir kəlmə və hətta, iki hərfdən ibraət bir kəlmə də dilinə gətirsə, namaz batildir. Hətta, bəziləri ehtiyat vacib[1] bilirlər ki, mənası olmayan iki hərfdən ibarət bir ...
  • Görmədiyiniz qızla söhbət etməyin iradı varmı?
    8524 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/10/11
    Müqəddəs İslam şəriəti nəzərindən qızla oğlan arasında evləndikdən qabaq olan hər cür əlaqə, (bir- başa və bir- başa olmayan hər cür əlaqə) əgər (cinsi) ləzzət qəsdi ilə ya o əlaqədə günaha düşmək qorxusu olsa, olmaz və iradı var. Amma təhsil, elm, peşə və işlə bağlı olan əlaqə, əgər ...
  • Xərçəngi yemək haramdırmı?
    27655 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/07/28
    Fəqihlərin (Allah onlardan razı olsun!) kəlamlarında suda yaşayan heyvanların ətinin halal olması üçün meyar verilmişdir. Onlar buyururlar: “Rəvayətlərdən belə əldə olunur ki, suda yaşayan heyvanların əti yeyilmir, yəni onun yeyilməsi haramdır,[1]yalnız ...
  • Bizim niyə yalnız on iki imamımız olmalıdır? Qeybdə olan imamın zamanında necə nicat tapa bilərik?
    10126 Qədim kəlam 2011/10/03
    İlahi bir məqam və mənsəb olduğuna görə, İmamı və İmamların sayını təyin etmək Allahın əlindədir. Bizim bundan xəbərdar olmağımızın yeganı yolu, Peyğəmbər (s)- in dediyi sözlərdir. Peyğəmbər (s) müxtəlif yerlərdə İmamların kimliyini və sayını bəyan etmişdir. O cümlədən sünnilərin böyük alimlərinin nəql etdiyi rəvayətdir ki, Peyğəmbər (s) buyurdu: On iki ...
  • Nəsnasın keyfiyyəti və varlığı necədir?
    6563 Hədis elmləri 2015/05/04
    Nəsnas müxtəlif formalarda təsvir olunub. Bəzi rəvayətlərə əsasən həzrəti Adəmin (ə) yaradılışından öncə olublar. Əlbəttə digər rəvayətlərə əsasən insanlardan bir dəstəsi mənəvi saflıqdan uzaq olmağa, heyvani hisslərinin güclü olmasına və bir çox günahları törətdiklərinə görə nəsnasın nümunələrindən hesab ediliblər. ...
  • İslam nəzərindən insanın xilqəti necə olmuşdur?
    7408 Qədim kəlam 2011/07/28
    Qurani-kərim insanın yaranışının əvvəli ilə əlaqədar müxtəlif təbirlər bəyan etmişdir. Bəzi ayələrdə insanın ilkin maddəsi “palçıq” deyə təqdim edilir, bəzi ayələrdə deyilir ki, “insanı sudan xəlq etdik”, digər ayələrdə də insan xilqətinin mənşəyi nütfə, bəzilərində ...
  • Habil və Qabil kim ilə evlənmişdi?
    23551 Təfsir 2011/05/17
    Tarix və rəvayət mənbələrinə əsasən, hazırkı insan nəsli nə Habildən, nə də Qabildən davam etməmişdir. Əksinə, həzrət Adəmin Şeys (Hibətullah) kimi digər övladlarından davam etmişdir. İslam alimləri arasında Adəm (əleyhis-salam)-ın övladlarının kim ilə evlənməsi ilə əlaqədar iki nəzəriyyə mövcuddur və hər bir dəstə ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164965 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    164916 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    120005 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    114167 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    111571 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    94374 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    55130 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    55000 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46529 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    46045 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...