Please Wait
7419
Ислам вәһдәт вә бирлик дини олуб бүтүн мүсәлманлары бир ҹәбһәдә гәрар вермәк истәјир. Белә бир ҹәмијјәтин ваһид бир дили олмалыдыр, чүнки, бир-бириндән фәргләнән дилләр васитәси илә әсл вәһдәт мүмкүн дејилдир. Әксәр дилшүнасларын играрына әсасән, дүнјада ән ҝениш вә дәрин мәналары өзүндә ҹәмләшдирән әрәб дилини Исламда бејнәлхалг дил кими гәбул етмәк олар.
Намазын бүтүн мүсәлманлар тәрәфиндән бир дилдә охунмасы әслиндә онларын бирлик вә вәһдәтинә рәмз вә ишарәдир. Бу әсл мүсәлманларын диҝәр әмәлләриндә дә, о ҹүмләдән, намазда гибләнин бир тәрәфә олмасы вә саир... кими әмәлләрдә дә тәҹәлли тапыр.
Һәмчинин, намазын мүәјјән бир сурәтдә вә дилдә олмасы ону мүхтәлиф тәрҹүмәләрдә сәһв вә хәталардан горумуш, инһирафчыларын хурафат гатмаг вә дәјишдирмәк имканынын гаршысыны алмыш вә бөјүк бир руһи бирлији Исламда һифз етмишдир.
Бәли, бәзи ибадәтләрин о ҹүмләдән, дуа охумағын вә саир.. әрәб дилиндә олмасы ваҹиб дејилдир. Бахмајараг ки, Мәсумлар (әлејһимуссалам) тәрәфиндән нәгл олунан мүәјјән мәтнли дуаларда елә бир дәрин маариф вә һикмәтләр вар ки, тәрҹүмәдә белә һикмәт вә мәналары ачыгламаг мүмкүн дејил вә башга тәрәфдән әдәби ҹәһәтдән вә охунушунда хүсуси бир ширинлији вә ҝөзәллији вардыр. Мәсләһәт ҝөрүлүр ки, һәмин дәрин мәналара ҝөрә белә дуалар да әрәб дилиндә охунсун.
Бу суала ајдын вә дәгиг ҹаваб вермәкдән өтрү бир нечә мүгәддимәни гејд етмәк лазымдыр;
Биринҹи мүгәддимә; Әксәр мүтәхәссисләрин нәзәринә әсасән, әрәб дили дүнјада ән зәнҝин вә ҝениш мәналары өзүндә әкс етдирмәк габилијјәтинә малик олан бир дилдир. Бу дилдә елә бир габилијјәт вар ки, ән дәрин вә һикмәтли мәналары ән ҝөзәл ифадәләрлә ачыгламаг олур вә әрәб дилинин әдәбијјаты чох ҝүҹлү бир әдәбијјатдыр.[1]
Бу ҹәһәтдән мәлум олур ки, бүтүн бәшәријјәтин һидајәт олунмасындан вә варлыг аләминин һәгигәтләринин ачыгланмасындан өтрү нәјә ҝөрә әрәб дилиндән истифадә олунмушдур. Әлбәттә, Гуран-Кәримин әрәб дилиндә назил олмасынын бундан әлавә диҝәр сәбәбләри дә вар ки, онлара бир нечә мәсәләдә ишарә едирик;
1.Ислам Әрәбистан јарымадасында заһир олуб. Бу ҹәһәтдән лазымдыр ки, илк нөвбәдә о мәнтәгәнин инсанларыны өз әтрафында бирләшдирсин. Һеч бир елм вә инкишафдан хәбәри олмајан белә бир ҹәмијјәтдә Ислам дини елә бир чеврилиш вә јениликләр јарадыр ки, бу динин тәсири диҝәр гоншу өлкәләри дә өзүнә ҹәлб едир. Демәли, Гуранын әрәб дилиндә назил олмасы тәбии бир мәсәләдир.[2] Әҝәр Гуран әрәб дилиндә назил олмасајды, бу заман суал гаршыја чыхарды ки, нәјә ҝөрә Гуран илк назил олдуғу ҹәмијјәтин дилиндә назил олмамышдыр? Һалбуки, Гураны илк охујанлар әрәб дилли идиләр.
2.Аллаһ-таала Гуран-кәримин бир чох ајәләриндә гаршы тәрәфи инандырмагдан вә өзүнүн һагг олмасыны исбат етмәсиндән өтрү ону мүбаризәјә дәвәт етмиш[3] вә белә бир китабын ҝәтирилмәсини тәләб етмишдир. Бу заман гаршы тәрәфин Гуранын дилиндән вә ганунларындан аҝаһлығы олмаса, Ислам Пејғәмбәринин (сәләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) бу иддиасына неҹә ҹаваб верәр вә өзләринин бу ишдә аҹизлијинә неҹә играр едә биләрдиләр?[4]
3. Мүхалифләрин бәһанәсинин гаршысыны алмаг, Гуранын әрәб дилиндә назил олмасынын башга бир сәбәбидир. Белә ки, Гуранын онлардан өтрү ајдын олмамасыны бәһанә едиб, гәбул етмәздиләр.[5] Һәмчинин, башга бир дәстә бәһанә ҝәтирәрдиләр ки, Ислам Пејғәмбәри (сәләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) бу Гураны гејри-әрәбдән өјрәниб, ҝәтириб.[6]
Икинҹи мүгәддимә; Ислам ҹаһани бир диндир[7] вә дүнјада ваһид бир үммәт тәшкил етмәк онун әсас принсипләриндән биридир. Неҹә ки, Ислам Пејғәмбәри (сәләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) Мәдинәдә Ислам һөкумәтини илк дәфә тәшкил едәндә мүсәлманлар арасында гардашлыг елан едир вә онлары бирлијә дәвәт едир. Бу әсл, Исламда бир чох ибадәт вә мәрасимләрдә өзүнү ачыг шәкилдә ҝөстәрир.
Һәр бир ибадәт ики гисмдән тәшкил олуб. Бир гисми ибадәтин заһири фомасына аиддир вә бәзи әмәлләрин иҹра олунмасыны тәләб едир, диҝәр бир гисми исә ибадәтин руһуна, батининә, нијјәтинә вә һәдәфинә ҝөрә бөлүнүр.
Ола биләр, бир дәстә заһирдә бир ибадәти јеринә јетирсинләр мәсәлән, һамы бир сәфдә дурсун вә ҹамаат намазы гылсын. Амма онларын арасында чох дәрин фәргләр олсун. Бири Аллаһ-тааланын әмрини јеринә јетирмәкдән өтрү сәфдә дурсун, диҝәри исә дүнјада бир сыра мадди һәдәфләринә чатмагдан өтрү бу ҹәрҝәдә гәрар тутсун.
Һәр һалда, ибадәтин руһу олса, инсанын өзүнү ислаһ етмәсинә сәбәб олур.[8] Белә ибадәтләрин сајәсиндә инсанлар тәрбијә олунуб вә али мәгсәдләринә чатырлар.
Амма Ислам дини ибадәтин заһир вә батинини елә ҝөзәл формада тәшкил етмишдир ки, бу заһири форманын сајәсиндә инсанлар тәрбијә дәрси кечирләр. Нәјә ҝөрә Исламда намаз вахты һамынын бир тәрәфә бахмасы (гиблә) ваҹибдир? Мәҝәр башга тәрәфә ибадәт етмәклә Аллаһ-таалаја јетишмәк вә тәрбијә алмаг олмаз? Јахуд, нәјә ҝөрә мүсәлманларын һамысы илдә бир дәфә бир шәһәрдә - Мәккәдә ҹәм олмалы вә мүәјјән ҝүнләрдә мүәјјән әмәлләри ејни шәкилдә вә формада јеринә јетирилмәлидирләр? Мәҝәр башга заманда вә башга мәканда о ибадәтин руһуну әлә ҝәтирмәк олмаз вә Аллаһ-таалаја јахынлашмаг олмаз? Шүбәһәсиз, Ислам истәјир ки, бүтүн мүсәлманлар бу ибадәтләрин сајәсиндә мүтләг шәкилдә бирлијә малик олуб вә бу вәһдәти мүшаһидә етмәклә иҹтимаи бирлијә чатсынлар. Мүтләг бирлик бу ибадәтләрин руһу илә вә вәһдәтин мүшаһидәси исә заһири формасы илә әлә ҝәлир.
Намаз вә диҝәр ибадәтләрин дә әрәбҹә олмасы Исламын ҹаһани вә бүтүн дүнјаны әһатә едән бир дин олмасынын нишанәләриндәндир. Чүнки, бир сәфдә гәрар тутан ҹәмијјәт, истәр-истәмәз бир дилин васитәси илә руһи бирлик вә аҝаһлыг тапырлар. Јәни, өз ана дилләриндән әлавә үмумдүнјәви бир дили дә билирләр. Гәти шәкилдә демәк олар ки, белә бир бирлик ваһид бир дил олмадан камил шәкилдә әлә ҝәлмәз.[9]
Мүасир дөврдә бир чох мүтәфәккирләрин нәзәринә әсасән, нә гәдәр ки, дүнја бир дөвләт вә һакимијјәт алтында бирләшмәјиб, инсанлар сәадәт үзүнү ҝөрмәјәҹәкләр. Онлар бу јолда өз планларыны да чәкибләр вә о програмлардан бириндә бејнәлхалг дил тәјин едибләр.
Доғрудан да, Ислам Пејғәмбәринин (сәләллаһу әләјһи вә алеһи вә сәлләм) заманында инсанлары тарих боју һидајәт етмәк вә онларын вәһдәтини тәшкил етмәкдән өтрү әрәб дилиндән башга бир мүнасиб дил јох иди ки, онун васитәси илә Гураны анласынлар вә ибадәтләри јеринә јетирсинләр. Һәмчинин, јалныз әрәб дилинин зәнҝин вә дәрин әдәбијјатынын көмәји илә Гуранын јүксәк дәрәҹәли вә һикмәтли ифадәләринин васитәси илә инсанлары һәмрәјлик вә бирлијә дәвәт етмәк оларды. Инди тәсәввүр един ки, мәсәлән, һәҹҹ мәрасиминдә ҹамаат намазында һәр милләт өз дилиндә зикр десин, о заман һансы һәрҹ-мәрҹлијин гаршыја чыхдығы вә мүсәлманларын һансы вәзијјәтдә галмасы мәлумдур.
Әлбәттә, намазын ваһид бир дилдә охунмасы заһири ҝөзәлликләриндән әлавә, ибадәтин руһ вә батинини дә һифз едир. Јәни, әҝәр һәр кәс өз дилиндә намаз гылса чох еһтимал вар ки, тәрҹүмәләрдә вә ја бәзи Ислам дүшмәнләринин васитәси илә гәсдән мәналар һәр дилдә өзүнәмәхсус шәкилдә дәјишдирилсин вә бу да бәзи хурафатлара сәбәб олсун. Гуранын вә намазын бир дилдә охунмасы онларын хүсусилә, намазын руһунун белә бәлалара мүбтәла олмасынын гаршысыны алыр.
Сонда бәһсин тәкмил олмасындан өтрү ики мәсәләни дә гејд етмәк лазымдыр:
1.Зикр вә сөзләрин әрәбҹә олмасы бүтүн ибадәтләрдә шәрт дејилдир. Мәсәлән, бәзи алимләрин нәзәринҹә никаһ вә әгдин әрәбҹә олмасы зәрури дејилдир.[10] Бәзи Ислам алимләри, о ҹүмләдән, мәрһум Имам Хомејни (рәһмәтуллаһ) јазыр: “Әҝәр мүкәлләф никаһ сиғәсини өзү әрәбҹә охуја билмәсә, һәтта, вәкил тутмаға имканы да олса әгди өз дилиндә охумасы һеч дә гүввәсиз дејилдир.”[11]
Дуаларын да әрәбҹә охунмасы зәрури дејилдир; һәтта, намазда өз дилиндә дуа охумаға да иҹазә верилиб. Амма јахшы олар ки, Мәсумлардан (әлејһимуссалам) нәгл олунан дуаларын хүсуси мәна вә тәсирләри нәзәрә алынараг әрәбҹә охунсун. Ашағыдакы мәтләб бу әмәлин сәбәбини бизә ачыглајыр:
Мәсум Имамлар (әлејһимуссалам) Гуранын дәрин маарифини вә һикмәтләрини дәрк етдикләринә вә өзләрини натиги-Гуран олмаларына ҝөрә, Аллаһ-таала илә ән јахшы мүнаҹаты дуа шәкилиндә бәјан етмишләр. Башга сөзлә десәк, Аллаһ-тааланын сөзү Гурандыр. Мәсумларын (әлејһимуссалам) дуалары исә мүнаҹатдыр. Гуран Аллаһ-тааланын бәшәрлә данышығыдыр. Дуа исә бәшәрин Аллаһ-таала илә сөһбәтидир. О сәбәбдән, дуаларда елә дәрин маариф вә һәгигәтләр вар ки, онлары әрәбҹә олмасы мәналары даһа долғун вә зәнҝинликлә чатдырыр.
2. Гејд олунанлар мүсәлманларын зикр вә намазларын мәнасына диггәтсиз олмаларына дәлаләт етмир. Бәлкә дә һәр бир мүсәлмана ваҹибдир ки, намазын вә зикрләрин маналарына елми олсун вә билсинләр ки, Аллаһ-таала илә нә ҹүр мүнаҹат едирләр. Белә олан сурәтдә онун әмәлләри гуру вә руһсуз олмаз вә мәналар дәрк олунса әбәдијјәтә тәрәф учушда мүвәффәг ола биләр.
Бу мөвзу илә бағлы диҝәр әдәбијјат:
1. Мөвзу: Азан вә әрәб дили, суал 706.
2. Мөвзу: Намаз вә әрәб дили, суал 423
[1] Әлламә Тәбатәбаи, Әл-Мизан, ҹ.4; сәһ.160; Тәфсир Нүмунә, ҹ.9; сәһ.300, ҹ.13; сәһ.311, ҹ.21; сәһ.8; Дини суаллара ҹаваб, ајәтуллаһ Мәкарим Ширази вә ајәтуллаһ Ҹәфәр Субһани.
[2] Ибраһим сурәси, 4; “Биз һəр бир пeјғəмбəри јaлныз өз миллəтинин дилиндə (дaнышaн) ҝөндəрдик ки, (Aллaһын əмрлəрини) oнa изaһ eдə билсин.” Тәфсир нүмунә, ҹ.10; сәһ.237,238; ҹ.9; сәһ.301.
[3] Мүбаризә бу мәнададыр ки, әҝәр кимсә Гуранын Аллаһ-таала тәрәфиндән назил олмасыны гәбул етмәсә Гуранын бир сурәси, јахуд, бир ајәсинин охшарыны ҝәтирмәјә дәвәт етмәјә дејилир.
[4] Јусиф сурәси, 3, Зохроф сурәси, 3, Шүәра сурәси, 195, Таһа сурәси, 27-28, Зүмәр сурәси, 28, Шура сурәси, 7, Еһгаф сурәси,12, Духан сурәси,58, Гәмәр сурәси, 17, 31, 40, Фуссиләт сурәси,3; бу мөвзуја ишарә едир.Әл-Мизан, ҹ.17; сәһ.359; Ајәтуллаһ Мисбаһ Јәзди, Гураншүнаслыг, ҹ.1,сәһ.94,101.
[5] Фуссиләт сурәси, 44, Шүәра сурәси, 198, Имам Садиг (әлејһиссалам) рәвајәтләрин бириндә бујрур: “Әҝәр бу Гуран әрәб дилиндә назил олмасајды әрәбләр она бојун әјмәздиләр.” (Тәфсир Әјјаши, Әл-Мизан тәфсининин нәглинә әсасән,ҹ.15;сәһ.332) Даһа чох мәлумат үчүн Тәфсир Нүмунә, ҹ.20; сәһ.303 вә Гураншүнаслыг, ҹ.1; сәһ.94,101.
[6] Нәһл сурәси, 103.
[7] Әраф сурәси, 158, Әнам сурәси,19, Әнбија сурәси, 107, Әһзаб сурәси, 40, Сәҹдә сурәси, 42, Әлламә Тәбатәбаи, тәфсир Әл-Мизан, ҹ.4; сәһ.159, 161.
[8] Инсан намаз васитәси илә Аллаһ-таала илә әлагә јарадыр вә бу да һәмин намазын руһудур ки, Гуран-Кәримдә ајәләрдә она ишарә олунмушдур; ”Мəнə ибaдəт eт вə Мəни aнмaг үчүн нaмaз гыл!” (Таһа сурәси, 14); “Һəгигəтəн, нaмaз (инсaны) чиркин вə пис əмəллəрдəн чəкиндирəр.” (Әнкәбут сурәси, 45); “Билин ки, гəлблəр (мө’минлəрин үрəклəри) јaлныз, Aллaһы зикр eтмəклə (намаз гылмагла) aрaм тaпaр!” (Рәд сурәси, 28);
[9] Дини суаллар, аәјтуллаһ Мәкарим Ширази вә Ҹәфәр Субһани, сәһ.293.
[10] Мүәллегат, (Һашијәләр) ајәтуллаһ Ҝерами, ҹ.4; сәһ.645.
[11] Үрвәтул-Вүсга, ҹ.2; Һашијә, сәһ.645.
: لماذا یجب أن تؤدى الصلاة و العبادات الأخرى باللغة العربیة؟ 
: چرا نماز و دیگر عبادتها را باید به عربى بخوانیم؟ 
: Mengapa kita - dalam melakukan sholat dan berbagai ibadah lainnya- harus menggunakan bahasa Arab? 
: Namaz ve diğer ibadetler niçin Arapça okunmalıdır? 
: یه کیوں ضروری هے که هم نماز اور دوسری عبادتوں کو عربی زبان میں هی پڑھیں؟
