عثمان فرزند امام علی(ع)،^[1] یکی از کسانی بود که روز عاشورا در دفاع از برادرش امام حسین(ع) به شهادت رسید.[2] وی با حضرت عباس از یک مادر(فاطمه أمّ البنین) بودند.[3] امام علی(ع) به دلیل علاقه به عثمان بن مظعون، نام این فرزند خود را عثمان گذاشت.[4] عثمان در کربلا هنگام شهادت 21 سال داشت.^[5] و با این‌که ازدواج کرده بود، هنوز فرزندی نداشت.[6]

عثمان روز عاشورا با تشویق برادر خود ابوالفضل(ع) به سمت میدان رفت،[7] اما در مورد زمان به میدان رفتن و شهادت او اختلاف است. برخی زمان شهادت ایشان را بعد از شهادت برادرش عبدالله، می‌دانند،[8] ولی در برخی از گزارش‌های تاریخی شهادت ایشان بعد از شهادت برادرش عمر بن علی(ع) و قبل از شهادت برادرانش جعفر و عبدالله، بیان شده است.[9]

عثمان در میدان نبرد دلیرانه ‌جنگید و این‌گونه رجز ‌خواند:

«إِنِّی‏ أَنَا عُثْمَانُ‏ ذُو الْمَفَاخِرِ                        شَیْخِی عَلِیٌّ ذُو الْفَعَالِ الطَّاهِرِ

                       هَذَا حُسَیْنٌ سَیِّدُ الْأَخَایِرِ                             وَ سَیِّدُ الصِّغَارِ وَ الْأَکَابِرِ

                      بَعْدَ النَّبِیِّ وَ الْوَصِیِّ النَّاصِر»؛[10]

من همان عثمانى هستم که افتخارات زیادی دارم. پدر بزرگوارم حضرت على(ع) است که کارهاى پسندیده (آشکار) فراوانی انجام داده بود. بعد از پیامبر و وصی و یاورش، اکنون برادرم امام حسین(ع)‏ سرور خوبان و سرور کوچک‌ها و بزرگها می‌باشد.

اما سرانجام خولی بن یزید اصبحی تیری بر پهلوی ایشان زد و وی را از اسب بر زمین انداخت و به دنبال آن مردی از قبیله بنی ‌ابان بن حازم سرش را از بدن جدا کرده و ایشان را به شهادت رساند.[11]

در زیارت ناحیه از عثمان بن علی(ع) این‌گونه تجلیل شده است:

«السَّلَامُ‏ عَلَى‏ عُثْمَانَ‏ بْنِ‏ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ‏، سَمِیِ‏ عُثْمَانَ‏ بْنِ‏ مَظْعُونٍ‏، لَعَنَ اللَّهُ رَامِیَهُ بِالسَّهْمِ خَوْلِیَّ بْنَ یَزِیدَ الْأَصْبَحِیَّ الْإِیَادِیَ‏ الدَّارِمِیَّ»؛[12] سلام بر عثمان بن علی(ع) هم نام عثمان بن مظعون! خدا خولی بن یزید اصبحی ایادی دارمی را لعنت کند که ایشان را با تیر خود مورد هدف قرار داد.

پیکر وی به همراه سایر شهدا در حرم امام حسین(ع) و پایین پای آن‌حضرت(ع) دفن شده است.[13]

[1]. شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 1، ص 354، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.

[2]. «شهدای قیام عاشورا»، 28614.

[3]. ابو الفرج، علی بن الحسین الأصفهانی، مقاتل الطالبیین، محقق، صقر، سید احمد، ص 88، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.

[4]. همان، ص 89.

[5]. همان.

[6]. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ص 248، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ سوم، 1390ق.

[7]. همان.

[8]. همان.

[9]. کرکی حائری‏، سید محمد، تسلیة المجالس و زینة المجالس‏، ج 2، ص 307، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اوّل‏، 1418ق.

[10]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب ع، ج 4، ص 107، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.

[11]. تسلیة المجالس و زینة المجالس، ج ‏2، ص  307.

[12] ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، ص 489، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1419ق.

[13]. اعلام الوری بأعلام الهدی، ص 255.