در رابطه با حجامت، فوائد و چگونگی انجام و شرایط آن، از جمله زمان انجام حجامت، توصیه‌هایی از معصومان(ع) وجود دارد که برخی از آنها که به زمان حجامت می‌پردازد، جدا از بررسی سندی در ذیل بیان می‌شود.

طبیعی است برای جمع‌بندی صحیح این روایات، باید هرکدام آنها به صورت جداگانه از لحاظ سند و محتوا مورد ارزیابی قرار گیرد.

روز شنبه

رسول خدا(ص) فرمود: هر کسی بخواهد حجامت کند، این کار را در روز شنبه انجام دهد.[1]

روز یک‌شنبه

امام صادق‌(ع) فرمود: «حجامت روز یک‌‌شنبه موجب شفا از تمام دردها است».[2]

گزارش شده است که حضرتشان عده‌‏اى را دید که مشغول حجامت بودند و به آنها فرمود: «چرا حجامت را به شب یک‌‌شنبه نینداختید؟! که درد را بهتر بر طرف می‌کند».[3]

روز دوشنبه

امام صادق(ع) فرمود: رسول خدا(ص) روز دوشنبه پس از عصر، حجامت می‌کرد».[4]

همچنین حضرت‌شان فرمود: «حجامت در عصر روز دوشنبه، درد را از بدن بیرون می‌کند».[5]

روز سه‌‌شنبه

روایاتی که در مورد حجامت روز سه‌شنبه وجود دارد، با یکدیگر ناهمخوان به نظر می‌رسند.

برخی از آنها حجامت در روز سه‌‌شنبه را توصیه می‌کنند:

1. رسول خدا(ص) فرمود: «حجامت در روز سه‌‌شنبه موجب صحت بدن است‏».[6]
2. و نیز از ‌حضرتشان نقل شده است: «هرکسی روز سه‌‌‌شنبه هفدهم یا نوزدهم یا بیست و یکم ماه حجامت کند، تا سال آینده درمان هر دردش خواهد بود».[7]
3. امام صادق(ع) فرمود: «حجامت در سه‌شنبه هفدهم ماه، دواى دردهاى آن‌سال خواهد بود».[8]

اما روایات دیگری نیز وجود دارند که حجامت در سه‌شنبه و یا برخی ساعات آن‌را توصیه نمی‌کنند:

امام صادق(ع) فرمود: «در روز سه‌‌شنبه ساعتى است که هر کس در آن ساعت حجامت کند، خونش بند نیاید تا بمیرد، یا آن اتفاقی پیش آید که خدا خواهد».[9]

امام رضا(ع) فرمود: «حجامت روز دوشنبه برای ما و حجامت روز سه‌‌شنبه برای بنی‌امیه است».[10]

در مقام جمع بین این دو دسته از روایات برخی معتقدند، روایاتی که دلالت بر جواز حجامت در روز سه‌‌شنبه دارد، حمل بر تقیه می‌شود؛ چراکه راویان آن از غیر شیعیان هستند.[11]

روز چهارشنبه

در روایات از حجامت در روز چهارشنبه نهی شده است:

رسول خدا(ص) فرمود: «هر کسی روز چهارشنبه و یا جمعه حجامت کند و گرفتار پیسى شود، فقط خودش را ملامت کند».[12]

همچنین آن‌حضرت(ص) فرمود: «جبرئیل از حجامت در چهارشنبه نهى کرده است و گفت چهارشنبه روز نحس است».[13]

با این وجود اما برخی روایات ناظر به آن است که ائمه(ع) در این‌روز حجامت انجام می‌دادند:

ابوعروه برادر شعیب یا خود شعیب عقرقوفى می‌گوید: خدمت امام کاظم(ع) شرفیاب شدم و او روز چهارشنبه هنگامى که در زندان بود حجامت می‌کرد. به آن‌حضرت عرض کردم: امروز روزى است که مردم می‌‏گویند: هر کسی در چنین روزى حجامت کند به پیسى گرفتار آید؟ حضرتشان فرمود: کسى از آن می‌‏هراسد که مادرش به هنگام عادت ماهانه او را باردار شده باشد».[14]

همچنین یعقوب بن یزید از بعضى از اصحاب نقل کرده است که روز چهارشنبه خدمت امام حسن عسکری(ع) رسیدم و ایشان در حال حجامت‌کردن بود. به ایشان گفتم: مردم مدینه و مکه از پیامبر خدا(ص) روایت می‌کنند: هر کس روز چهارشنبه حجامت کند و پیسى بگیرد، کسى جز خود را سرزنش نکند. امام(ع) فرمود: دروغ گفتند، کسى به این بیماری مبتلا می‌‏شود که مادرش در حال حیض به او حامله شود.[15]

روز پنج‌شنبه

حجامت در روز پنج‌شنبه سفارش شده است. امام صادق(ع) فرمود: «اگر نیاز به حجامت داشتید، روز پنج‌شنبه حجامت کنید».[16]

راوی می‌گوید: روز پنج‌شنبه نزد امام صادق(ع) رفتم دیدم در حال حجامت است. گفتم: آیا در روز پنج‌شنبه حجامت می‌‏کنید؟ فرمود: آرى، هر کس از شما بخواهد حجامت کند، روز پنج‌شنبه حجامت کند».[17]

البته در میان ساعات این‌‌روز، حجامت قبل از غروب سفارش بیشتری دارد. امام صادق(ع) فرمود: «خون در روز پنج‌شنبه در محل حجامت جمع می‌‏شود، و چون خورشید غروب کند دوباره در بدن پخش می‌‌گردد، پس قبل از غروب حجامت کنید».[18]

همچنین حضرتشان(ع) فرمود: «هر کس در آخرین پنج‌شنبه ماه و در آغاز روز حجامت کند، بیمارى یک‌باره از او کشیده می‌‏شود».[19]

با این وجود از حجامت در برخی از پنج‌شنبه‌های ماه نهی شده است:

رسول خدا(ص) فرمود: «در روز پنج‌شنبه پانزده، هفده و یا بیست و یکم ماه حجامت نکنید؛ زیرا خون بند نمی‌‌آید و شخص می‌میرد».[20]

روز جمعه

اما از حجامت روز جمعه نهی شده است. رسول خدا(ص) فرمود: «از حجامت چهارشنبه و جمعه بپرهیزید که چهارشنبه روز نحس دائم است[21] و در آن دوزخ را آفریده شد، و در جمعه ساعتى هست که هر کس حجامت کند تلف شود».[22]

امام صادق(ع) فرمود: «روز جمعه هنگام ظهر حجامت نکنید، و کسی که هنگام ظهر حجامت کند و بیمار شود کسى جز خویش را نکوهش نکند».[23]

البته در صورت نیاز می‌توان با خواندن «آیة الکرسی» نسبت به انجام آن در روز جمعه مبادرت ورزید:

محمد بن رباح می‌‏گوید: امام کاظم(ع) را دیدم که روز جمعه حجامت می‌‏کند، گفتم: فدایت شوم روز جمعه حجامت می‌‏کنى؟! فرمود: آیة الکرسى را می‌‏خوانم، هرگاه که خون بر تو غلبه کرد چه شب باشد چه روز، آیة الکرسى را بخوان و حجامت کن.[24]

در پایان باید گفت که بیشتر روایات یاد شده، یا فاقد سند بوده و یا سند آنها ضعیف است؛ از این‌رو برای اطمینان بیشتر به هر روایت – همان‌گونه که در ابتدای پاسخ گفته شد- نیاز به بررسی بیشتری وجود دارد.

[1]. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 74، قم، شریف رضی، چاپ چهارم، 1412ق.

[2]. همان.

[3]. همان.

[4]. شیخ صدوق، خصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 384، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش.

[5]. همان.

[6]. مکارم الأخلاق، ص 75.

[7]. خصال، ج ‏2، ص 385.

[8]. مکارم الأخلاق، ص 76.

[9]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 8، ص 191- 192، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[10]. ابنا بسطام، عبد الله، حسین، طبّ الأئمة(ع)، محقق، مصحح، خرسان، محمد مهدی، ص 139، قم، دار الشریف الرضی، چاپ دوم، 1411ق.

[11]. مجلسی، مرأة العقول فی شرح أخبار آل الرسول(ص)، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، هاشم، ج 26، ص 87، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.

[12]. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، محقق، مصحح، فیضی، آصف،‏ ج 2، ص 145، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، چاپ دوم، 1385ق.

[13]. مکارم الأخلاق، ص 75.

[14]. کافی، ج ‏8، ص 192.

[15]. خصال، ج ‏2، ص 386.

[16].  شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 131، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.                     

[17]. خصال، ج ‏2، ص 389.

[18]. مکارم الأخلاق، ص 75.

[19]. خصال، ج ‏2، ص 389.

[20]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 56، ص 55، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[21]. ر. ک: نحوست و سعادت روزها و ماه‌ها»، 32278.

[22]. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول(ص) ، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص 125، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1404ق.

[23]. کافی، ج ‏8، ص 192.

[24]. خصال، ج ‏2، ص 390.