آیات بسیاری در قرآن وجود دارد که به خلقت جهان در طی شش‌ روز، یا شش دوره اشاره دارد؛[1] اما ظاهر برخی آیات آن است که خلقت در طی هشت روز اتفاق افتاده است.

قرآن کریم در آیات 9 - 12 سوره‌ی فصلت می‌فرماید:

«بگو: آیا شما به آن‌کس که زمین را در دو روز آفرید کافر هستید و براى او همانندهایى قرار مى‏دهید؟! او پروردگار جهانیان است! او در زمین کوه‌‏هاى استوارى قرار داد و برکاتى در آن آفرید و موادّ غذایى آن‌را مقدّر فرمود. اینها همه در چهار روز بود. درست به اندازه نیاز تقاضا کنندگان! سپس به آفرینش آسمان پرداخت، در حالی ‌که به صورت دود بود. سپس به آسمان و زمین دستور داد: «به وجود آیید، خواه از روى اطاعت و خواه به اکراه!» آنها گفتند: «ما از روى طاعت می‌آییم (و شکل می‌گیریم)!» در این هنگام آنها را به صورت هفت آسمان در دو روز آفرید، و در هر آسمانى کار آن(آسمان) را وحی (و مقرّر) فرمود، و آسمان پایین را با چراغ‌هایى [ستارگان‏] زینت بخشیدیم، و (با شهاب‌ها از رخنه شیاطین) حفظ کردیم، این است تقدیر خداوند توانا و دانا!».

درباره آیات بالا، این پرسش مطرح می‌شود:

چگونه خداوند در این آیات، آفرینش زمین را در دو روز، کوه‌‏ها و برکات و غذاها را در چهار روز، و آفرینش آسمان‌ها را نیز در دو روز اعلام نموده که مجموعا هشت روز می‌شود؟ در حالی‌که در آیاتی دیگر آفرینش آسمان‌‌ها و زمین مجموعا در شش روز، یا به تعبیر دیگر در شش دوران، بیان شده است؟![2]

در تفسیر این آیات و در پاسخ به این پرسش باید گفت:

آن‌جا که قرآن می‌گوید «اربعة ایام» یا (چهار روز) منظور تتمه چهار روز است؛ به این ترتیب در دو روز اول از این چهار روز، زمین آفریده شد، و در دو روز بعد سایر خصوصیات زمین، و بعد در دو روز دیگر خلقت آسمان‌‌ها صورت گرفت که مجموعا شش روز(شش دوران) می‌شود.[3]

به عبارت دیگر، مراد از «چهار روز» در آیه، روزهایی جدا از آن «دو روز» نیست که خلقت زمین در آنها رخ داده است؛ بلکه مفاد آیه آن است که زمین را در دو روز خلق کردیم و نهادن کوه‌ها و برکت‌ها و روزی‌ها طی چهار روز – که دو روزش همان زمان خلقت زمین بود - صورت گرفت و در دو روز دیگر هم هفت آسمان خلق شد که همه با هم شش روز می‌‌شود نه هشت روز.[4]

نظیر این تعبیر در زبان عرب و تعبیرات فارسى نیز وجود دارد؛ مثلا گفته می‌شود: از تهران تا قم دو ساعت طول می‌کشد و تا کاشان چهارساعت؛ یعنى دو ساعت فاصله زمانی قم و کاشان است و دو ساعت هم فاصله تهران تا قم نه آن‌که مجموعا شش ساعت راه باشد.[5]

آنچه این برداشت را تأیید می‌کند آن است که در هیچ کجای قرآن سخن صریحی از آفرینش در هشت روز و یا «ثمانیة أیام» نیامده است.

[1]. «خلقت عالم در شش روز براساس قرآن و تورات»، 70954؛ «خلقت شش روزه»، 10267؛ «خلقت آسمان و زمین در شش روز»، 3199.

[2]. در این زمینه می‌توانید به آیات 54 سوره اعراف، 3 سوره یونس، 7 سوره هود، 59 سوره فرقان، 4 سوره سجده، 38 سوره ق و 4 سوره حدید مراجعه نمایید.

[3]. ر. ک: طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏5، ص 33، تهران، اسلام، چاپ دوم، 1378ش؛ مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏20، ص 224، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.

[4]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، تهرانی، شیخ آقابزرگ، تحقیق، قصیرعاملی، احمد، ج 9، ص 112، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.

[5]. طبق این تفسیر آیه تقدیرى دارد به این صورت (و قدر فیها اقواتها فى تتمة اربعة ایام) و یا به تعبیرى که در تفسیر کشاف آمده (کل ذلک فى اربعة ایام)؛ تفسیر نمونه، ج ‏20، ص 224.