سوره‌ی«کافرون» از سوره‌های مکی است[1] و شش آیه دارد.[2]

فضیلت سوره‌ی کافرون

در مورد فضیلت این سوره، روایات فراوانى نقل شده است که حاکى از اهمیت فوق العاده محتواى آن است:

1. از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است: «من قرأ قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ‏ فکأنما قرأ ربع القرآن و تباعدت عنه مردة الشیاطین، و برأ من الشرک، و یعافى من الفزع الاکبر»؛[3]

کسى که سوره‌ی «کافرون» را بخواند، مانند آن است که یک‌چهارم قرآن را تلاوت کرده باشد، شیطان‌های طغیانگر از او دور می‌‏شوند، از شرک پاک می‌شود، و از ترس و وحشت روز رستاخیز در امان خواهد بود.

برخی مفسران معتقدند؛ تعبیر به «ربع القرآن» شاید از آن‌رو باشد که حدود یک‌چهارم قرآن در ارتباط با مبارزه با شرک و بت‏‌پرستى است، و عصاره آن در این سوره آمده است، و دور شدن شیاطین سرکش برای آن است در این سوره دست رد بر سینه‌ی مشرکان زده شد، و می‌دانیم که شرک مهم‌ترین ابزار شیطان است.[4]

نجات در قیامت نیز در درجه‌ی نخست در گرو توحید و نفى شرک است، همان مطلبى که این سوره بر محور آن دور می‌‏زند.^[5]

2. در گزارشی آمده است: مردى خدمت پیامبر(ص) آمد و عرض کرد: اى رسول خدا! براى این آمده‏‌ام که چیزى به من بیاموزی که هنگام خواب بخوانم. پیامبر فرمود: «اذا اخذت مضجعک فاقرأ قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ، ثم نم على خاتمتها فانها براءة من الشرک»؛[6]هنگامى که به بستر رفتى، سوره‌ی «کافرون» را بخوان، و در آخرش بخواب که این نشانی از بیزارى از شرک است.
3. گزارش شده است، پیامبر(ص) به جبیر بن مطعم فرمود: آیا دوست دارى هر گاه براى سفر بیرون می‌روی در میان همسفرانت باشخصیت‌تر از همه بوده و از تمامشان زاد و توشه بیشتری داشته باشی؟ گفتم: بلى! پدر و مادرم فدایت اى رسول خدا. فرمود: سوره‌های «کافرون»، «نصر»، «توحید»، «فلق» و «ناس» را بخوان و «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» را در ابتدای آنها بگو.

جبیر می‌گوید: من مال زیادی نداشتم و با ‌کسانی که خدا قسمت می‌کرد، همسفر می‌شدم، و تا هنگام بازگشت از سفر از همه باهمّت‏‌تر و پرتوشه‌تر بودم.[7]

4. حسین بن ابی‌ العلاء از امام صادق‌(ع) نقل می‌کند: کسى که سوره‌های «کافرون» و «توحید» را در یکی از نمازهای واجبش بخواند، خدای متعال او، پدر، مادر و فرزندانش را بیامرزد، و اگر شقى باشد نامش از دیوان اشقیا پاک شده و در دیوان پاکان نوشته ‌شود و خدا در زندگی‌اش او را سعادتمند کرده و با پاداش شهیدان بمیراند و در زمره‌ی آنان مبعوث گرداند.[8]

محتواى سوره

با توجه به این‌که این سوره در «مکه» نازل شده، لحنش نشانگر آن است که مسلمانان در اقلیت و کفار در اکثریت بودند، پیامبر اسلام(ص) از ناحیه‌ی آنها سخت در فشار بود، و مشرکان اصرار داشتند تا حضرتشان را به سازش با شرک بکشانند، پیامبر(ص) بدون آنکه با آنان درگیر شود، با استفاده از این سوره، دست رد بر سینه‌ی همه‌ی آنان ‏زد.

نکته‌ی جالب توجه آنجا است که در این سوره دو بار تأکید شده که من معبودهاى شما را نمی‌‏پرستم و این تأکید براى ناامید ساختن آنها است. همچنین دو بار تأکید شده است که شما هرگز معبود من، خداى یگانه را نمی‌‏پرستید و این دلیلى است بر لجاجت آنها، و سرانجامش این است که ما با هم سازش نخواهیم کرد! من هستم و آیین توحیدی خودم، و شما  باشید و آیین شرک آلودتان.[9]

[1]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج 10، ص 839، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.

[2].همان.

[3].همان.

[4]. مکارم شیرازی، ناصر،تفسیر نمونه، ج‏27، ص 381، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.

[5]. همان.

[6].مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏10، ص 839.

[7]. همان.

[8]. همان.«عن الحسین بن أبی العلاء قال من قرأ قل یا أیها الکافرون و قل هو الله أحد فی فریضة من الفرائض غفر الله له و لوالدیه و ما ولدا و إن کان شقیا محی من دیوان الأشقیاء و کتب فی دیوان السعداء و أحیاه الله سعید و أماته شهیدا و بعثه شهیدا».

[9]. ر. ک: تفسیر نمونه، ج‏27، ص 380؛ ( خواندن سوره ضحی، انشراح، فیل، قریش، توحید و کافرون در نماز ) 31371.