جستجوی پیشرفته
بازدید
12389
آخرین بروزرسانی: 1395/06/23
خلاصه پرسش
آیا مأمون عباسی شیعه بوده است؟
پرسش
آیا مأمون عباسی شیعه بوده است؟
پاسخ اجمالی
بسیاری از خلفای بنی‌عباس - که تیره‌ای از بنی‌هاشم بودند - اگرچه تمایلاتی شیعی داشتند، اما  قدرت‌طلبی به آنان اجازه نمی‌داد تا آن‌را برملا سازند. چنان‌که در روایتی چنین آمده است:
سُفیان بن نِزار می‌گوید: روزى بالاى سر مأمون ایستاده بودم، مأمون گفت: آیا می‌دانید چه کسى شیعه‌بودن را به من آموخت؟ حاضران همگى‏ گفتند: نه، به خدا! نمی‌دانیم. گفت: پدرم هارون الرّشید آن‌را به من آموخت، حاضران پرسیدند: چگونه چنین چیزى ممکن است و حال آن‌که هارون الرّشید به کشتار این خاندان می‌پرداخت؟! مأمون گفت: آنها را براى محافظت از ملک و پادشاهى خود می‌کشت؛ زیرا حکومت و ملک‌دارى عقیم است. (یعنى فامیل و فرزند نمی‌شناسد).[1]
برخی اندیشمندان نیز معتقدند که مأمون تمایل شیعی داشت، نه این‌که شیعه مذهب بوده است؛ چون مأمون عالم و دانشمند بود و به مباحث عقلی و استدلالی علاقه داشت، به همین جهت که شیعه هم بر پایه عقل و استدلال استوار بود، به شیعه متمایل بود.[2]
برخی از مورّخان معاصر عقیده دارند که مأمون تنها در حدّ عقیده به تفضیل امام علی(ع)، شیعه بوده است، به این معنا که او معتقد بود که امیرالمؤمنین(ع) برای ولایت و خلافت از همه خلفا شایسته‌تر بود.[3] سپس، دلایلی برای این ادعا نیز ارائه شده است:
1. او در بغداد مجلسی از فقها و علما تشکیل داد تا تفضیل امام علی(ع) را بر سایر صحابه اثبات کند.
2. وقتی به عراق آمد و حاضر شد که در اداره مملکت اسلامی از دیگران استفاده کند، در کنار هر یک از آنها، یک شیعه قرار داد.
3. در سال 211 هـ.ق رسماً اعلام کرد که امام علی(ع) برترین اصحاب رسول خدا است. او خواست تا لعن بر معاویه را بر در و دیوار بنویسند.
4. زنی که برای گرفتن حق خود نزد مأمون آمده بود، ضمن شعری به حق نبی، وصی، حق حسن و حسین، و حق کسانی که حقشان غصب شده و حق اهل کساء قسم داد. این امر شدّت تشیع را نسبت به مأمون نشان می‌دهد.[4]
اما گروهی نیز معتقدند که همه این تظاهرها و ریاکاری‌ها برای نگه‌داشتن پایه‌های حکومت بود. مأمون وقتی کثرت شیعه را دید و دانست که حضرت رضا(ع) مورد توجه و محبوب مردم است و مردم از پدر او (هارون) ناراضی هستند و نسبت به حکومت‌های قبلی بنی‌عباس اظهار دشمنی می‌کنند، ظاهراً روش تفاهم و دوستی با علویان را برگزید و بدین طریق افکار عمومی را متوجّه خود ساخت، و از دَرِ نفاق و ریا اظهار تشیع نموده و از خلافت، حقانیت، و برتری علی(ع) بر ابوبکر و عمر دفاع می‌کرد. وقتی مسئله واگذاری خلافت و سپس ولایت‌عهدی را مطرح نمود، در حقیقت او هدفی جز حفظ قدرت و تثبیت موقعیت خود نداشت، و سرانجام نیز امام رضا(ع) را به وسیله زهر مسموم ساخت. در هر حال؛ همین ملایمت و نرمش ظاهری، موجب فراهم شدن زمینه نسبتاً مناسبی برای ترویج و نشر عقاید شیعه گردید.[5]
 

[1]. شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ج ‏1، ص 88، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1378ق.
[2]. مطهری، مرتضی، مجموعه ‏آثار، ج ‏18، ص 118، قم، صدرا، 1378ش.
[3]. جعفریان، رسول، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، ج 1، ص 280، تهران، نشر علم، 1388ش.
[4]. همان.
[5]. ربانی گلپایگانی، علی، فرق و مذاهب کلامی، ص 48، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ سوّم، 1383ش.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    797054 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    759109 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    683247 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    660368 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    649618 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    602141 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580447 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    568810 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565359 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564663 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...