1. حرکت در بیان فلسفی عبارت است از: تغییر تدریجی یا خروج تدریجی چیزی از قوه به فعل؛ یعنی حرکت، نحوه وجودی است که شی‌ای به واسطه‌ی آن به تدریج از حالت قوه خارج شده و به فعلیت می‌رسد.[1]

2. مقصود از مرتبه فعل یا فعلیت یک چیز این است که آن‌چیز به گونه‌‌ای باشد که آثار مورد انتظار را داشته باشد. به عنوان مثال فعلیت درخت میوه رسیدن به مرحله‌ای است که ثمر و میوه دهد. و مقصود از قوه، مرحله‌ی قبل از فعلیت است؛ یعنی مرحله‌ای است فقط امکان ثمردهی دارد. مثل دوران نونهالی درخت میوه.
3. گفتنی است که بین مرحله‌ی قوه و مرحله‌ی فعل باید نوعی وحدت و اتحاد وجود داشته باشد و گرنه بین دو چیز متباین و مختلف رابطه قوه و فعل معنا ندارد؛ زیرا مرتبه‌ی فعلیت در واقع همان مرتبه قوه است که تبدیل به فعلیت می‌شود. مانند مراتب درخت که از هسته بودن تا نونهال شدن و تا مرتبه ثمردهی که یک حقیقت است، در اثر تغییر و حرکت تبدیل به مرتبه دیگر می‌شود.
4. بر این اساس، حرکت همان‌گونه که از قوه‌ی محض شروع می‌شود و به فعلیت محض منتهی می‌شود، نهایت و غایت حرکت وجودی رسیدن به فعلیت محض است که هیچ‌گونه قوه در او نباشد؛ یعنی تمام قوه و امکان او به فعلیت تبدیل شده باشد. به تعبیر دیگر، غایت و نهایت حرکت وجودی رسیدن به مرتبه‌ی کمال مناسب متحرک است.[2]

[1]. ر. ک: «حرکت جوهری»، 1826.

[2]. ر. ک: طباطبائی، سید محمد حسین، نهایة الحکمة، ص 196- 204، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ پنجم، 1404ق.