امر به معروف و نهی از منکر از برجسته‌ترین عوامل حفظ دین و باعث قوام جامعه است. بنابراین طبیعی است که در ادیان قبل از اسلام نیز این فریضه وجود داشته باشد.

در همین راستا می‌توان به آیاتی از قرآن اشاره کرد که ناظر به انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر در ادیان گذشته است:

1. قرآن کریم خطاب به اهل کتاب می‌فرماید:

«لَیسُوا سَواءً مِنْ أَهْلِ الْکتابِ أُمَّةٌ قائِمَةٌ یتْلُونَ آیاتِ اللَّهِ آناءَ اللَّیلِ وَ هُمْ یسْجُدُون‏. یؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ وَ یأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ ینْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکرِ وَ یسارِعُونَ فِی الْخَیراتِ وَ أُولئِک مِنَ الصَّالِحینَ»؛[1] (ولی همه آنان‏) یکسان نیستند. از میان اهل کتاب، گروهی درست‌‌کردار هستند که آیات الهی را در دل شب می‌خوانند و سر به سجده می‌گذارند. (آنها) به خدا و روز قیامت ایمان دارند؛ و به کار پسندیده دستور می‏دهند و از کار ناپسند بازمی‏دارند؛ و برای انجام کارهای نیک سرعت می‏کنند، و آنان از صالحان هستند.

2. لقمان فرزندش را به انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر سفارش می‌کند:

«یا بُنَی أَقِمِ الصَّلاةَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْکرِ وَ اصْبِرْ عَلی‏ ما أَصابَک إِنَّ ذلِک مِنْ عَزْمِ الْأُمُور»؛[2] ای پسر من، نماز را برپا دار و به کار پسندیده امر کن و از کار ناپسند بازدار، و بر آسیبی که بر تو وارد آمده است شکیبا باش. این [حاکی‏] از عزم [و اراده تو در] امور است.

3. قرآن یکی از علت‌های لعن بنی‌‌اسرائیل توسط حضرت داوود(ع) و حضرت عیسی(ع) را بی‌اعتنایی آنان به فریضه نهی از منکر اعلام می‌کند:

«لُعِنَ الَّذینَ کفَرُوا مِنْ بَنی‏ إِسْرائیلَ عَلی‏ لِسانِ داوُدَ وَ عیسَی ابْنِ مَرْیمَ ذلِک بِما عَصَوْا وَ کانُوا یعْتَدُونَ. کانُوا لا یتَناهَوْنَ عَنْ مُنکرٍ فَعَلُوهُ لَبِئْسَ ما کانُوا یفْعَلُونَ»؛[3] از میان فرزندان اسرائیل، آنان که کفر ورزیدند، از زبان داوود و عیسی بن مریم مورد نفرین قرار گرفتند. دلیلش آن بود که آنان مرتکب گناه شده و [از فرمان خدا] تجاوز می‌کردند. [و] یکدیگر را از کارهای زشتی که انجام می‌دادند بازنمی‌داشتند. راستی، چه بد بود آنچه می‏کردند!

از این آیات استفاده می‌شود که مسئله‌ی امر به معروف و نهی از منکر از ویژگی‌های اسلام نبوده، بلکه در ادیان قبل از اسلام نیز وجود داشت.

علاوه بر آن‌که این موضوع اختصاصی به ادیان ندارد و هر جامعه‌ای اگر چیزی را ناپسند دانسته و ارتکاب آن‌را برای اجتماع ضررآفرین ارزیابی کند، دست کم با هشدار و تذکر به مقابله‌ی با آن خواهد شتافت.

[1]. آل ‌عمران، 113- 114.

[2]. لقمان، 17.

[3]. مائده، 78- 79.