واژه «خوض» در لغت به معنای وارد شدن در آب و فرورفتن در آن است. و به‌طور استعاره به وارد شدن در هر امری گفته می‌شود، و واژه‌هایی که از این ریشه در قرآن آمده، ناظر به اموری است که ورود در آن مورد نکوهش است.^[1]

به عنوان نمونه در آیه‌ی «فَوَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِلْمُکَذِّبِینَ، الَّذِینَ هُمْ فِی خَوْضٍ یَلْعَبُونَ»،[2] منظور از «خوض» سرگرمى عملى و زبانى در باطل، و فرورفتن در آن است، به ‌طورى که به کلى از توجه به غیر باطل غفلت شود.

در آیه‌ای دیگر «وَ کُنَّا نَخُوضُ مَعَ الْخائِضِینَ»، «خوض» به همراه «خائضان» معنایش همراهی کردن با کسانى است که غرق دریاى دنیا شده و با فرورفتن تدریجی در قعر این دریا، خدا را به فراموشی سپرده‌اند.

به عبارت روشن‌تر، همراهان خوض‌کنندگان، کسانی بودند که هر صدایى از هر گوشه‌‏اى بر ضد حق بلند می‌‏شد، و هر مجلسى براى ترویج باطل تشکیل می‌‏گردید این گروه باخبر شده، و با آنها همراهى می‌‏کردند؛ سخنان آنها را تصدیق می‌‏کردند، و بر تکذیب و انکار آنها صحه می‌‏گذاشتند، و از استهزاء و سخریه آنها نسبت به حق لذت می‌بردند.^[3]

البته خوض در باطل معناى وسیع و گسترده‌‏اى دارد که هم شامل ورود در مجالس کسانى می‌‏شود که آیات خدا را به باد استهزا می‌‏گیرند، تبلیغات ضد اسلامی می‌‏کنند، یا ترویج بدعت می‌‏نمایند، و یا شوخی‌هاى رکیک دارند؛ یا گناهانی را که انجام داده‏‌اند به عنوان افتخار یا برای لذت‌بردن نقل می‌‏کنند. همچنین شرکت در مجالس غیبت، تهمت، لهو، لعب و مانند آنها نیز به نحوی می‌تواند مشمول آیه باشد، ولى در آیه مورد گفت‌وگو، بیشتر ناظر به مجالسى است که براى تضعیف دین خدا و استهزاى مقدسات، و ترویج کفر و شرک و بی‌‏دینى تشکیل می‌‏شود،^[4] و این افرادند که از شفاعت بی‌بهره خواهند بود:

«فَما تَنْفَعُهُمْ شَفاعَةُ الشَّافِعِینَ». شفاعت شفاعت‌کنندگان دیگر فایده‏‌اى به حال آنها ندارد؛ زیرا آنها فطرت را که ولایت تکوینى و سبب ولایت تکلیفى است، بریدند؛ لذا شفاعت هیچ‌یک از شفاعت‌کنندگان به حال آنها سودى ندارد و باید در عذاب الهى براى همیشه بمانند. نه شفاعت انبیا و رسولان پروردگار و امامان شامل حال آنها می‌شود، و نه شفاعت فرشتگان و صدیقین و شهداء و صالحان؛ چرا که شفاعت نیاز به وجود زمینه‌ی مساعد دارد، و اینها زمینه‌‏ها را به کلى از میان برداشته‌اند.^[5]

بر این اساس، نمی‌توان گفت هر فردی که در هر مجلس لهوی شرکت نموده، به یقین از شفاعت بی‌بهره خواهد بود، بلکه این محرومیت ویژه کسانی است که به صورت سازماندهی‌شده در مجالسی برای تضعیف پایه‌های اسلام شرکت نموده و در صدد تقویت مخالفان اسلام باشند.

[1]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، محقق، داودی، صفوان عدنان، ص 302، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیة، چاپ اول، 1412ق.

.[2] طور، 11- 12.

[3]. طباطبائی، سید محمد حسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 20، ص 97، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، 1417ق؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 25، ص 254، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.

[4]. تفسیر نمونه، ج ‏25، ص، 254.

[5]. همان.