بر اساس قاعده‌ای فلسفی، «هر آنچه عاقل باشد معقول نیز خواهد بود»؛ زیرا هرگاه یک شیء، شیء دیگری را تعقل نموده و با عقل خود آن‌را مورد ارزیابی قرار دهد، تعقل دیگری نیز به وقوع می‌پیوندد؛ زیرا زمانی که شخص عاقل به چیزی می‌اندیشد، هم‌زمان به این اندیشیدن خود نیز آگاه است. به عبارت دیگر، تعقل شیء عاقل نسبت به شیء معقول، عبارت است از: حصول صورت معقوله نزد عاقل، و این حصول که خود نزد عاقل حاصل است، هرگز از نظر عاقل پنهان نمی‌ماند. بر این اساس، شیء عاقل همواره تعقل خود را نسبت به شیء معقول، تعقل می‌کند. و به روشنی معلوم است که تعقل عاقل چیزی جز خود عاقل نیست. در این هنگام می‌توان ادعا نمود که هر آنچه عاقل باشد معقول نیز خواهد بود.[i]

فارابی در موضوع صفات خدای متعال به این قاعده اشاره کرده و حق تعالی را هم عاقل و هم معقول دانست.

ابن سینا و ملا صدرا نیز به این قاعده استدلال کرده‌اند.

یکی از نتایجی که بر این قاعده مترتب است، آن است که علم خدای متعال را نسبت به ذات خویش از طریق علم وی به اشیاء اثبات می‌کند؛ زیرا چنان‌که گفته شد، شیء عاقل، تعقل خویش را نسبت به سایر ماهیات همواره تعقل می‌کند. بنابر این، حق تعالی که عالم به اشیاء است، عالم به ذات خویش نیز می‌باشد و ذات وی در عین این‌که عاقل است معقول نیز هست.^[ii]

[i] ر. ک: «اتحاد عاقل و معقول و نقش آن در پیشرفت زندگی»، 69544.

[ii]. ر. ک: ابراهیمی دینانی، غلامحسین، قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، ج 2، ص 406-410، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی،  1366.