1. مهرالمسمّی

مهرالمسمی مهریه‌ای است که با توافق طرفین در زمان عقد برای زوجه تعیین می‌شود. و میزانِ مشخصی از نظر تعداد و یا نوع آن وجود ندارد، و زوجین می‌توانند بر اساس توافق، مهریه را به هر میزانی تعیین نمایند؛ لذا در صورتی که شروط مهریه، با صحت کامل رعایت شده باشد، مهرالمسمی را می‌توان به عنوان مهریه تعیین نمود، و مرد موظف به پرداخت این حق می‌شود.[1]

2. مهرالمثل

مهرالمثل مقدار مهریه‌ای است که در جامعه، برای مثل چنین زنی در نظر می‌گیرند. به بیان روشن‌تر، مراد از مهرالمثل، مهریه و کابینی است که با در نظر گرفتن مهریه افرادی با موقعیت‌های اجتماعی مشابه، مهریه اعضای خانواده، مهریه دوستان و ... در نظر گرفته می‌شود.

در همین راستا، فقه اسلامی مهر «اقارب» و «امثال» را معیاری برای تعیین مهر المثل اعلام می‌کند. و مراد از «امثال»، زنانى هستند که از جهت سن و سال، زیبایی، بکارت، شرافت، ثروت، عقل، ادب، خانه‌داری و تمام صفات و ویژگی‌هایی که در مقدار مهر تأثیر دارد، نظیر زن مورد نظر باشند. و غرض از اقارب(نزدیکان) بر حسب قول مشهور نزد فقهای شیعه، خویشان و بستگان زن از طرف پدر و مادر است.

بر این اساس، ملاک و معیار در مهرالمثل، صفات و خصوصیات زن(مانند شرافت، جمال و بکارت) و مهریه زنان نزدیک وى(مانند مادر، خواهر، عمه و خاله) است.[2]

کاربرد مهرالمثل

 مهرالمثل در موارد متعدد ثابت می‌‏شود. از جمله:

الف) موردى که مهریه اعلامی و یا همان «مهر المسمی» امری فاسد و شرعا بی‌ارزش باشد، مانند این‌که مشروبات الکلی یا خوک مهریه قرار داده ‏شود. در این‌جا گفته می‌شود، آنچه به عنوان مهر در نظر گرفته شده، پرداختش لازم نبوده بلکه واجب است به جای آن، مهرالمثل پرداخت شود.

ب) همچنین اگر در ازدواج، مهری مشخص نشده و با این وجود، زن خود را در اختیار همسرش گذاشته و آمیزشی هم رخ دهد و سپس مرد او را طلاق دهد، با آن‌که مهری مشخص نشده؛ اما واجب است که مرد مهرالمثل را به زن بپردازد.

ج) همچنین در صورت اختلاف زوجین در تعیین و یا عدم تعیین مهریه، فردی که منکر تعیین مهر ‌باشد، سوگند می‌خورد و در این صورت مهرالمثل ثابت می‌‏شود.[3]

[1]. قانون مدنی، ماده 1080.

[2]. ر. ک: جابرى عربلو، محسن‏، فرهنگ اصطلاحات فقه اسلامى، ص 171- 172، تهران، امیر کبیر. چاپ اول، 1362ش.

[3]. مروج، حسین، اصطلاحات فقهى، ص 520، قم، بخشایش، چاپ اول، 1379ش.