درباره‌ی شخصیت و جایگاه زن در خانواده، در سفارشی از امام علی(ع) به یکی از فرزندانش آمده است:

«... فَإِنَّ الْمَرْأَةَ رَیْحَانَةٌ وَ لَیْسَتْ بِقَهْرَمَانَة...».[1]

واژه «قهرمان» ریشه در زبان فارسی داشته و به معنای پیش‌کار، کارپرداز، خدمت‌کار، خادم و مسئول خرید و رتق و فتق امور منزل می‌باشد.[2]

این واژه در متون اسلامی و در روایات نیز با همین معانی مورد استفاده قرار گرفته است:

1. «وَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ زَیْنُ الْعَابِدِینَ ع یَقُولُ لِقَهْرَمَانِهِ إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَشْتَرِیَ لِی مِنْ حَوَائِجِ الْحَجِّ شَیْئاً فَاشْتَرِ وَ لَا تُمَاکِس‏»؛[3]

امام زین‌العابدین(ع) به پیش‌کار خودش توصیه فرمود که هرگاه می‌خواهی لوازم مورد نیاز برای سفر حج را تهیه کنی، هنگام خریدن آن (بیش از اندازه) چانه نزن.

2. «قَالَ الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ لِقَهْرَمَانِهِ: أَ لَمْ أَنْهَکَ أَنْ تَسْتَقْرِضَ لِی مِمَّنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ فَکَانَ»؛[4]

امام صادق(ع) به پیش‌کارش فرمود: آیا از تو نخواسته بودم که از افراد تازه به دوران رسیده برای من قرض نگیری؟!

با توجه به آنچه گفته شد، حدیثی که می‌فرماید: زن ریحانه است نه قهرمان؛ معنایش آن خواهد بود که زن مانند گلی است که در خانه به محیط منزل زیبایی و طراوت می‌بخشد، و او خدمت‌کار و پیش‌کار مرد در امور منزل نیست تا همه کارهای خانه به او سپرده شده و در رتق و فتق امور زندگی از او بهره‌برداری شود.

این تعبیر، کسانی را مخاطب قرار می‌دهد که از زنان مانند بردگان در کارهای سخت زندگی سوء استفاده می‌کنند، و به آنان هشدار می‌دهد تا با رفتار نادرست خود، روح لطیف زن را نیازارند و این اجازه را به او بدهند تا محیط خانواده را باطراوت نگه‌دارد.

این معنا البته با آن دسته از احکام و قوانین شرعی سازگار است که هیچ‌کدام از کارهای منزل مانند پختن غذا، شستن لباس‌ها و ظرف‌ها، نظافت منزل و حتی نگهداری از کودک را وظیفه زن نمی‌داند. (اگرچه بیشتر بانوان با همان احساس خانواده‌دوستانه خود به صورت داوطلبانه بار این زحمت‌ها را بر دوش می‌کشند).

در پایان گفتنی است؛ اگر برخی مترجمان، واژه «قهرمان» در این روایت را به چیزهایی مانند سخت، خشن، نیرومند، و ... معنا کرده‌اند، شاید خواسته‌اند بگویند که جنس زن لطیف است، نه خشن و سخت تا آنها را به کارهای سخت و مردانه وادار نمود، و گرنه معنای قهرمان همان چیزی است که گفته شد.

[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 5، ص 510، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[2]. مجلسی اول، محمد تقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، موسوی کرمانی، سید حسین، اشتهاردی، علی‌پناه، طباطبائی، سید فضل الله، ج 7، ص 23، قم، ‌مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، چاپ دوم، 1406ق.

[3]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 3، ص 197، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.                 

[4]. شیخ حرّ عاملی، هدایة الامة إلی أحکام الأئمة(ع)، ج 6، ص 117، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، چاپ اول، 1412ق.