جستجوی پیشرفته
بازدید
2404
آخرین بروزرسانی: 1402/02/10
خلاصه پرسش
قرآن کریم افرادی را که از یاد خدا دورند، دارای «معیشت ضنک» می‌داند. مراد از چنین معیشتی چیست؟
پرسش
منظور از «معیشت ضنک» که در قرآن آمده چیست؟
پاسخ اجمالی

 

بر اساس منابع لغوی و تفسیری، «معیشت ضنک»، به معنای نوعی از زندگی است که در آن آرامش و آسایشی وجود ندارد.

این  تعبیر تنها یک‌بار در قرآن و در آیه 124 سوره «طه» آمده است:

«وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْکاً ...»؛ ‏و هر کس از یاد من روى گرداند، وى را روزگارى سخت خواهد بود.

 «عیش» در لغت به معنای «حیات» است.[1] راغب اصفهانی می‌‏گوید: واژه «عیش» به معناى نوعی از زندگى است که مخصوص حیوانات (به معنای عام آن که شامل انسان هم می‌شود) بوده، و در نتیجه دایره شمول آن از واژه «حیات» کمتر است؛ زیرا «حیات»، هم در مورد زندگى حیوانی و هم در ارتباط با زندگی فرشتگان و هم در اشاره به زندگی خداى متعال که حیّ مطلق است مورد استفاده قرار می‌گیرد.

واژه «معیشت» مشتق از «عیش» بوده و به معنای چیزهایى است که زندگی با آنها ادامه می‌یابد؛[2] مانند خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها و نیز به معنای هر آن چیزی است که زندگی با آن اداره می‌شود؛[3] از این‌رو شامل روش زندگی نیز خواهد شد.

«ضنک» به معناى سختى و تنگى است.[4] این واژه در هر چیزى که به کار رود دشواری و تنگى آن‌را می‌‏رساند و کلمه‌‏اى است که در مذکر و مؤنث یکسان استعمال می‌شود.[5]

این‌که خدای متعال فرمود: کسى که از یاد من اعراض کند زندگی سختی خواهد داشت، براى آن است که هر کس خدا را فراموش کند، و با او قطع رابطه نماید، دیگر چیزى غیر از دنیا نمی‌‏ماند که وى به آن دل ببندد، و آن‌را مطلوب یگانه خود قرار دهد، در نتیجه همه کوشش‌هاى خود را منحصر در آن می‌کند، و فقط به اصلاح زندگى دنیای خویش می‌پردازد، و روز بروز آن‌را توسعه داده، و به لذت‌بردن از آن سرگرم می‌شود؛ اما این نوع از زندگی هیچ‌گاه به او آرامش نمی‌دهد؛ براى این‌که هرچه از دنیا به دست آورد، به آن قانع نشده و همیشه به دنبال افزودن آن است، بدون این‌که این حرص و سیری‌ناپذیری‌اش پایان پذیرد.

بر این اساس، چنین فردی گویا همیشه در فقر و تنگى بسر می‌‏برد، و همیشه دلش خواستار چیزهایی است که آنها را در اختیار ندارد. جدای از غم و اندوه و اضطراب و ترسى که برای از دست‌دادن آنچه دارد و روى‌آوردن ناملایمات و فرا رسیدن مرگ و بیماری متحمّل می‌شود؛ او همیشه در میان آرزوهاى برآورده نشده، و ترس از دست‌دادن آنچه برآورده شده به سر می‏برد. و این است معنای معیشت ضنک.[6]

البته بعضى از مفسران گفته‏‌اند: مراد از معیشت ضنک، عذاب قبر، و سختی‌هاى زندگى برزخی است؛ چرا که می‌بینیم بسیارى از اعراض‌کنندگان از یاد خدا زندگى دنیایی بسیار وسیعی دارند و دنیا به کام آنها است؛ لذا معیشت ضنک در حقشان صادق نیست.[7] که در این مورد باید گفت؛ هرچه دنیا به کام دنیاپرستان باشد، چون خواسته‌های آنان نامحدود است، باز هم گمان می‌کنند به نهایت آرزویشان نرسیده؛ لذا همواره دچار نوعی دشواری و تنگی خواهند بود.

برخى هم معتقدند: معیشت ضنک، یعنی طعام ضریع،[8] زقوم،[9] و جهنم.[10]

در پایان باید گفت؛ آیه گنجایش همه تفاسیر را دارد و فردی که از یاد خدا دور است، علاوه بر عذاب‌های برزخ و آخرت، در دنیا نیز چندان شیرین‌کام نخواهد بود.


[1]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ‏6، ص 321، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.

[2]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص 596، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیة، چاپ اول، 1412ق.     

[3]. لسان العرب، ج 6، ص 321.(المعیشة: ما یعاش به).

[4]. همان، ص 512.

[5]. لسان العرب، ج ‏10، ص 462.

[6]. ر. ک: طباطبائی، سید محمد حسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏14، ص 224- 225، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، 1417ق؛ همان، ترجمه، موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج ‏14، ص 314- 315، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، 1374ش.

[7].ر. ک: طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج ‏7، ص 55، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش؛ قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، ج ‏11، ص 259، تهران، ناصر خسرو، تهران، چاپ اول، 1364ش.

[8]. ر. ک: «ضریع طعامی تلخ و بدبو».

[9]. ر. ک: «تشبیه ثمره درخت زقوم به امر خیالی سرهای شیاطین»، 64219.

[10]. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج ‏7، ص 55؛ الجامع لأحکام القرآن، ج ‏11، ص 259.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    797054 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    759109 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    683247 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    660368 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    649618 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    602141 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580447 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    568810 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565359 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564663 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...