در لغت عربی، «ماء معین»، به معنای آب روان و جاری است.[1] واژه «ماء» با صفت «معین» تنها یک‌بار در قرآن و در آیه 36 سوره ملک آمده است. آن‌جا که می‌فرماید:

«قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یَأْتیکُمْ بِماءٍ مَعینٍ»؛[2] بگو اگر صبح برخیزید و ببینید  که آب سرزمین شما در عمق زمین فرو رفته، پس چه کسى برای شما آب گوارا جاری خواهد کرد؟

خدای متعال در این آیه یکی از مصادیق رحمت عامش را که بسیارى از مردم آن‌را به فراموشی سپرده‌اند، به بندگانش تذکر می‌دهد. یعنی نعمت بزرگ آب را که حیات و زندگی تمام موجودات وابسته به آن است:

«... وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْ‏ءٍ حَی‏ ...».[3] و می‌فرماید: چنانچه این نعمت بزرگ از شما گرفته شود و تمام آب‌‏هاى اطراف شما در عمق زمین فرو رود، به صورتی که استخراج مجدد آن، امکان‌پذیر نباشد، در آن هنگام چه کسی برای شما آب روان و گوارا خواهد آورد.

از ابن عباس نقل شده است: «ماء معین» یعنی آبی که با چشم دیده می‌شود.[4]

البته برخی روایات، در تفسیری باطنی از «ماء معین»، آن را اشاره‌ای به غیبت امام غائب می‌داند:

«عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ‏ ماؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِماءٍ مَعِینٍ فَقَالَ: هَذِهِ نَزَلَتْ فِی الْقَائِمِ یَقُولُ إِنْ أَصْبَحَ إِمَامُکُمْ غَائِباً عَنْکُمْ لَا تَدْرُونَ أَیْنَ هُوَ فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِإِمَامٍ ظَاهِرٍ یَأْتِیکُمْ بِأَخْبَارِ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ حَلَالِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ وَ حَرَامِهِ ثُمَّ قَالَ ع: وَ اللَّهِ مَا جَاءَ تَأْوِیلُ هَذِهِ الْآیَةِ وَ لَا بُدَّ أَنْ یَجِی‏ءَ تَأْوِیلُهَا»؛[5]

از امام باقر(ع) در تفسیر این آیه آمده است: این آیه در باره امامى نازل شده است که به عدل الهى قیام می‌‏کند. می‌‏گوید: اگر امام شما پنهان گردد، و ندانید کجا است؟ چه کسى براى شما امامى می‌‏فرستد که اخبار آسمان‌ها و زمین، و حلال و حرام خدا را براى شما شرح دهد. سپس فرمود: به خدا سوگند تأویل این آیه نیامد و سرانجام خواهد آمد.

[1]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص 771؛ مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج ‏11، ص 135، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360ش.

[2]. ملک، 30.

[3]. انبیاء، 30.

[4]. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، ج ‏19، ص 222، تهران، ناصر خسرو، چاپ اول، 1364ش.

[5]. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج ‏1، ص 325- 326، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم، 1395ق.