جستجوی پیشرفته
بازدید
4327
آخرین بروزرسانی: 1402/07/05
خلاصه پرسش
«استصحاب قهقرایی» چیست؟
پرسش
استصحاب قهقرایی چه نوع استصحابی است؟
پاسخ اجمالی

پاسخ‌های فراوانی در مورد اصل استصحاب در این پایگاه وجود دارد که می‌توانید به آنها مراجعه فرمایید.

واژه‌ی «قهقری» نیز در واژه‌نامه‌ها به معنای «بازگشت به عقب» است.[1]

اما موضوع پرسش و یا همان «استصحاب‏ قهقرى»، دو رکن دارد: «متیقن لاحق» و «مشکوک سابق».

به عبارت دیگر، بر خلاف استصحاب‌های دیگر که ما حکم یقینی زمان گذشته را به زمان کنونی نیز سرایت می‌دهیم، در این نوع از استصحاب می‌خواهیم با استفاده از حکم یقینی که اکنون در اختیار داریم، موضوع مشکوک در گذشته را اثبات نماییم.

به عنوان نمونه، به عدالت امام جماعتی در حال حاضر یقین داریم، ولى شک داریم که آیا او در گذشته نیز عادل بود یا خیر؟! اگر «استصحاب قهقری» را بپذیریم، می‌توانیم معتقد به چنین عدالتی در گذشته نیز باشیم.

اما آیا چنین استصحابى از لحاظ شرعی معتبر بوده و قابل استناد است؟!

پاسخ این است که عمده دلیل ما بر حجیت اصل استصحاب، روایاتی است که در این زمینه وارد شده، و از این روایات، حجیت «استصحاب قهقرى» قابل برداشت نیست. و روایات موجود یا صریحا ناظر به استصحاب مصطلح بوده و یا دست‌کم در آن نوع از استصحاب، ظهور بیشتری دارند.

بنابر این، «استصحاب قهقرى» حجت نیست، ولى اصل دیگرى شبیه این استصحاب وجود دارد، و آن این‌که می‌دانیم واژه‌ای اکنون و در عرف ما حقیقت در معنایى دارد، ولى شک داریم که آیا از روز اول هم واضع لغت، آن‌را برای همین معنا قرار داده، یا این‌که اول معناى دیگرى داشته و اکنون از آن معنای گذشته‌اش به این معناى جدید منتقل شده است؟ یعنی شک در نقل و عدم نقل وجود دارد، در این‌جا ادعاى اجماع بر جریان «اصالة عدم النقل» شده است. مانند صیغه افعل که در عرف مسلمانان عرب‌‏زبان، ظهور در وجوب دارد و حقیقت در وجوب است، ولى شک داریم که این صیغه در لغت عرب از ابتدا نیز دال بر وجوب بوده، یا آن‌که در ابتدا چنین دلالتی وجود نداشته و بعدها ایجاد شده است.

در این‌جا «اصالة عدم النقل» را جارى می‌کنیم که برخی معتقد به‌تشابه «استصحاب قهقرى» با این اصل‌اند.[2]


[1]. ابن سیده، علی بن إسماعیل، المحکم و المحیط الأعظم، ج 4، ص 458، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1421 ق.

[2]. ر. ک: محمدى، على، شرح اصول استنباط، ج ‏2، ص 284، قم، چاپ سوم؛ مرکز اطلاعات و مدارک اسلامى، فرهنگ نامه اصول فقه، ص 175، قم، دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، معاونت پژوهشى، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى، چاپ اول، 1389ش.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها