جستجوی پیشرفته
بازدید
1791
آخرین بروزرسانی: 1402/07/06
خلاصه پرسش
اصالة الحظر به چه معنا است؟ آیا این اصل بر اصول دیگر برتری دارد؟
پرسش
سلام؛ اصالة الحظر به چه معنا است؟
پاسخ اجمالی

اصالة ‌الحَظر

«حظر» به معنای منع است، و در اصطلاح اصول فقه، «أصالة الحظر»، یعنی اصل بر آن است که هیچ فردی حق تصرف در هیچ چیزی را ندارد، مگر آن‌که از سوی شارع اجازه‌ای در مورد چنین تصرفی وجود داشته باشد.

در همین راستا، برخی معتقدند تمام اشیای موجود در طبیعت از آن خدا است و انسان هم جزئی از طبیعت است؛ بنابر این، انسان و اعمال او همگی مخلوق و در ملک خدا هستند. پس تصرف انسان در ملک خداوند بدون اجازه او ممنوع خواهد بود.

بعضی اما در انتقاد از این نظریه می‌گویند؛ معنای این سخن آن است که جانب ترک را بر جانب فعل ترجیح دهیم. و این ترجیح نیاز به دلیل دارد، در حالی که دلیل عقلی و شرعی بر چنین ترجیحی وجود ندارد؛ بلکه بر عکس، ترک لذت موجب ضرر دنیوی انسان است.

بعد از بیان این مقدمه باید گفت؛ گروهی که به اخباری‌ها مشهورند، طرفدار نظریه اصالة ‌الحظر می‌باشند. از نظر آنان، اشیا و انسان و کل طبیعت، از آن خدا است و تا اذن او احراز نشود نمی‌توان در آنها تصرف کرد.

در برابر آنها، عالمان علم اصول معتقدند اصل در اشیا اباحه است؛ یعنی انسان می‌تواند در تمام اشیاء آزادانه تصرف کند، مگر آن‌که شارع نوعی از تصرف را منع کرده باشد که در این صورت تصرف در آن جایز نخواهد بود.

آنان در نادرست دانستن «اصالة الحظر» دلایلی را بیان می‌نمایند:

  1. خود اصل مخدوش است.
  2. با فرض وجود چنین اصلی، کیفیت استدلال مخدوش است.
  3. اگر کیفیت استدلال هم درست باشد، با ورود آیاتی مانند: «هُوَ الَّذی خَلَقَ لَکُمْ ما فِی الْأَرْضِ ِ جَمیعاً …».[1] و روایاتی نظیر «کل شیء مطلق حتی یرد فیه نهی»،[2] که همگی دلالت بر اذن شرعی و اباحه در انواع تصرفات می‌کنند، جایی برای این اصل باقی نمی‌ماند؛[3] بر این اساس، اصل بر اباحه است نه حظر. 

[1]. بقره، 29.

[2]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج ‏1، ص 317، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.

[3]. ر. ک: ولایی، عیسی، فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، ص 86- 87، تهران، نشر نی، چاپ اول، 1374ش.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها