جستجوی پیشرفته
بازدید
2380
آخرین بروزرسانی: 1402/04/25
خلاصه پرسش
چرا اجتماع امر و نهی محال است؟
پرسش
چرا اجتماع امر و نهی محال است؟
پاسخ اجمالی

در بحث اجتماع امر و نهی، منظور از اجتماع، تلاقى اتفاقى بین متعلق امر و متعلق نهى در مورد واحد است. از عنوان یاد شده در اصول فقه، مبحث الفاظ سخن رفته است. و برخى از اصولیان، تحت عنوان ملازمات عقلیّه از آن بحث کرده‌‏اند.

بی‌گمان از نظر عقل تعلق امر و نهى به یک فعل داراى یک عنوان و در یک زمان از پروردگار حکیم جایز نیست.

به عنوان مثال جایز نیست که مولاى حکیم به بنده‌‏اش بگوید:

«فلانی را در روز جمعه ساعت هفت صبح اکرام کن». و در عین حال بگوید: «او را در روز جمعه و در ساعت هفت صبح اکرام نکن»، و از بنده‌اش بخواهد که هم امر را انجام دهد و هم نهى را.

و یا به اقامه نماز در زمانى معیّن امر کند و در همان زمان از اقامه‌ی آن نهی کند‏.

اما اگر مورد و موضوعی داراى دو عنوان باشد، در این جا بحث و اختلاف هست که آیا امکان دارد که امر و نهى هر دو به آن چیز تعلّق گیرند یا نه؟ یعنى یک فعل باشد با دو عنوان، مانند نماز در مکان غصبى، که دو عنوان دارد:

الف) نماز که با امر «صلّ» واجب شده است.

ب) غصب که با نهى «لا تغصب» حرام گشته است.

در این‌جا سه نظر وجود دارد.

  1. جواز اجتماع: این قول به اکثر اشاعره و برخى از امامیه، مانند: فضل بن شاذان، محقق قمى و محقق خوانسارى نسبت داده شده است. کسانی که به جواز معتقدند آنها را «اجتماعیون» می‌گویند.
  2. امتناع: اکثر علماى شیعه و جمهور علماى معتزله و برخى از اشاعره این قول را اختیار کرده‌اند. اینها را «امتناعیون» می‌نامند.
  3. تفصیل بین حکم عقل به جواز و حکم عرف به امتناع.[1]

ثمره این اختلاف هنگامى ظاهر می‌شود که امر، نظیر مثال یادشده به عبادت تعلق گرفته باشد، چه آن‌که در این صورت قائلین به امتناع، جانب نهى را ترجیح داده و عبادت را با علم به حرمت، فاسد می‌‏دانند؛ زیرا نهى مانع از انجام عمل به قصد قربت می‌شود. چنان‌که معروف است: «المبعّد لا یکون مقرّباً». (عملی که انسان را از خدا دور می‌کند نمی‌تواند عامل قرب انسان به خدا گردد) البته اگر نسبت به وجود حرمت، جاهل قاصر بوده و بدین علّت میان آن دو جمع نموده، مشهور قائل به صحّت عبادت می‌باشند.

امّا قائلین به جواز اجتماع امر و نهى عبادت را به طور کلى صحیح می‌‏دانند؛ زیرا عناوین آنها مختلف است و در مقام امتثال به یکدیگر زیانى نمی‌‏رسانند.[2]


[1]. ر. ک: ملکى اصفهانى، مجتبى‏، فرهنگ اصطلاحات اصول، مقدمه، سبحانى تبریزى، جعفر، ج ‏1، ص 15- 16، قم، عالمه، چاپ اول، 1379ش.‏

[2]. ر. ک: مختارى مازندرانى، محمدحسین‏، فرهنگ اصطلاحات اصولى، ص 12، تهران، انجمن قلم ایران‏، چاپ اول، 1377ش.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها