این پرسش، ناظر به آیه 61 سوره نور است که خداوند در آن می‌فرماید: شما می‌توانید در شرایط معین و بدون اجازه از غذای موجود در خانه‌های یازده گروه استفاده کنید:

«...و بر شما حرجى نیست اگر از خانه خود، خانه پدرتان، خانه مادرتان، خانه برادرتان، خانه خواهرتان، خانه عموی‌تان، خانه عمه‌تان، خانه دایی‌تان، خانه خاله‌‏تان، خانه‌‏اى که کلیدش نزد شما است، و یا خانه دوستانتان چیزى بخورید...».[1]

پرسشی که در مورد این آیه مطرح می‌شود آن است که چرا خداوند به مجاز بودن خوردن غذا در خانه خود - که توضیح واضحات است - تصریح نموده؛ اما مجاز بودن استفاده از غذای موجود در خانه فرزندان سخنی به میان نیاورده است، با آن‌که جا داشت در ردیف دیگر نزدیکان، ابتدا فرزندان را بیان کند؟!

در پاسخ به این پرسش، برخی از مفسران معتقدند: منظور از «بیوتکم»(خانه خود) در آیه شریفه، همان خانه فرزندان است و خداوند خانه فرزند را مانند خانه والدین او به شمار آورد؛ زیرا فرزند - مانند مال - نتیجه‌ی زحمت‌های آنان است.

در همین زمینه، رسول خدا(ص) فرموده است:

پاک‌ترین چیزى که مؤمن می‌خورد، از کسب و سرمایه خویش است. فرزند هم سرمایه او است. به همین جهت است که خداوند در موقع ذکر خانه خویشان، خانه فرزندان را ذکر نکرده است.[2]

البته برخی می‌گویند: منظور از «بیوتکم» در آیه، منزل همسران انسان است؛ چرا که آن‌جا نیز مانند منزل خود انسان است.[3]

نتیجه می‌گیریم وقتی خدای متعال، نزدیکان و خویشانی را برمی‌شمرد و اجازه خوردن غذا در خانه‌های آنان را صادر می‌فرماید؛ اما سخنی از خانه فرزندان به میان نمی‌آورد، دلیلش آن است که فرزندان از دیگر خویشاوندان نزدیک‌ترند و گویا دیگر هیچ نیازی به نام بردن از آنها نیست.[4] و از خانه‌های آنان با تعبیر «بیوتکم» یاد کرد تا مردم بدانند که غذا خوردن در خانه فرزندان، مانند غذا خوردن در خانه خود انسان است.

گفتنی است؛ صرف نظر از اختلاف‌نظری که میان مفسران در مورد تفسیر آیه وجود دارد، می‌توان از ظاهر آیه برداشت کرد که اولا: هدف از این اجازه‌دادن، آن است که همبستگى و صمیمیت در میان خویشاوندان و دوستان به مرحله‌‏اى برسد که گویى همه در مال یکدیگر شریک‌اند و هیچ‌گونه اختلاف و دوگانگی از این لحاظ میان آنها وجود ندارد. ثانیا: غذا خوردن این افراد از خانه‌‏هاى یکدیگر مشروط به این نیست ‌که با هم بخورند و یا به تنهایی؛ بلکه به واسطه کمال صمیمیت و همبستگى، می‌‏توانند در آن‌جا تنهایی و یا دسته‌جمعى غذا بخورند. ثالثا: لازم است یک شرط رعایت شود و آن این‌که از حدود متعارف خارج نشده و در خوردن غذا از خانه‌های یکدیگر اسراف نکنند.[5]

[1]. «... وَ لا عَلى‏ أَنْفُسِکُمْ أَنْ تَأْکُلُوا مِنْ بُیُوتِکُمْ أَوْ بُیُوتِ آبائِکُمْ أَوْ بُیُوتِ أُمَّهاتِکُمْ أَوْ بُیُوتِ إِخْوانِکُمْ أَوْ بُیُوتِ أَخَواتِکُمْ أَوْ بُیُوتِ أَعْمامِکُمْ أَوْ بُیُوتِ عَمَّاتِکُمْ أَوْ بُیُوتِ أَخْوالِکُمْ أَوْ بُیُوتِ خالاتِکُمْ أَوْ ما مَلَکْتُمْ مَفاتِحَهُ أَوْ صَدیقِکُمْ لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ أَنْ تَأْکُلُوا جَمیعاً أَوْ أَشْتاتا...».

[2]. ر. ک: طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج ‏7، ص 245، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372 ش؛ فخر الدین رازی، ابو عبد الله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج ‏24، ص 422، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420 ق؛ سور آبادی، ابو بکر عتیق بن محمد، تفسیر سور آبادی، تحقیق، سعیدی سیرجانی، علی اکبر، ج ‏3، ص 1693، تهران، فرهنگ نشر نو، چاپ اول، 1380 ش.

[3]. ر. ک: مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏7، ص 245؛ قمی نیشابوری، نظام الدین حسن بن محمد، غرائب القرآن و رغائب الفرقان، محقق، عمیرات، شیخ زکریا، ج ‏5، ص 213، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، 1416 ق.

[4]. مفاتیح الغیب، ج ‏24، ص 422.

[5]. ر. ک: مترجمان، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق، ستوده، رضا، ج ‏17، ص 174،(پاورقی)، تهران، فراهانی، چاپ اول، 1360 ش.