جستجوی پیشرفته
بازدید
2343
آخرین بروزرسانی: 1402/08/06
خلاصه پرسش
ماجرای غاشیه که در ابتدای سوره‌ای با همین نام در قرآن به آن اشاره شده چیست؟
پرسش
قرآن خطاب به پیامبرش می‌گوید: آیا از حدیث غاشیه خبر داری؟! مراد از حدیث غاشیه چیست؟
پاسخ اجمالی

همان‌گونه که در پرسش آمده،‌ خدای متعال در ابتدای سوره‌ی غاشیه خطاب به پیامبر اسلام(ص) می‌فرماید:

«هَلْ أَتاکَ حَدِیثُ الْغاشِیَةِ»؛ آیا از داستان غاشیه خبر داری؟!

«غاشیه» در لغت به معناى چیزی است که همه جا را بپوشاند و فرابگیرد و در این‌ آیه، کنایه از روز قیامت است.[1]

 این آیه یک جمله‌ی استفهامى خطاب به پیامبر(ص) است؛ اما نه به منظور سؤال جدى؛ زیرا به‌یقین آن‌حضرت از وقوع قیامت و بسیاری از جزئیات آن آگاه بود؛ بلکه طرح این موضوع به صورت پرسش تنها برای نشان‌دادن اهمیت موضوع است.[2]

«حدیث» به معناى پیش آمد بی‌سابقه، یا به معناى مصدرى(حدوث)، یا به معنای (حادثه) بوده، و مضافی در آن به تقدیر گرفته شده است؛ یعنی آیا خبر حادثه به شما رسیده است؟!

در این صورت، ‌اضافه‌شدن «حدیث» به «الغاشیه» نیز از باب «اضافه موصوف به صفت» است. گویا اکتفا به وصف کوتاه «الغاشیه»، براى این است که چگونگى و خصوصیات آن‌را نمی‌توان دریافت؛ بلکه تصویرى که از این حادثه‌ی بزرگ می‌توان ارائه نمود، همین است که همه کس و همه چیز را فرامی‌گیرد و می‌پوشاند.[3]

به هر حال، کلمه «الغاشیة» می‌تواند اشاره‏ به حوادث نهایى جهان، و پیش‌درآمد قیامت، یعنی نفخ صور دوم باشد؛[4] از این جهت که سراسر زمین و آسمان‌ها را فرامی‌گیرد، و اندیشه‌‏ها را پر از هراس و وحشت می‌نماید، و همه چیز را از یاد می‌برد. همچنین می‌‏تواند عذابى باشد که در قیامت، ساکنان دوزخ را فرامی‌گیرد، و درهای رحمت و خیر و نجات را به روى آنان می‌پوشاند. مایه‌ی این عذاب همان کفر و ظلم و گناه است. همه‌ی این حوادث و تحولاتى که از اندیشه‌ی بشر دور و برتر است، معلول اراده قاهرانه خداوند، و قسمتى هم مربوط به دستاورد و اعمال انسان است.[5]

بنابر این، نظر اکثر مفسران آن است که غاشیه در این آیه، به معنای قیامت بوده، و حدیث غاشیه داستان حوادث و اتفاقات بزرگ آن‌روز است.[6]

تفسیر دیگر آن است که منظور از غاشیه، آتشی در دوزخ است که چهره‌هاى کفّار را در قالب عذاب و شکنجه فرامی‌گیرد. شبیه آنچه که خدای تعالی در جایی دیگر و با استفاده از همین ریشه لغوی فرمود:

«تَغْشى‏ وُجُوهَهُمُ النَّارُ»؛[7] چهره‌‏هاى ایشان را آتش فرامی‌گیرد و می‌پوشاند.[8]

البته اختصاص «غاشیه» به عذاب دوزخیان، سازگاری چندانی با ادامه آیه ندارد؛ زیرا در ادامه می‌خوانیم که چهره‌هایی هنگام رخداد غاشیه (و بعد از آن)، خرّم و خوشحال‌اند. «وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَاعِمَةٌ».

به همین دلیل، تفسیر آن با روز قیامت و حسابرسی، با مجموعه آیات پیرامونی سازگاری بیشتری دارد.

اما این‌که چرا آن‌روز را غاشیه نامیدند، شاید برای آن باشد که در آن‌روز عذاب به صورت دفعی کفار را فرامی‌گیرد و بر آنها فرود می‌آید؛ یعنی حوادث وحشتناک آن، ناگهان همه را زیر پوشش خود قرار می‌‏دهد.[9]

احتمال دیگر آن است که چون فراگیری آن گسترده است و خلق اولین و آخرین در آن‌جا جمع‌اند، از این جهت قیامت را غاشیه نامیده‌‏اند.[10]

در پایان باید گفت؛ آنچه مسلم است، واژه «غاشیه» ناظر به فراگیر بودن است،‌ چه فراگیری حسابرسی برای همه انسان‌ها از ابتدا تا انتها، چه فراگیری عذاب برای دوزخیان و چه فراگیری پاداش رفتار نیک برای بهشتیان!


[1]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص 607، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیة، چاپ اول، 1412ق.

[2]. ر. ک: قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، ج ‏21، ص 25، تهران، ناصر خسرو، چاپ اول، 1364ش؛ سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج ‏6، ص 342، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، 1404ق؛ طباطبائی، سید محمد حسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏20، ص 273، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، 1417ق.

[3]. الجامع لأحکام القرآن، ج ‏21، ص 26؛ طالقانی، سید محمود، پرتوی از قرآن، ج ‏4، ص 28، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ چهارم، 1362ش.

[4]. الجامع لأحکام القرآن، ج ‏21، ص 26.

[5]. پرتوى از قرآن، ج ‏4، ص 28- 29.

[6]. المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏20، ص 273.

[7]. ابراهیم، 50.

[8]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج 10، ص 725، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.

[9]. بانوی اصفهانی، سیده نصرت امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج ‏15، ص 115، تهران، نهضت زنان مسلمان، 1361ش؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏26، ص 414، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.

[10]. مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج ‏15، ص 115.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    797054 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    759109 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    683247 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    660368 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    649618 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    602141 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580447 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    568810 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565359 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564663 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...