جستجوی پیشرفته
بازدید
2599
آخرین بروزرسانی: 1402/09/02
خلاصه پرسش
«اذعان» چیست و «مذعنین» که در قرآن از آنها یاد شده چه افرادی هستند؟
پرسش
مذعنین چه کسانی هستند؟
پاسخ اجمالی

«اذعان» از ریشه‌ی «ذعن» به معنای اطاعت، اقرار و تسلیم است.[1] و برخی هم آن‌را به سرعت در تسلیم و اطاعت معنا کرده‌اند[2] که به تنهایی نمی‌تواند یک ویژگی مثبت و یا منفی ارزیابی شود؛ بلکه باید دید که این اطاعت از چه فردی و با چه انگیزه‌ای بوده است.

در همین راستا، قرآن کریم در بیان برخی رفتارهای منافقین از واژه «مذعنین» بهره جسته که تنها کلمه‌ای از ریشه «ذعن» است که در این کتاب مقدس آمده است:

«وَ إِذا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ لِیَحْکُمَ بَیْنَهُمْ إِذا فَریقٌ مِنْهُمْ مُعْرِضُونَ، وَ إِنْ یَکُنْ لَهُمُ الْحَقُّ یَأْتُوا إِلَیْهِ مُذْعِنینَ».[3]

هنگامى که به سوى خدا و رسولش خوانده شوند تا میانشان داورى کند، گروهى از آنها زیر بار نمی‌روند؛ اما اگر بدانند که داوری به نفع آنها پایان خواهد یافت، با شتاب به این داوری تن می‌دهند!

این آیه ناظر به این حقیقت است که اطاعت تنها زمانی ارزشمند است که انسان در همه‌ی حالات تسلیم حق باشد، نه تنها در زمانی که منفعت شخصی انسان با اطاعت و گردن‌نهادن به حق تأمین می‌شود!

لذا این رویکرد‌ منافقان، ویژگی ناپسندی است؛ زیرا اگر بدانند رسول خدا(ص) به نفع آنان و آن‌گونه که دلخواه آنها است حکم صادر می‌کند، تسلیم و مطیع خواهند شد، و با تمام وجود حکم رسول خدا را می‌پذیرند؛ اما اگر بر ضررشان حکم صادر گردد، آن‌را نمی‌پذیرند.

از ظاهر آیه، به خصوص از فراز «یَأْتُوا إِلَیْهِ» استفاده می‌شود که مراد از «حق» حکم پیامبر(ص) است؛ زیرا حکم حقى است که از پیامبر جدا نمی‌‏شود؛ لذا معناى آیه چنین می‌‏شود: و اگر حق که همان حکم پیامبر(ص) است، به نفع آنان(منافقان) باشد نه به ضررشان، به سوى این حکم می‌آیند، در حالى که مطیع هستند و از او رویگردان نیستند، مگر زمانی که به ضرر آنها باشد. لازمه‌ی این معنا آن است که آنان در حقیقت تابع هوای نفس خویش‌اند و قصد اطاعت از حق را ندارند،[4] و این گواهی روشن براى بی‌ایمانى آنها است و این‌که تظاهر آنان به اسلام تنها براى منافع دنیایی است و نیز دلیل بر این‌که آنها از اول ایمان واقعى نیاورده بودند.[5]

گفتنی است که در آیات فوق این تخلف و اعراض از داورى پیامبر(ص) تنها به گروهى از منافقان نسبت داده شده است: «إِذا فَریقٌ مِنْهُمْ مُعْرِضُونَ»، شاید دلیلش آن باشد گروه دیگر از آنها تا این حد بی‌حیا و جسور نبودند؛ زیرا نفاق هم مانند ایمان، مراتب و درجات مختلف دارد.[6]

گفته‌‏اند که این آیه در باره مردى از منافقان نازل شده بود که میان او و یک یهودی اختلافى بود. یهودى او را دعوت کرد که براى داورى خدمت رسول خدا(ص) بروند، ولى فرد منافق از او می‌خواست که کعب بن اشرف یهودی را داور خود قرار دهند!

نقل دیگر از بلخى آن است که عثمان از علی(ع) زمینى خریده بود که به دلیل وجود سنگ در آن، تصمیم به فسخ آن گرفت. على(ع) نپذیرفت و فرمود: بیا تا نظر پیامبر خدا(ص) در این موضوع را جویا شویم؛ این‌جا بود که حکم بن ابى العاص خطاب به عثمان گفت که پیشنهاد علی(ع) را نپذیرد؛ زیرا پیامبر(ص) پسر عموى علی(ع) است و به نفع او داورى خواهد کرد![7]


[1]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص 328، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیة، چاپ اول، 1412ق؛ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ‏13، ص 172، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.

[2]. رشیدالدین میبدی، احمد بن ابی سعد، کشف الأسرار و عدة الأبرار، تحقیق، حکمت‏، علی اصغر، ج ‏6، ص 557، تهران، امیر کبیر، چاپ پنجم، 1371ش.

[3]. نور، 48-49.

[4]. طباطبائی، سید محمد حسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏15، ص 146، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، 1417ق.

[5]. ر. ک: فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج ‏24، ص 410، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق.

[6]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏14، ص 515، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.

[7]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، تهرانی، آقابزرگ، محقق، قصیرعاملی، احمد، ج 7، 450، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    797054 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    759109 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    683247 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    660368 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    649618 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    602141 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580447 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    568810 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565359 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564663 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...