واژه «حَمیم» صیغه مبالغه از ریشه «حمم» به ‌معنای داغ و حرارت شدید است.

راغب اصفهانی در المفردات می‌گوید: آب گرمى را که از منبع خود خارج می‌شود، «حمّه» گویند. و به همین اعتبار به عرق انسان و حیوان حمیم گفته می‌شود. حمّام را به جهت آب گرم و یا به جهت این‌که سبب عرق کردن است حمّام گفته‌‏اند. و به خویشاوند مهربان حمیم گفته‌ می‌شود، گویى که در حمایت خویشان خود حادّ و داغ می‌شود.[1] و حمیم دوست نزدیکی است که بسیار متصل به قلب انسان باشد: «والحمیم الصدیق القریب أی الدانی من القلب».[2]

در برخی از لغت‌نامه‌ها آمده است: حمیم به ‌معنای چیز داغ و با حرارت بوده؛ خواه حرارت مادی، مانند آب جوش و خواه حرارت معنوی، مانند دوست و ولیّ انسان.[3]

این واژه بیست بار در قرآن به صورت «حمیم»، «الحمیم» و «حمیما»، مورد استفاده قرار گرفته که شش مورد آن به معناى مهربانی و دوستی، و بقیّه به معناى آب و یا مایع در حال جوشیدن است. مانند:

«وَ ذَرِ الَّذینَ اتَّخَذُوا دینَهُمْ لَعِباً وَ لَهْواً وَ غَرَّتْهُمُ الْحَیاةُ الدُّنْیا ... لَهُمْ شَرابٌ مِنْ حَمیمٍ...»؛[4]

و رها کن کسانى که دین خود را به بازى و سرگرمى گرفتند، و زندگى دنیا، آنها را مغرور ساخته،... برای آنها نوشیدنی از آب سوزان است.

«وَ لا یَسْئَلُ حَمیمٌ حَمیماً»؛[5] و هیچ دوست صمیمى سراغ دوست صمیمی‌اش را نمی‌‏گیرد!

[1]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص 254- 255، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیة، چاپ اول، 1412ق.

[2]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، تهرانی، آقا بزرگ، محقق، قصیرعاملی، احمد،  ج 8، ص 503، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا.

[3]. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج‏2، ص 288، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360ش.

[4]. انعام، 70.

[5]. معارج، 10.