جستجوی پیشرفته
بازدید
1191
آخرین بروزرسانی: 1403/10/16
خلاصه پرسش
آیا ضرب المثل فارسی «از کوزه همان تراود که در اوست»، منطبق با آموزه‌های دینی است؟
پرسش
آیا می توان ضرب المثل «ازکوزه همان تراود که در اوست» را مستند به منابع دینی نمود؟
پاسخ اجمالی

ضرب المثل فارسی «از کوزه همان تراود که در اوست»، بیانگر آن است که خروجی‌های یک چیز و رفتارهای یک فرد نمی‌تواند جدا از سرچشمه درونی آنها باشد.

قرآن کریم در ‌آیه 58 سوره اعراف به این واقعیت اشاره کرده و می‌فرماید:

«وَ الْبَلَدُ الطَّیِّبُ یَخْرُجُ نَباتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَ الَّذِی خَبُثَ لا یَخْرُجُ إِلَّا نَکِداً»؛ (زمین خوب، گیاهش به فرمان پروردگارش می‌روید، و از زمین بد چیزی نمی‌روید جز گیاهانی ناچیز و بی‌‏فایده!).

به عبارت دیگر، ثمره و خروجی زمین بستگی به جنس زمین دارد. اگر جنس زمین خوب باشد، خروجی آن نیز خوب خواهد بود، و اگر جنس زمین بد باشد خروجی آن هم بد خواهد بود، یعنی «از کوزه همان برون تراود که در اوست»!

آیه 84 سوره اسراء نیز با نگاهی دیگر به این واقعیت می‌نگرد:

«قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلى‏ شاکِلَتِهِ»؛(بگو رفتارهای هر فرد، وابسته به طبیعت و نیّت درونی خود او است).

راغب اصفهانی معتقد است «شاکله»، عادت و اخلاقی است که انسان را مقید و محدود می‌کند و نمی‌گذارد آنچه را که می‌خواهد انجام دهد کاملا آزاد باشد؛ بلکه او را وادار می‌کند تا به مقتضا و طبق آن اخلاق رفتار کند.[1]

مجمع البیان می‌گوید: شاکله به معنای «طریق»، «مذهب»، «طبیعت» و «خوی و منش» است.[2]

گویا طریق و مذهب را از این جهت «شاکله» خوانده‌‏اند که رهروان و منسوبان به این دو، خود را ملتزم می‌دانند که از آن‌راه منحرف نشوند.[3]

همچنین این کلمه به معناى «مثل» و «شبیه» نیز معنا شده است؛ یعنى کارهای انسان شبیه طبیعت او است.‏[4]

خلاصه آن‌که: هر کس بر اثر عواملی، استعداد و طبیعتى می‌یابد، و کارهایش هم مطابق همان طبیعت از وى صادر می‌شود.

گفتنی است که این واقعیت و حقیقت، به معنای جبر نیست؛ زیرا رفتار کردن بر خلاف خواسته های هوای نفس و طبیعت اندرونی، اگرچه بسیار مشکل است؛ اما محال نیست و به همین دلیل، از انسان سلب اختیار نمی‌شود؛ بلکه این رفتار شبه‌اجباری انسان تنها در حد اقتضاء است و از آن تجاوز نمی‌کند؛ یعنی خلق و خوى هر کسى هیچ وقت او را مجبور به انجام کارهاى مناسب با آن نمی‌‏کند، و اثرش به آن حد نیست که ترک آن کارها را محال سازد، که در نتیجه، عمل انسان از اختیارى بودن خارج شده و جبرى شود.

به هر حال، قرآن که عمل انسان را مترتب بر شاکله او دانسته، معنایش این است که عمل انسان هرچه باشد مناسب با اخلاق او است. آن‌گونه که در فارسى گفته‌‏اند: «از کوزه همان برون تراود که در او است».[5] و در عربی نیز می‌گویند: «الظاهر عنوان الباطن».

بر این اساس، شاکله نسبت به عمل، نظیر روح جارى در بدن است که بدن با اعضا و اعمال خود، آن‌را مجسم نموده و منویات او را نشان می‌دهد.[6]

در همین رابطه روایتی از پیامبر(ص) هم نقل شده است:

«قَالَ النَّبِیُّ ص کُلٌّ مُیَسَّرٌ لِمَا خُلِقَ لَهُ».[7]یعنی هرکسی بر اساس استعداد و قابلیتی که در او نهاده شده است عمل می‌کند. و به عبارت روشن‌تر اثر هر کس نمودار دارایی او است.

امام علی(ع)‌ نیز می‌فرماید:

«مَا أَضْمَرَ أَحَدٌ شَیْئاً إِلَّا ظَهَرَ فِی فَلَتَاتِ‏ لِسَانِهِ‏ وَ صَفَحَاتِ وَجْهِه»[8]

هیچ فردی چیزی را در دلش پنهان نمی‌کند مگر آن که نشانه‌های آن در لابلای سخنانش و یا قیافه و چهره‌اش پدیدار می‌شود.

یعنی می‌توان از سخن و قیافه فرد فهمید که در دل او چه می‌گذرد!


[1]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص 462، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیة، چاپ اول، 1412ق.

[2]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج 6، ص 672- 673، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.

[3]. طباطبائی، سید محمد حسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 13، ص 189، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، 1417ق.

[4]. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج 4، ص 65، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ ششم، 1371ش.

[5]. المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏13، ص 190.

[6]. همان، ترجمه، موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج 13، ص 262، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1374ش.

[7]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 4، ص 282، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[8]. شریف الرضی، نهج البلاغة، ص 472، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا خداوند روح انسان را از قسمت پا به سمت حلقوم قبض می‌‌کند؟
    20174 درایه الحدیث 1391/08/14
    ۱. این‌که روح از پایین یعنی از قسمت پا به سمت بالا از بدن انسان خارج می‌شود، در قرآن کریم نیز به آن اشاره شده است؛ مانند: «فَلَوْ لا إِذا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ»[1] یعنى جان هنگامی که به حلقوم و گلو رسید و نزدیک ...
  • آیا پیامبر(ص) و امامان(ع) هم شب قدر برایشان مشخص نبود؟
    18558 درایه الحدیث 1392/05/09
    بنابر تحقیق و جست‌وجو؛ سخنی از پیامبر اسلام(ص) نقل نشده است که فرموده باشند از شب قدر اطلاعی ندارند؛ زیرا پیامبر اسلام(ص) و امامان(ع) تا حدودی علم گذشته و آینده نزدشان است،[1] اما بنابر مصالحی در برخی از موارد، همه جزئیات یک حقیقت و ...
  • آیا خون آمدن عضوی از بدن هنگام غسل، غسل را باطل می کند؟
    68943 Laws and Jurisprudence 1389/11/02
    پاسخ حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این شرح است:خیر. فقط باید در حین غسل، بدن نجس باقی نمانده و بر همه جای پوست بدن، آب برسد. پس اگر با فشار دادن عمل خون ریزی برای لحظه ای خون متوقف شود و غسل انجام پذیرد، غسل ...
  • چرا خداوند به مسلمانان توصیه می‌کند که به خدایان دروغین کفار و مشرکان ناسزا نگویند؟
    19452 تفسیر 1396/12/19
    خداوند در قرآن کریم به مسلمانان توصیه می‌کند تا به بت‌ها و خدایان دروغین کفار و مشرکان ناسزا نگویند، به این دلیل که بعد از این ناسزاگویی، کافران نیز واکنش نشان داده و به خدا ناسزا می‌گفتند؛ از این‌رو پروردگار در آن موقعیت زمانی و مکانی، مسلمانان را ...
  • آیا ولایت پیامبران(ع) با هم فرق داشت؟
    8732 نبوت عامه 1396/02/10
    با توجه به این‌که از یک‌سو «ولایت» دارای معانی و درجات مختلفی می‌باشد، و از سوی دیگر «نبوت» نیز دارای درجات و مقامات است؛ لذا دامنه‌ی ولایت انبیا(ع) بر اساس درجات نبوت و مقام‌های معنوی آنان قبض و بسط خواهد یافت. توضیح این‌که: از یک‌سو؛ ولایت از ریشه ...
  • آیا روزه برای مریضی که روزه برایش ضرر دارد واجب است ؟
    28215 Laws and Jurisprudence 1387/03/30
    بر طبق فتوای مراجع تقلید و علمای اسلام، روزه گرفتن بر مریضی که روزه برای او ضرر قابل توجهى‏ دارد واجب نیست.[1] قرآن در این باره می فرماید: "هر کس از شما بیمار یا مسافر باشد تعدادى از روزهاى دیگر را (روزه بدارد)"[2]. اما باید توجه داشت که ...
  • زندگی‌نامه حجیر بن جندب که روز عاشورا در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید، را بیان نمایید.
    2885 تاريخ بزرگان 1399/06/17
    در برخی منابع کهن که نام شهدای کربلا را ذکر می‌کند از شهیدی به نام حجیر بن جندب یاد می‌کند که روز عاشورا در راه مکتب امام حسین(ع) به شهادت رسید.[1] اما جز این گزارش مختصر، نام وی در دیگر کتاب‌های تاریخی و ...
  • چرا امر به معروف و نهی از منکر واجب شده تا همه خود را موظف بدانند به اجبار مرا به راه راست هدایت کنند؟
    5048 امر به معروف و نهی از منکر 1391/09/08
    بیشترین توصیه‌ای که در مورد امر به معروف و نهی از منکر شده، ناظر به روابط دوستانه‌ای است که میان مؤمنان برای ارتقای معنوی‌شان برقرار است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ ...
  • حروف مشبهة بالفعل چه ویژگی‌هایی دارند؟
    25001 لغت شناسی 1397/08/26
    بر اساس نظر مشهور ادباء، حروف مشبهة بالفعل پنج حرف بوده[1] که بر سر مبتدا و خبر وارد می‌شوند. این حروف عبارت‌اند از: إنَّ، أنَّ، لیت، لکنَّ، لعلَّ. عمل اصلی این حروف، منصوب نمودن مبتدا به عنوان «اسم» و مرفوع نمودن خبر به عنوان ...
  • کیفیت تشریع حجاب در اسلام چگونه بوده است؟
    20971 Laws and Jurisprudence 1389/10/22
    قبل از اسلام زنان براى حضور در اجتماع از پوشش مناسبی برخوردار نبودند. اسلام با ظهور خود، تکلیف این مسئله را معلوم کرد. احکام و محدوده حجاب زنان در آیات سوره های" احزاب" و "نور"  مطرح شده است. دستوراتی که در خصوص زنان در آیات سوره نور آمده ...

پربازدیدترین ها